het land van de grote woordfabriek

HET LAND VAN
DE GROTE WOORDFABRIEK
(8+)
Lesmap 2de - 3de graad lager
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 1
Lesmap 2de - 3de graad lager
Regie: Neville Tranter;
Tekst en spel: Joost Van den Branden;
Decor en spel: Pat Riské;
Muziek: Maarten Lootens;
Poppen: Patrick Maillard;
Kostuums: Heidelinde Vereecke.
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 2
Beste leerkracht,
In deze lesmap vindt u heel wat materiaal rond Theater Tieret en de
voorstelling ‘Het Land van de Grote Woordfabriek’.
Goed om weten vooraf …
*Op zich is het niet nodig om deze voorstelling op voorhand te bespreken in
klasverband. We houden ervan ons publiek (aangenaam) te verrassen. Wel is het
mogelijk en vooral zinvol met jongere leerlingen (2de graad lager onderwijs) de
thematiek en het concept even toe te lichten. Ook het inleidend tekstje (zie p. 2)
mag/kan gerust meegegeven worden op voorhand.
*De voorstelling is een vrije bewerking van het (prachtige!) gelijknamige
prentenboek van Agnes de Lestrade. We bieden na de voorstelling (vooraan op
podium) het boekje uitzonderlijk aan voor 13 euro (winkelprijs: 15 euro). Indien
gewenst krijgt u er een prachtige affiche bij, “algeheel van-de-voor-niets en gratis
nog aan toe”!
*Theater Tieret brengt figurentheater in een mix van live-acteurs en poppen; voor
vele leerlingen is dit misschien een nieuw gegeven. Hen er even op voorhand over
vertellen, maakt het ongetwijfeld makkelijker …
*Voor leerlingen die nog niet vaak naar theater gingen, is het ongetwijfeld nuttig nog
even de vaste ‘theatercodes’ te overlopen: lichten uit, spots aan en kijken, luisteren
en genieten. Net zoals u, in de klas, hebben wij graag een publiek dat ‘open’ staat
voor iets nieuws, met het respect om naar iemand te luisteren. Dit is niet steeds
evident in tijden waarin kinderen opgroeien temidden TV- en theatershows waarin ze
net “eens heel luid moeten mee roepen”. Toch zijn we ervan overtuigd dat kinderen
en jongeren nog steeds een uurlang zwijgend kunnen genieten van een voorstelling;
met een beetje hulp van u lukt het ons vast hen vanaf de eerste minuut te boeien.
*Theater Tieret brengt poëtisch theater, met vaak ‘gelaagde’ teksten, d.w.z. dat
jongere leerlingen tekstueel misschien niet alles vatten, maar door de context zijn ze
ongetwijfeld toch in staat het verhaal steeds te volgen. Jonge kinderen halen, zo
ondervonden we, immers vaak veel meer uit het visuele aspect van een voorstelling
dan volwassenen.
Hopelijk beleven jullie, samen met de leerlingen, veel plezier aan de voorstelling én
deze lesmap en laten ze jullie nog lang van ‘Het Land van de Grote Woordfabriek’
nagenieten. Heb je verder nog vragen, suggesties of wil je meer over Theater Tieret
te weten komen, dan kan je steeds terecht op: www.tieret.be of op [email protected]
We zouden het erg leuk vinden om nadien, wanneer jullie de voorstelling met de
leerlingen verwerkt hebben, enkele reacties te horen. Stuur ze ons gerust per mail
door! Alvast heel erg bedankt en geniet ervan!!
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 3
TIERET - WASDA
Theater Tieret werd in 2002 opgericht, maar groeide in korte tijd uit tot één
van de revelaties in het Vlaamse figurentheaterlandschap. De voorbije
seizoenen slaagden we erin met producties zoals ‘Sprook’, ‘Eefje
Donkerblauw’, ‘Hybris’, ‘Kronkel’, ‘Barbie-Rama’, 'Poezewoezewoef', ‘Dwarf’
en ‘Vos en Haas’ meer dan 1500 x door de Vlaamse cultuurcentra
geprogrammeerd te worden. Ook in de Nederlandse theaterhuizen krijgen
we stilaan voet aan de grond. De website van het gerenommeerde
Antwerpse Theater Froe Froe omschrijft Tieret als een gezelschap “met een
grooooote toekomst!”.
Theater Tieret staat voor vormelijk én inhoudelijk suggestief, krachtig theater
met een humoristische, speelse toets. Toch kiezen we vaak voor niet zo voor
de hand liggende onderwerpen of conceptuele keuzes die we aantrekkelijk
en toegankelijk trachten te vertalen naar ons doelpubliek.
