Energiezuinige verlichting

Energie en kosten besparen
door kleinere maatregelen van
gebouwenbeheer - Verlichting
Sessie 8
Meer met minder: energiedag
voor lokale besturen
Catherine Lootens
KAHO Sint-Lieven – Laboratorium voor Lichttechnologie
Groen Licht Vlaanderen
Oktober 2011
Overzicht
•
•
•
•
•
•
Voorstelling Groen Licht Vlaanderen
Bewustwording
Door-Lichting
Energiebesparing met beter licht
Meer met minder … met LED
REG-premie voor relighting
2
Groen Licht Vlaanderen
Energiebesparing met Beter Licht
• Stimuleren van
– Energiezuinige verlichting
– Innovatie
• Partner/Endorser in Europese
programma’s
– Sustainable Energy Europe
– GreenLight Programme
• Financiering
– 80% IWT-Vlaanderen
– 20% consortium
4
Contact
• KAHO Sint-Lieven (Technologiecampus Gent)
Laboratorium voor Lichttechnologie
Gebroeders De Smetstraat 1
9000 Gent
• WTCB (Energie en Klimaat)
Laboratorium Licht&Gebouw
Avenu Pierre Holoffe, 21
1342 Limelette
Website: www.groenlichtvlaanderen.be
Contact: [email protected]
Contactpersoon: Catherine Lootens (09/265.87.13)
5
BEWUSTWORDING
6
Aandeel verlichting
• Aandeel verlichting tot totaal elektrisch
verbruik:
– 35-45% in kantoren, zorgsector, winkels en
horeca
– tot 70% in scholen
– ~30% in industrie
– ~16% in woningen
• Besparingspotentieel kan gemakkelijk
oplopen tot 50% (kW) en meer..
• Reële terugbetalingstermijn:
– Gemiddeld 5 jaar
– Afhankelijk van o.a. aantal branduren
7
Impact verlichting op E-peil van EPU
• EPU (utilitaire gebouwen: scholen,
kantoren)
• Sensitiviteitsanalyse mbt. verlichting in
kantoren (WTCB) :
– Streef naar 12 W/m² i.p.v. typische 20
W/m² (waarde bij ontstentenis)
– E-peil zakt gemiddeld van E112.1 naar
E89.5
• In scholen nog beter doen:
– Streven naar < 10W/m2 voor L=500 lux
(7,5W/m² voor L=300)
8
Impact verlichting op E-peil van EPU
• WTCB publicatie: EPB – Verlichting in
tertiaire gebouwen
– http://www.wtcb.be/homepage/index.cf
m?cat=publications&sub=infofiches&pag
=48&art=9
DOOR-LICHTING
10
Door-Lichting
• Energie
– Inefficiënte lampen?
•
•
•
•
Gloeilampen
Halogeenlampen
Oude fluorescentielampen T12, T8 (kleur 33)
Hoge druk kwikdamp lampen
• Visueel Comfort
– Kapotte Lampen?
– Lampen van verschillende kleur?
• Onderhoud/economische aspecten
– Lampen met korte levensduur?
11
Door-Lichting
• Inefficiënte armaturen?
• Slecht visueel comfort?
12
Door-Lichting
• Inefficiënte voorschakelapparaten?
– Elektromagnetische ballast
• B-Klasse: Low loss
• C-Klasse: Conventional
• D-Klasse: High loss
13
Door-Lichting
• Wordt het aantal branduren beperkt?
– Wordt het licht uitgeschakeld bij afwezigheid?
– Wordt het licht uitgeschakeld bij voldoende daglicht?
• Aandacht vragen met stickers, posters
• Automatisatie
• Onderverdeling in zones
• Wordt er gedimd?
– Wordt er rekening gehouden met de daglichttoetreding?
• Automatisatie
• Verschillende circuits?
• Wordt het lokaal verduisterd wegens storend daglicht?
• Zonneblinden (kunnen ook retro-reflecterend zijn)
14
Door-Lichting
• Is er een onderhoud gepland?
– Groepsvervanging lampen
– Poetsbeurt armaturen
• Zijn de muren en plafond proper en
geschilderd in een heldere kleur?
