Sociaal ondernemen sessie 1

Directeur van een voorziening
wordt sociaal ondernemer
Wat nu?
@WimVanOpstal
EMK vormingsaanbod
26 september 2013
 Proces
 Concepten
 Parallellen binnen de social profit
 Management-aspecten
 Opdracht
Uitwerking
Idee
Kennisgerichte
sessie
Ervaringsgerichte
sessie
 Sociaal ondernemen
“…a process involving the innovative use and combination of
resources to pursue opportunities to catalyze social change
and/or address social needs” (Mair & Marti, 2006)
 sociale waardecreatie > economische waardecreatie
 houding/cultuur waar sociale noden op een innovatieve
manier ingevuld worden
 brede invulling mogelijk
 Sociaal ondernemen, kort samengevat
 maatschappelijke meerwaardecreatie…
 … door de productie van goederen en diensten
 Geografische verschillen
 Europa: kruispunt tussen markt, beleid en middenveld
 VS: ondernemen t.b.v charity en non-profit organisaties
Conceptuele afbakening
 Sociale onderneming
 Economische criteria
1.
Productie/verkoop van goederen/diensten
2.
Autonome en vrijwillige burgerinitiatieven
3.
Economisch risico
4.
Betaalde tewerkstelling (naast eventuele vrijwilligers)
 Sociale criteria
1.
Burgerinitiatief t.b.v. noden van een gemeenschap/groep
2.
Loskoppeling beslissingsrecht  kapitaalsinbreng
3.
Gebruikersparticipatie
4.
Beperking of verbod op winstuitkering
5.
Ten bate van de gemeenschap/groep
Conceptuele afbakening
 Sociale ondernemers
“Social entrepreneurs … drive social innovation and transformation
in various fields, … They pursue poverty alleviation goals with
entrepreneurial zeal, business methods and the courage to
innovate and overcome traditional practices.
A social entrepreneur, similar to a business entrepreneur, builds
strong and sustainable organizations, which are either set up as
not-for-profits or companies.”

Basisingrediënten:
 sterke ondernemerszin
 kennis van managementmethoden
 Wacht eens even…
1. Sociaal ondernemen?
2. Sociale onderneming?
3. Sociale ondernemers?
 Drempels als sociale ondernemer?
1. Sterke ondernemerszin?
2. Kennis van managementtechnieken?
 Sociale economie
 Historische houding  marktontwikkelingen 21ste eeuw
 Innovaties door samenwerking
 Verkenning nieuwe marktniches
 Professionalisering & Corporate Governance
 Traditioneel VZW-landschap  VSO-statuut
Zorg voor personen met een beperking
 Wachtlijsten  Budgettaire ruimte
 Vraaggestuurd werken
 Persoonsgebonden financiering
 Combineren van middelen
 Zorgprocessen  Vastgoedontwikkelingen
 Coöperatieve woonzorg?
 Kunst en cultuur
 Inkrimping budgetten
 Maatschappelijke legitimatie publieke middelen
 Nieuwe markten verkennen
 Nieuwe partnerschappen
 Kinderopvang
 Mix. For-profit / Non-profit / Publieke sector
 Toenemende vraag  budgettaire ruimte
 Oudercrèches?
 Coöperatieve kinderopvang?
Gemeenschappelijke elementen
 Legitimering publieke middelen
 Vraaggestuurde werken
 Marktgericht denken
 Professionalisering bestuur en management
 Impact op organisatieprocessen
 Koudwatervrees
 Toegankelijkheid en betaalbaarheid?
 Verdringing visie / missie?
 Pervers verdringingseffect budgetten?
 Interne drempels
 Externe drempels
Corporate
Governance
Operations
Management
Marketing
Ondernemen
H.R.M.
Financieel
beheer
Corporate
Governance
Operations
Management
Marketing
Sociaal
ondernemen
H.R.M.
Financieel
beheer
Corporate
Governance
Operations
Management
Marketing
Sociaal
ondernemen
H.R.M.
Financieel
beheer
 Corporate Governance
 (goed) bestuur ten aanzien van stakeholders
 Zeggenschap en controle
 Verantwoording en rekenschap
 Eigenaarschap over middelen en processen
 Corporate Governance
 Organen

Algemene Vergadering

Raad van Bestuur

Directieteam

Advies, consultatie, inspraak, … organen

Operationele organen
 Corporate Governance
 Principal Agent probleem

Asymmetrische informatie

Screening

Signaling

Moral Hazard

Prikkels
 Oplossingen

Taakomschrijving

Prikkels
 Corporate Governance
 Algemene Vergadering

Monitoring door leden  monitoring door aandeelhouders?

Maatschappelijke legitimering van de samenstelling ervan?

Vertegenwoordiging
middenveld?

Transparantie naar stakeholders?
vanuit
overheden
en
maatschappelijk
 Corporate Governance
 Raad van Bestuur

Aangeduid vanuit leden  aangeduid vanuit aandeelhouders

Nood aan mix inzichten uit sociale wereld  economische wereld

Rol externe bestuurder(s)

Hoe uiteenlopende belangen verzoenen?

