PowerPoint-presentatie

Disclosure belangen sprekers
Er is geen sprake van (potentiële)
belangenverstrengeling
Behandeling van Depressie
Drs. Nina Verduijn, klinisch psycholoog en
psychotherapeut kind en jeugd
MSc. Lucia van den Aardweg, GZ-psycholoog
kind en jeugd
Beiden werkzaam in de adolescentenpsychiatrie
Vincent van Gogh (voor geestelijke
gezondheidszorg) Noord en Midden-Limburg
Piper (Pixar, 2016)
https://www.youtube.com/watch?v=6RkU_Z
nuVIs
Inhoud presentatie
• Casus: Daantje
• Depressie vanuit een
ontwikkelingspsychologisch perspectief
• Diagnostiek
• Behandeling
Casus: Daantje
• Meisje, 9 jaar. Woont bij ouders en heeft 1 oudere broer,
Stan, van 12 jaar.
• Aanmeldklachten: woede-uitbarstingen, starheid,
prikkelbaar, doet uitspraken over dood willen. Het bed
uitkomen in de ochtend en het avondeten is vaak een
strijd.
• Groep 5 regulier basisonderwijs: cijfers kelderen sinds 6
maanden maar zijn nog voldoende. School ziet meer
teruggetrokken gedrag, maar niet de gedragsklachten
die ouders signaleren. Wel concentratieproblemen.
• Life-events: 1 jaar geleden is het gezin verhuisd. Oma
vaders zijde is vlak daarna overleden.
• Gezin: ouders zijn beiden hoogopgeleid en hebben een
actief leven. Binnen het gezin is presteren belangrijk.
Zoon Stan zit in HAVO 1.
• Familiaire belasting: vader heeft 3 jaar geleden een
burn-out gehad. Oma moeders zijde slikt al jaren antidepressiva.
Klinisch beeld
• Symptomatologie van depressies is in
grote lijnen overeenkomstig bij kinderen,
jongeren en volwassenen
• Wel verschillen in expressie en verdeling
van symptomen op verschillende leeftijden
• Ontwikkelingspsychologische aspecten
zijn van belang
Aanpassingen in de DSM
criteria
A 5 of meer van:
- Sombere stemming NB: kan bij kinderen en jeugdigen
ook een prikkelbare stemming zijn!
- Vermindering van interesse of plezier
- Verandering in gewicht en/of eetlust NB: kan bij
kinderen en jongeren ook betekenen: niet bereiken
van de te verwachten gewichtstoename!
- Insomnia of hypersomnia
- Psychomotore agitatie of remming
- Moeheid of verlies van energie
- Gevoel van waardeloosheid
- Verminderd vermogen tot nadenken / concentratie
- Recidiverende gedachten aan de dood
Dysthyme stoornis
• Minder intense sombere stemming
• Minder ernstige bijkomende symptomen
• Veel chronischer NB: bij kinderen en jongeren minimaal 1
jaar. Veroorzaakt daardoor vaak een grotere sociaal-emotionele
ontw.achterstand dan een depressie!
• Sombere stemming; verder 2 of meer van:
-
Veranderde eetlust
Veranderd slaappatroon
Lager zelfgevoel
Verminderde concentratie
Besluiteloosheid
Verminderde energie
hopeloosheid
0 – 4 jaar
• Interactie met de caregiver is belangrijkste
input
• Gedragsobservatie is belangrijkste middel
• Ontwikkelingstaak: separatieindividuatiefase  separatieangst
• Minder explorerend, minder mimiek
4 - 12 jaar
•
•
•
•
•
•
•
•
Meer lichamelijke klachten
Meer psychomotore agitatie
Verminderde schoolprestaties (ontwikkelingstaak)
Verminderd functioneren in de groep
Ongehoorzaamheid
Woedeaanvallen
Suïcidaliteit  ontwikkeld concept van ‘dood’
Cognitieve symptomen (schuldgevoel,
eigenwaarde)  cogn ontw voldoende gevorderd
> 12 jaar
• Start symptomen hopeloosheid,
anhedonie en hypersomnia
• Ontwikkelingstaak: autonomie 
somberheid maskeren door antisociaal
gedrag of middelengebruik
In alle leeftijden
• Suïcidale gedachten
• Insomnia
• concentratieproblemen
Risicofactoren
Proximaal:
• Erfelijkheid
• Emotieregulatievaardigheden (temperament)
Distaal:
• Onvoldoende ouderlijke
sensitiviteit/responsiviteit
• Gezinsklimaat (hoge prestatiedruk, weinig
emotionele uitingen)
• Gezinsproblemen (financiën, middelen,
geweld, echtscheiding, overlijden,
verhuizing/verlies)
Casus: Daantje
Welke risicofactoren spelen er bij haar?