15
Door-Lichting
• Oude armatuur (1 lamp 58W en 1
Indien vermogen van de ballast
ballast):
niet is gekend:
58W +11,6W= 69,6W lampvermogen X 1,2
• Volledig lokaal (24 armaturen):
24×69,6W = 1670,4W
• Jaarlijkse energieverbruik (1504 uren):
1504 × 1670,4W = 2512,3kWh/jaar
• Kostprijs elektriciteit:
0,18€ / kWh×2512,3kWh ≅ 452€ / jaar
16
Door-Lichting
Te laag?:
Streven naar 500 lux
in klassen waar
avondonderwijs
wordt gegegeven
• Lokaal: 7mx8m: 56m2
• Verlichtingssterkte: 400lux
• Geïnstalleerd vermogen voor:
1670,4W
– 29,82 W/m2
– 7,4 W/m2.100lux
17
Te hoog:
Streven naar
≤10 W/m2
≤2W/m2.100lux
ENERGIEBESPARING MET
BETER LICHT
18
Energiebesparing met beter licht
• Beperken van vermogen én
branduren
• 3peilers
– Daglicht
– Kunstlicht
– Automatisatie
19
Daglicht
Kunstlicht
• Energiezuinige Verlichtingsinstallatie
– Efficiënte lichtbronnen
– Optieken/armaturen met een hoog rendement
– Elektronische voorschakelapparatuur
• Optimalisatie van de lichtuitstraling, goed lichtplan
• Automatisatie
– Schakelen/dimmen
• Tijd – scenario’s
• Aanwezigheidsdetectie
• Daglichtdetectie
21
Lampen
• Kies voor efficiënte lichtbronnen:
– Fluorescentie
• Lage druk kwikdamp lampen
• Lineaire, circulaire, compacte
– Metaalhalide gasontlading
– LEDs
• Te vermijden:
– Gloeidraad lampen
– Hoge druk kwikdamplampen
22
Armaturen
• Kies voor efficiënte armaturen
–
Rendement η of LOR (Light Output Ratio)
•
–
–
Reflectoren/optieken/diffusoren
Hou rekening met het stralingsprofiel
•
breedstralend/diepstralend/asymmetrisch = fotometrie
•
Indirect/direct
Let ook op voor verblinding!
Voorbeeld:
–Lamp
:
–Rendement
58W - 5000 lm
optiek (η, LOR):
–Armatuurlichtsterkte
–Lichtverlies
:
:
92%
4600 lm
400 lm
23
Voorschakelapparaten
• Kies voor een Elektronisch
voorschakelapparaat
– Klasse A aanbevolen (Elektronische ballast)
– A1,A2,A3: Elektronische voorschakelapparaten
• Voordelen:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Verbruik 20-25% lager dan elektromagnetische ballast
Kleiner in omvang en gewicht
Betere cos phi
Efficiëntie lampen (vb. T8): 15-20% hoger
Flikkervrije ontsteking van de lampen
Levensduur lamp hoger
Bij einde levensduur wordt de lamp uitgeschakeld
Mogelijkheid tot dimming
Mogelijkheid tot automatisering (daglichttoetreding,
aanwezigheidsdetectie,..)
Lichtstudie
• Kies voor een goed lichtplan
• Laat u adviseren door experten
MEER MET MINDER …MET
LED
26
LED
•
•
•
•
•
LED is nog steeds in evolutie
Toch is LED al betrouwbaar
Maar het product LED is nog niet af!
Rond LED loopt nog volop onderzoek
LED technologie omvat weinig of geen
standaarden en normen
Meer met minder maar…
• Wees realistisch en stap af van de hype
• Wees kritisch en laat u goed informeren
• Wees innovatief en probeer de LED uit
27
LED Efficacy tot …>100lm/W
Led it be
28
Besparen in kWh?
Bron: Europese Commissie
Bron: US DOE
29
Besparen in €?
• De prijzen zijn hoog,
maar dalend
• Grote prijsverschillen,
maar niet steeds
verklaarbaar
– Toch verband kwaliteit
versus prijs
• In de totale kost levert
de langere levensduur
een positief effect op
(Vb. CFL versus LED in
downlighters)
Bron: US DOE
Besparing op het milieu?
• Bevatten geen kwik
• Bevatten wel zeldzame aarden
en elektronica onderdelen
• Retrofit LED is sinds 1 juli 2010
Recupel onderhevig
– €0,2 (btw incl) LED retrofitlampen
– rubriek gasontladingslampen
• LED armaturen vallen onder de
Recupel voor armaturen
Efficiëntie van een LED systeem
• Totale efficiëntie LED systeem (%) is afhankelijk
van
– Het rendement van de LED aansturing
– Het rendement van de LED die/package
– Het rendement van de secundaire optica of van de
diffuser
Systeem efficiëntie (lm/W) = Elektrische Efficiëntie (%) x LED efficacy (lm/W) x Optische Efficiëntie (%)
32
Opletten met verblinding
• Hoog-luminante lichtpunten
• UGR: Unified Glare Rating (NBN EN 12464-1)
• Belangrijk, zowel met retrofit LED lampen (LEDTL) als met LED armaturen
• Diffusors verhelpen verblinding (rendement ?)