Traditioneel: rendement  risico

Sociale ondernemer: sociale doelstellingen  economische leefbaarheid
 Corporate Governance
 Complexe organisatiemodellen

Meerdere rechtspersonen

Portefeuille-organisaties

Multistakeholder-modellen
 Corporate Governance
 Kansen

Stakeholderrelaties herijken en hernieuwen

Expertise binnenbrengen

Sterke monitoring opzetten
 Valkuilen

Heilige huisjes (cf. draagvlak)

Patstelling in besluitvorming

Het comfort van een gebrek aan monitoring
 Marketing
 Hoe (toegevoegde) waarde creëren voor gebruikers?
 Identificeren en afbakenen van marktniches
 Strategische positionering
 Uitbalanceren van de marketing mix:

Product

Prijs

Plaats

Promotie
 Marketing: product
 Wat doen we wel  wat doen we niet? (cf. visie/missie)
 Wat betekenen we voor wie?
 Aanbodgericht  vraaggericht
 Aandacht voor nevenproducten / afgeleide marktniches
 Wat kunnen we samen met partners aanbieden?
 Marketing: prijs
 Kostprijselementen

Belang kostencalculatie én nacalculatie

Schaaleffecten
 Marktelementen

Aard en omvang van de vraag?

Oorsprong van het budget?

Marktvorm: prijszetter  prijsnemer?
 Specifiek

Prijszetting i.f.v visie?

Interne kruissubsidiëring mogelijk?
 Marketing: promotie
 Hoe toegevoegde waarde benoemen?
 Externe communicatie

Wettelijke bepalingen

Potentiële gebruikers: drempelverlagend

Ruimer: maatschappelijke legitimering
 Interne communicatie

Draagvlak  weerstanden

Professionalisering medewerkers

Professionalisering instrumenten
 Marketing: promotie
 Mailadressen?
 [email protected]
 [email protected]
 Sociale media?
 Beeldvorming in de buurt?
 Beeldvorming in de media?
 Naam?
 Marketing: plaats
 Wettelijke beperkingen
 Hoe de gebruiker beter bereiken?
 Waar vermaatschappelijking van de zorg kansen geven?
 Partnerschappen
 Marketing
 Kansen

Vermaatschappelijking van de zorg

Bereik en toegankelijkheid gebruiker

Maatschappelijke legitimatie
 Valkuilen

Heilige huisjes (cf. draagvlak)

Nuttig  Nodig?

Zware beslissingsstructuren (strategisch  operationeel)
 Financieel beheer
 Beheer van geldstromen binnen een onderneming
 Bewaken van de rentabiliteit
 Uitbalanceren van vorderingen en schulden
 Afstemmen kapitaalstructuur op financieringsbehoefte
 Financieel beheer
 Rentabiliteit

Interpretatie?

Operationeel resultaat  Globaal resultaat

Cash Flow
 Financieel beheer
 Liquiditeit

Voorzorgsparen

Onafhankelijkheid

Intergenerationele billijkheid

Reputatie

Voorkeur van het management voor jobzekerheid

Samenstelling Raad van Bestuur
 Financieel beheer
 Solvabiliteit

Fiscaliteit

Kapitaalkost

Externe controle

Interne controle
 Financieel beheer
 Kansen

Aansnijden van nieuwe financieringsbronnen?

Kostenbesparingen door samenwerkingsvormen?

Activeren van reserves?
 Valkuilen

Onzekere beleidsomgeving

Nuttig  Nodig?

Conservatieve bestuurders  overdreven voluntarisme
 Human Resources Management
 Beheren aansturen van het menselijk kapitaal
 Personeelsbeleid in enge zin (recrutering, selectie, payroll, etc.)
 Vraagstukken van arbeid en organisatie in de ruime zin
 Human Resources Management
 Werkbaar werk
 Draagvlak voor veranderingen top-down?
 Receptiviteit voor verbetersuggesties bottom-up?
 Autonomie durven geven (strategisch  operationeel)
 Investeren in middenkader
 Professionalisering  budgetten
 Human Resources Management
 Kansen

Aansnijden van aanwezige expertise

Retentie versterken door versterken autonomie

Kostenbesparingen
 Valkuilen

Cultuuromslag  weerstand

Overpromising  Underperforming

Hysterese
 Operations Management
 Beheren en aansturen van de operationele activiteiten
 Juiste middelen en mensen op het juiste ogenblik op de
juiste plaats?
 Operations Management
 Diversificatie  schaal
 Toenemende schaalvoordelen  Diversificatie activiteiten
 Minimale schaal vaak te hoog voor implementatie nieuwe niches
 Begeleiding
 Bereik optimale schaal moeilijk
 Operations Management
 Wettelijke vereisten
 Regelgeving als drempel voor nieuwe activiteiten
 Toenemende complexiteit  know how
 Bottleneck voor implementatie nieuwe activiteiten
 Infrastructuur
 Operations Management
 Kansen

Bestaande processen in kaart brengen  efficiëntiewinsten

Minimale schaal en optimale schaal overdenken

Winsten uit kruisbestuiving van activiteiten
 Valkuilen

Wettelijke en sociaaljuridische consequenties correct inschatten

Kernprocessen niet lamleggen

Lean-denken  visie/missie?
 Aan de slag…
 Per managementdomein

Benoem drie kansen voor jouw organisatie

Benoem drie knelpunten voor jouw organisatie
 Aandachtspunten

Sjabloon (zie mail)

Te versturen naar: [email protected]

Deadline: 15/11

Volgende sessie: 28/11

Focus: intervisie + identificatie randvoorwaarden

Belangrijk: heb empathie met je lezer