Risicofactoren bij Daantje
• Erfelijke belasting
• Emotieregulatie lijkt niet zo sterk te zijn
• Presteren is belangrijk binnen het gezin
• Enkele life-events in het afgelopen jaar
Diagnostiek
Bestaat idealiter uit:
• Meten depressieve symtomen
• Ontwikkelingsanamnese/tijdsverloop
• In kaart brengen gezinssysteem en sociale
omgeving
• Uitlokkende, instandhoudende en
beschermende factoren
• Multi-informant (kind, ouders, school)
Diagnostiek per leeftijd
• Jonge kind: hetero-anamnestische
gegevens verzamelen (thuis, school en
vrije tijd). Gezin betrekken is de standaard
• Adolescent: breder sociaal-emotioneel
onderzoek (coping), meer vanuit
therapeutische relatie (bijv. bij vermoeden
suïcidaliteit)
• Vitale kenmerken  Psychiatrisch
onderzoek
Instrumenten
Screeners:
• CDI (Children’s Depression Inventory) 7-18jr
• CBSK (Competentie-Belevingsschaal voor
Kinderen  zelfbeeld) 8-18jr
• CBCL, YSR en TRF 1,5-18jr
• SDQ (Strengths & Difficulties Questionnaire)
3-16jr
Klinisch interview:
• KID-SCID
• ADIS-C (angststoornissen, maar onderdeel
over depressie)
Casus: Daantje
Wat te doen in de diagnostiekfase?
Casus: Daantje
Diagnostiekfase:
- Ontwikkelingsanamnese en klinisch interview
doornemen met ouders
- Psychologisch onderzoek: screeners
depressie afnemen, gesprekje/contact in
spelkamer
- Systeemonderzoek
- Contact met school
• Op indicatie: intelligentieonderzoek,
psychiatrisch onderzoek
Ernstbeoordeling depressie
(Trimbos)
• Licht:
5-6 DSM symptomen, CDI <12, GAF >65, 1
leefdomein
• Matig:
6-8 DSM symptomen, CDI 12-16, GAF 45-65,
2-3 leefdomeinen
• Ernstig:
8-9 DSM symptomen, CDI >16, GAF <45, alle
leefdomeinen, plus psychotische kenmerken
en/of suïcidaliteit
Trimbos Richtlijn
Behandeling
Complexe etiologie:
- Biologische factoren psychofarmaca
- Cognitief-gedragsmatige symptomen
psychotherapie
- Sociologische factoren interventies op
sociaal gebied
- Systeemfactoren gezinsinterventies
 Geen van deze kan worden aangewezen als
de belangrijkste! Daarom moet behandeling
alle factoren aanpakken
Behandeling
• In geval van comorbiditeit: waar te beginnen?
• Waar ligt de zwaarste lijdenslast en hulpvraag?
• Bij middelenmisbruik en traumatisering: eerst dat
aandacht geven.
• Overvraging: lasten verlichten
• Systemische problematiek aanpakken
• Basisinterventies depressiebehandeling:
psycho-educatie, actief volgen, activering. Op
indicatie een veiligheidsplan maken.
Veiligheidsplan
WANNEER moet ik opletten?
Risicosituaties, Innerlijke signalen
WAT doe ik zelf voor de veiligheid?
Mijn werkzame technieken om pijn te hanteren zijn:
Afleiding, troost en beweging door
Toegang tot middelen minder gemakkelijk maken, door:
WAAR kan ik naartoe?
WIE kan mij direct helpen? Naam, Telefoonnummer, Bereikbaarheid
Akkoord dat ik bij deze persoon hulp kan zoeken?
Ja/nee/misschien
WELKE HULPVERLENING kan ik direct inschakelen? Telefoonnummers
TIPS/ niet vergeten
Trimbos Richtlijn
Behandeling met medicatie
bron: kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie
• Bij lichte depressies: medicatie dient niet als
eerste stap te worden voorgeschreven in de
behandeling van kinderen en adolescenten.
• Bij matige depressies: herstel bij (matig)
ernstige depressies verloopt sneller als aan
de psychologische behandeling medicatie
wordt toegevoegd.
• Bij ernstige depressies: kan beter eerst
gestart worden met medicatie en kan later
een niet medicamenteuze behandeling
toegevoegd worden.