Hierbij willen we een zo breed mogelijk publiek proberen boeien en prikkelen,
zonder ons te bedienen van algemeenheden of open deuren. We hoeden
ons
voor
populistische,
voorgekauwde
toegevingen,
waarbij
kinderen/jongeren als doelpubliek al te vaak worden onderschat,
gepamperd en betutteld. Kortom: we kiezen voor theater dat moet beklijven,
soms mag jeuken en vooral even mag blijven nazinderen.
Tieret heeft van bij de oprichting resoluut gekozen voor figurentheater in een
mengvorm van acteurs, poppen/figuren/objecten en vaak live muziek. Deze
mengvorm levert een boeiend spanningsveld op, waarbij de verschillende
actoren elk door hun eigenheid een meerwaarde geven aan het
conceptueel eindpunt. Tieret experimenteert vooral graag met de eigenheid
van poppen; we tasten nog voortdurend de grenzen af van wat al dan niet
kan ontstaan aan chemie tussen mens en stof of latex, tussen acteur en pop.
Nog steeds verbazen we onszelf én ons publiek over de kracht van een figuur,
de kracht van de ‘ver-beelding’.
Wat je ziet als je de ogen sluit, bestaat echt ... een ogenblik lang.
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 4
Het verhaal
Misschien. Zo beginnen alle verhalen die misschien wel echt gebeurd zijn.
Misschien …
Misschien is er wel een land waar woorden niet zomaar kunnen uitgesproken
worden. Misschien worden woorden in dat land eerst gemaakt door
machines, heel grote lettermachines in een gigantisch grote fabriek. En
misschien wordt dat land daarom Het Land van de Grote Woordfabriek
genoemd.
Ja, misschien zijn er nog wel zoveel andere landen, ja … Maar misschien
moeten we ’t daar ‘ns niet over hebben? Misschien moeten wij het enkel
hebben over dat ene land … Het Land van de Grote Woordfabriek.
In dat land wonen misschien wel honderden, duizenden …
honderdduizenden mensen. Maar misschien gaat dit verhaal enkel over één
jongen, Florian.
Zo. Ja, zo zal het beginnen. Het verhaal van Florian. En het verhaal van De
Grote Woordfabriek. (Om te weten hoe het verder zal gaan, moet men
misschien best komen kijken).
Heel vrij naar het gelijknamige, wonderlijke boek van Agnes de Lestrade. Met
heel veel muziek, prachtige beelden en poppen. En met woorden, hele dure
woorden uit Het Land van de Grote Woordfabriek.
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 5
De Poppen
Bekpoppen
In de voorstelling wordt gebruik gemaakt van latex-bekpoppen.
Een bekpop (of mondpop, klapbekpop) is een theaterpop die van onderuit
of van achteruit wordt bewogen. Hierbij bewegen de vingers van de
poppenspeler rechtstreeks de mond van de pop.
Bekpoppen zijn waarschijnlijk het soort van poppen die het meest bekend zijn
bij het grote publiek, vermits deze zeer vaak voorkomen op televisie. Zo zijn
bijvoorbeeld de poppen uit The Muppet Show bijna allemaal bekpoppen
(Kermit de kikker, Miss Piggy ...), en ook in Sesamstraat wordt veelvuldig
gebruik gemaakt van bekpoppen (Tommy, Inny Minny, Grover, Elmo ...). Bert
en Ernie zijn misschien wel de meest bekende theaterpoppen wereldwijd, en
in België is ook Samson een zeer beroemde bekpop.
Bij bekpoppen wordt de volledige hand van de speler gebruikt om de mond
van de pop te bewegen. Om de armen van de pop te kunnen bewegen
heeft de poppenspeler dan zijn tweede hand nodig, of er is een tweede
poppenspeler nodig.
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 6
Hoe worden deze poppen gemaakt?
1. Er wordt een schets gemaakt van de pop.
2. Het hoofd wordt in klei geboetseerd.
3. Er wordt een plaasteren mal rond het hoofd in klei gegoten.
4. In de plaasteren mal wordt latex aangebracht (= een soort van rubber)
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 7
5. Als de latex droog is, kan het hoofd uit de mal worden gehaald.
6. Het hoofd wordt beschilderd
7. het lijf van de pop wordt gemaakt.
8. De kleermaakster ontwerpt en bevestigt (indien nodig) de kledij aan de
poppen.
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 8
NABESPREKING
De personages
Beschrijf de personages uit de voorstelling(karakters en activiteiten):
Hoe praten ze? Verhouding met woorden?