33
Opgelet met LED-TL!
• Studie LvL
• 12 ≠ LED-TL:vervangers van 36W TL
– TLD 36W/830: 3350 lm (93 lm/W)
– TLD Eco 32W830: 3000 lm (93,75lm/W)
•
Initiële metingen LED-TL
–
–
–
–
–
P (W): 10,3W tot 31,6W
I (lm): 754lm tot 1774 lm
lm/W: 50,8 tot 89,6 lm/W
PF: 0,45 tot 0,97
CRI: 65 tot 89
• Duurtest (8000 uren)
– interval metingen
34
REG-premie voor
relighting
35
Zuinig ?  2 tot 2,5 W
m².100lx
36
Wat hebben we nodig ?
•
•
•
•
Oppervlaktes plafond, muren en vloer
Reflectiecoëfficiënten plafond, muren en vloer
Onderhoudsfactor
Taakoppervlak of taakoppervlakken als er meerdere zijn
–
–
–
–
oppervlak taak of taken
type taakoppervlak (a, b, of c)
reflectiecoëfficiënt van type c taakoppervlak
bereikte (uit Dialux of Relux of …) verlichtingssterkte op de
taakoppervlakken
• Geïnstalleerd vermogen
Dan wordt het geïnstalleerd vermogen vergeleken met de
streefwaarde voor het vermogen:
Pinstalled wordt vergeleken met Pstreef
37
WAT HEBBEN WE NODIG ?
Pinst
W
Apl
Am
m²
m²
ρpl
ρm
%
%
Avl
m²
ρvl
%
Behoudsfactor
Taakoppervlakken
Nr
Aard*
Opp (m²)
Efinaal
r (%)
1
2
3
*Aard van de taakoppervlakken
a
b
samenvallend met de vloer of transparant berekeningsvlak // met vloer
samenvallend met muur of transparant berekeningsvlak // met muur
c
berekeningsvlak samenvallend met vlak van ingebracht meubilair
Pinstalled wordt vergeleken met Pstreef
38
E
X
C
E
L
B
E
S
T
A
N
D
VOORBEELD: GANG
• Gegevens:
• LxBxH van lokaal= 20,6m x 3,6m x 2,8m
• ρpl= 70% / ρmu= 15% / ρvl= 27%
• Onderhoudsfactor: 0,85
• Geïnstalleerd vermogen: 832W
• Taakoppervlakken
• vloer: LxB: 20,6m x 3,6m
• Bereikte verlichtingssterkte (uit berekeningsprogramma):
• 379 lx op de vloer (0,2m)
• Dit geven we in het Excel-bestand. Resultaat vermeld op volgende dia
39
VOORBEELD: GANG
LED-downlighter
40
VOORBEELD: GANG
41
42
Besluit
•
•
Voorwaarde: Pinstalled < Pstreef
Financiële tegemoetkoming:
– 100 euro * (2 – (Pinstallatie/Pstreef )) * Pstreef /1000* (1,5 )
– Beperkt tot 15.000 euro
– Max 50% van factuur
– Niet voor Relamping!
•
Eandis:
– Verhoogde subsidie bij dankzij automatisatie: €100 wordt €125, €150
of €175 bij implementatie van aanwezigheidsdetectie, daglichtdetectie
of combinatie
– Relighting (bestaande gebouwen met elektriciteitsaansluiting sinds
2006) én newlighting
– 2012: enkel nog relighting
• Infrax:
– Enkel relighting
•
Relighting: enkel van toepassing voor gebouwen ouder dan 4 jaar
43
Voorwaarden
• Aanvraagformulier met vermelding van
– Merk en type van de armaturen en lampen
vermelden in
– Specificaties van de nieuwe
verlichtingsinstallatie vermelden (Pinstallatie,
jaarlijkse branduren)
• Lichtberekening van de nieuwe installatie
• Oppervlakte berekening van elk type ruimte
en van alle taakoppervlaktes
• Ingevuld excel bestand in bijlage
• Witgelakte armaturen worden niet
toegelaten
44
Tot slot
• Steek uw licht op
• Vragen?
• Dank aan
–
–
–
–
–
IWT
Vlaams Innovatienetwerk
Laboratorium voor Lichttechnologie
Partners consortium
KAHO Sint-Lieven
45