Behandeling
Bron: Trimbos Instituut MULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN DEPRESSIE (3E REVISIE,
2013)
• Praktische ondersteunende interventies
- Systeembegeleiding
- Vaktherapie
- SPV begeleiding
• Terugvalpreventie: terugvalpreventieplan
maken in SGGZ. Na eventuele remissie
boostersessies met aandacht voor
terugval.
Casus: Daantje
• Bij Daantje is vastgesteld dat er sprake is van
matige depressieve klachten. De verhuizing
en het overlijden van oma hebben veel indruk
gemaakt en binnen het gezin is praten over
emoties niet vanzelfsprekend. De
gezinsleden storten zich liever op goed
presteren op school, in hobbies en werk.
Rouwverwerking heeft nog weinig
plaatsgevonden binnen het gezin. De
slechtere schoolprestaties en de
stemmingsklachten houden elkaar in stand.
• Wat zou u haar bieden in de behandelfase?
Casus: Daantje
• Behandelaanbod:
• Psycho-educatie
• CGT (Bijvoorbeeld: denk goed, voel je goed.
Protocol van P. Stallard)
• Systeemtherapie en/of opvoedondersteuning
• Schoolgesprek
• Bij onvoldoende resultaat binnen 3 maanden:
- Intelligentiebepaling om alsnog overvraging
op didactisch vlak uit te sluiten.
- Aandacht voor de mogelijke aanwezigheid
van depressieve klachten bij de ouders.
- Overwegen om medicatie toe te voegen.
Aanbod bij Vincent van Gogh
adolescentenpsychiatrie
• Intake
• Eventueel psychologisch, psychiatrisch of
systemisch onderzoek
• Adviesgesprek: integratief beeld schetsen
en overeenstemming vinden met cliënt en
systeem, psycho-educatie
Aanbod bij Vincent van Gogh
adolescentenpsychiatrie
Behandeling
• Stap 1:
• Psycho-educatie
• Eventueel steunende en structurerende
gesprekken over daginvulling, (fysieke)
activatie, slaaphygiëne, eetgewoonten etc.
• Het hebben van een zinvolle daginvulling,
veilige woonplek en controle over
middelengebruik zijn voorwaarden om te
kunnen profiteren van een therapeutische
behandeling.
Aanbod bij Vincent van Gogh
adolescentenpsychiatrie
Behandeling
• Stap 2:
• Doepressie-groep (activatie/CGT)
• Individuele behandeling: CGT. Eventueel
opschalen naar integratieve psychotherapie.
• E-health
• Medicatie
E-Health
E-Health
Doepressie:voorbeeldoefening
Beschrijf een situatie waarin je het moeilijk
vond een actieve stijl te hanteren.
Welke gedachten maken het moeilijk voor je
om een actieve stijl te hanteren?
Welke van deze gedachten zijn juist?
Aanbod bij Vincent van Gogh
adolescentenpsychiatrie
• Parallel aan stap 2: ondersteunende
interventies
• Systeemtherapie
• Vaktherapie (muziek, creatief, PMT)
• Samenwerken met school
• Stap 3: terugvalpreventie.
• Handvaten meegeven aan cliënt. Volgen
van de cliënt dient in de basis GGZ/wijk te
geschieden.
Websites voor jongeren
• Brainwiki
• http://www.brainwiki.nl/home
• Grip op je Dip
https://gripopjedip.nl/nl/Home/
• Praten Online
https://www.pratenonline.nl/Jongeren
Websites voor u
• http://www.nji.nl/depressie
• http://www.kenniscentrumkjp.nl/Professionals/Stoornissen/Stemming
sstoornissen/Depressie
Kind- en Jeugdpsychiatrie in
Limburg
• Infant Mental Health (0-4 jaar):
• Virenze (Maastricht, Sittard, Venlo)
• Zuyderland GGZ, locatie Sittard/Geleen
• Mutsaersstrichting (Venray)
Kind- en Jeugdpsychiatrie in
Limburg
• 4-18 jaar:
• Mutsaersstichting (noord- en middenLimburg)
• Mondriaan GGZ (zuid-Limburg).
• Amacura (Geleen)
• Buro van Roosmalen (Venlo, Roermond)
• Virenze (zuid-Limburg)
• Maastricht UMC+
• MetGGZ (Roermond, Weert, Venlo)
Adolescentenpsychiatrie in
Limburg
•
•
•
•
Zuyderland GGZ
Virenze
MetGGZ
Mutsaersstichting (noord- en middenLimburg)
Dank voor de aandacht