Florian: arm, dus heel weinig woorden, dromer
Oscar: rijk, veel woorden, dealt in woorden, keiharde zakenman in spe,
verslaafd aan gsm
Siebelle: raadselachtig, hele voorstelling een verre schaduw; muziek die ‘aan
haar kleeft’ is uit Italiaanse opera, die letterlijk bezingt hoe mooi een schaduw
kan zijn …
De extra personages uit de voorstelling:
De kat: enige waarmee Florian blijkbaar echt kan communiceren, hoewel ze
niet praat
De papegaai: waarom kiest Oscar net voor een papegaai (in een veel te
kleine kooi!!); bevestigt hem steeds, ideaal voor Oscar: hij wil immers alles
hebben en beheersen
De oude man: zorgt voor Florian, maar is realist, wil niet dat Florian verder
droomt en zich beter neerlegt bij z’n lot. Ook schrik om alleen achter te
blijven. Spreekt niet zo veel. Als hij zingt, gebruikt hij enkel klanken ipv
woorden.
De directeur: stuurt hele land, evolutie van dictator naar uitgebluste oude
man. Gebruikt heel veel moeilijke woorden, waarom (hebben leerlingen alles
begrepen …)?
Het volk: massa wordt letterlijk bestuurd door directeur. Doet dit leerlingen
aan iets denken (misschien aan beelden van grootse militaire parades of aan
massahysterie zoals in Noord-Korea …?)
Enkele vraagjes achteraf:
 Waarom praat de papegaai op een andere manier (moet toch enkel
bevestigen wat Oscar zegt)?
 Waarom is kat een ander soort pop (kan niet praten … )?
 Waarom is de massa allemaal dezelfde kledij uitgedost en hebben ze
dezelfde manier van bewegen (zijn instrumenten in handen van de
directeur) + Is het opgevallen hoe de kopjes van de massa eruit zien
(niemand lacht!)?
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 9
De muziek
Florian (dromerige piano), Oscar (hippe beats), Siebelle (bevreemdende
opera) hebben elk eigen soort muziek.





Welke muziek vonden leerlingen leukst?
Kenden ze operamuziek?
Welke muziek (eerder geluiden) horen bij de fabriek?
Wanneer oude man zingt, gebruikt hij slechts ‘halve woorden’,
lettergrepen dus. Kennen leerlingen dit soort muziek (skat, volgens
legende uitgevonden door Louis Armstrong, toen hij z’n tekst vergeten
was en ter plekke met klanken begon te improviseren) …
Je kan vb eens proberen in jabbertalk met leerlingen?
Het decor
Ook in decor herken je heel eenvoudig 3 totaal verschillende stijlen:
1) De wereld van Florian- de oude mande kat (vuilnisbelt)
2) Wereld Siebelle- Oscarde papegaai (nette huisjes)
3) De fabriek
Wat viel op aan kleuren?
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 10
De taal in de voorstelling:
Woordspelingen:
Sowieso werkt Tieret heel graag met woordspelingen. In dit geval ook letterlijk:
spelen (verbaal én visueel met woorden) én woordspelingen met het woord
‘woord’.
Kunnen leerlingen zich nog wat woordspelingen uit voorstelling herinneren en
uitleggen in context?
(“iemand zijn woord geven”, “het is maar een woord”, “de juiste woorden
vinden”,
“het woord nemen”, “een woordenwisseling”, “een goed verstaander heeft
maar een half woord nodig”, “een grote woorden-schat”, “een man van
weinig woorden”, “een goed woordje voor iemand doen” …)
Het hele verhaal wordt verteld met ‘misschien’ …
Zou het echt kunnen gebeuren?
Misschien kunnen leerlingen verder verhalen verzinnen in die stijl:





wat als je woorden zou moeten kopen?
Welke woorden zouden ze eerst kopen?
Welke woorden zijn belangrijkst om te kunnen overleven?
Klopt deze realiteit misschien wel een beetje:”Mensen met veel geld
meer kansen in de maatschappij?”
Misschien kunnen leerlingen ook verzinnen wat er met ouders van
Florian zou kunnen gebeurd zijn …
Hierbij passen zeker woordspelletjes (zie pagina 13 e.v.))
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 11
Om over na te praten:
 Kan Florian echt vliegen? Waarom niet? Hoe zie je dat?
 Welke woorden zijn wél goedkoop of zelfs gratis (achterklap, oude
wijvenpraatjes, roddels …)
 Het allerlaatste beeld uit de voorstelling (bordje ‘te huur’ aan huis van
Siebelle) … wat zou er gebeuren?
 Kunnen leerlingen het verhaal verder verzinnen? Wat gebeurt er met
de oude man, wat met Oscar? …
Je kan de verschillen met het oorspronkelijke verhaal bespreken (best
boek pas na de voorstelling lezen of eenvoudig bekijken op volgende link:
http://www.youtube.com/watch?v=XgWdBeBzDts)
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 12
Het land van de grote woordspelletjes
Woordsommen maken
Je begint de woordsommetjes met bestaande woorden, voet + bal =
voetbal: je kunt de woorden schrijven, zeggen, tekenen of de voorwerpen
laten zien. Moeilijker is het om woordsommen te maken en met de woordjes
samen een heel nieuw woord te verzinnen! Kinderen kunnen heel creatief zijn
en met de mooiste oplossingen komen.
Een paar voorbeeldjes:







sjaal + jas = sjas
broodje + hagelslag = bragelslag
glaasje + ranja = glanja
groeten + juf = gruf
snel + fietsen = snietsen
gefeliciteerd + taart = gefelicitaart
gefeliciteerd + cadeau = gecadeauteerd
kunt proberen je voornaam op te tellen bij je achternaam of jouw naam bij
de naam van je vriend of vriendin. Heb je een echt goed woord gevonden
zou je het in hele mooie letters (graffiti) kunnen uitbeelden en je hebt er direct
een mooie 'gebruikersnaam' bij. Het kan ook handig zijn om bepaalde dingen
te onthouden; donderdag + zwemmen = zwomderdag en vrijdag + gym =
vrymdag. Voor je het weet heb je een handig 'snel' taaltje bedacht en het is
nog grappig en leerzaam ook.
Wie heeft de meeste woorden?
Schrijf een lang woord op het bord, bijvoorbeeld: ZIEKENHUISBED. De
leerlingen proberen nu met de letters van dit woord nieuwe woorden te
vormen; de letters hoeven niet persé aansluitend te zijn. De woorden moeten
minimaal 3 letters bevatten. HUIS zou in dit geval een goed woord zijn, maar
BENDE ook. Na een minuut of drie geef je aan dat de tijd om is; de leerlingen
stoppen met schrijven. Een leerling leest nu al zijn of haar woorden op;
wanneer meer leerlingen een bepaald woord hebben opgeschreven wordt
deze doorgestreept. Woorden die geen enkele andere leerling uit de klas
opgeschreven heeft leveren 1 punt op. De leerling met de meeste punten
heeft dit spelletje gewonnen.
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 13
Bedenk zoveel mogelijk woorden met de letter ...
Dit spelletje moet in groepjes worden gespeeld. Ieder groepje heeft pen en
papier nodig, en een leerling schrijft. Bedenk van tevoren een categorie,
bijvoorbeeld: LANDEN. Schrijf dit op het bord. Schrijf nu een letter van het
alfabet onder LANDEN, bijvoorbeeld de letter A. De leerlingen in het groepje
bedenken nu zo snel mogelijk landen die beginnen met een A. Het groepje
met de meeste woorden heeft gewonnen.
Je kunt dit spelletje steeds blijven variëren door nieuwe categorieën en letters
te gebruiken.
Woordenslang
Dit spelletje kan individueel of in groepjes worden gespeeld. Begin met een
woord op het bord uit een bepaalde categorie. Bijvoorbeeld 'MEISJESNAMEN,
SOPHIE'. Omdat Sophie op een E eindigt, moeten de leerlingen een nieuwe
meisjesnaam verzinnen dat begint met de letter E. De leerlingen krijgen een
aantal minuten waarin ze moeten proberen de woordenslang zo lang
mogelijk te maken. De leerling(en) met de meeste woorden heeft gewonnen.
Galgje
Dit oeroude spelletje doet het nog altijd erg goed in de klas. Bedenk een
woord en laat de leerlingen door om de beurt letters te noemen het woord
raden. Een verkeerde letter levert steeds deel van de galg op. Als variatie kun
je de leerlingen ook zelf woorden laten bedenken.
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 14
Enkele muzische doetips!
Muzisch taalgebruik - Beeldopvoeding
Maak samen met de kinderen verschillende vlindernetten (echte of
getekende): één met spannende woorden, één met vrolijke woorden, één
met verdrietige woorden, één met gevoelige woorden…
Laat de kinderen de woorden uit tijdschriften te knippen of met verschillende
letters uit kranten nieuwe woorden maken.
Laat de kinderen woorden opschrijven die zij graag zouden willen vangen of
die ze graag uitspreken. Ze kunnen er een collage mee maken van grote
tekstballonnen of een tekstballon tekenen.
Kennen de kinderen een zinnenschilderij? Ze zoeken een zin of woorden uit
de voorstelling die ze heel mooi vonden en kaderen die letterlijk in. Ze maken
een heel leuk kader en versieren dit zoals ze willen (met hout, goudverf, stevig
karton, restjes wol, zilverpapier…). Niet alleen de kader, maar ook de zin of
woorden zelf kunnen ze op een bijzondere manier weergeven. Denk
bijvoorbeeld aan de miniaturen die monniken vroeger gebruikten of laat hen
werken met letterstempels.
Hang alle tekeningen of vlindernetten, tekstballonnen en zinnenschilderijen
op aan een waslijn in de klas of school of …
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 15
De affiche
Lesmap “Land van de Grote Woordfabriek” Theater Tieret
Pagina 16