Negen maanden hard werken

Zwanger zijn met diabetes
Negen maanden
hard werken
Vrouwen met diabetes die graag zwanger willen worden, hebben daaraan een
flinke klus. Zo normaal mogelijke waarden zijn het doel, al vanaf een half jaar
voor de bevruchting. Dan is de kans op een gezond kindje en een zwangerschap
zonder problemen het grootst. Daniëlle: “Die strijd ga je aan, dat heb je ervoor
over om een gezond kind op de wereld te zetten.”
TEKST
Marianne Wenneker
eftig, héél heftig”, zo heeft
Wietske Wits (30) haar
zwangerschap ervaren.
Ze had de ene hypo na de andere. In
haar streven naar zo normaal mogelijke
bloedglucosewaarden schoot ze door
naar ‘de verkeerde kant’. “Ik wilde niet
dat mijn kind door mijn schuld iets zou
mankeren. Maar daardoor had ik zeker
twee keer per week een ernstige hypo.
Mijn vriend Simon belde me een paar
“H
22 diabc
maart 2008
FOTOGRAFIE
Hadewych Veys
keer per dag om te horen of het goed
ging. Als hij mij niet aan de lijn kreeg,
schakelde hij meteen hulptroepen in.
Negen van de tien keer vonden de
buren mij stuiterend op de grond. Soms
lag ik daar al uren. En heel wat keren
moest de ambulance komen. Ik was de
grip op mijn lijf helemaal kwijt, ik voelde
niks meer aankomen.”
Ook Daniëlle Bosman (34) had een aantal ernstige hypo’s tijdens haar eerste
zwangerschap. Toen ze vier maanden
zwanger was, raakte ze bijna in coma.
“Mijn man kreeg mij niet wakker. Hij
belde de dokter, die mij inspoot met de
glucagonpen. Nog een paar keer is het
gebeurd dat mijn man aan mijn ademhaling merkte dat ik wegzakte, dan
maakte hij mij wakker. Ik controleerde
mijn bloedglucose wel steeds voor ik
ging slapen, maar kennelijk vroeg het
kindje ’s nachts veel van mij. Voor mijn
zwangerschap voelde ik heel goed aan
wanneer mijn bloedglucose omlaag
ging, maar tijdens de zwangerschap
was ik dat helemaal kwijt.”
Ernstige hypo’s vormen het grootste
risico voor zwangere vrouwen met diabetes, bevestigt Harold de Valk, internist
in het Universitair Medisch Centrum
(UMC) Utrecht. Onderzoek heeft uitge-
wezen dat zwangere vrouwen met diabetes hypo’s niet goed of helemaal niet
meer voelen aankomen. Vooral in de
eerste drie maanden treedt dit verlies
van ‘awareness’ regelmatig op. Na de
bevalling is het gevoel meestal meteen
weer terug.
Verstandig plannen
Kunnen vrouwen met diabetes dan wel
met een gerust hart zwanger worden?
“Absoluut”, stelt internist De Valk.
“Alles wat we zeggen is: je hebt een
groter risico dan normaal, zowel voor
jezelf als voor je baby. Maar negentig
van de honderd keer gaat het gewoon
goed. Diabetes is goed behandelbaar,
óók tijdens de zwangerschap. Wél is
het heel belangrijk dat vrouwen met
diabetes hun zwangerschap goed plannen.” Dat plannen begint al ruim vóór
de zwangerschap. Het erop aan laten
komen en spontaan zwanger worden
is er dus niet bij als je diabetes hebt.
Een belangrijke opdracht is namelijk
om het HbA1c zo normaal mogelijk te
krijgen, al een half jaar voor de bevruchting. Voor veel vrouwen betekent dit
hard werken: heel regelmatig meten,
consequent bijsturen. Daniëlle had vóór
haar zwangerschap steeds waarden
zwangerschap
ZWANGERSCHAP
EN MEDICATIE
van acht of negen. Daarmee kon ze
niet zwanger worden. Ze besprak haar
probleem met de diabetesverpleegkundige en de internist. Uiteindelijk vond
Daniëlle de oplossing in de overstap
naar de pomp. Na een half jaar kreeg
ze groen licht. Helaas kreeg ze eerst
een miskraam, maar vrij snel daarna
werd ze weer zwanger. “Ik bleef mezelf
véél vaker controleren, ik wilde gewoon
dat die bloedglucose goed bleef. Had
ik een keer een te hoge waarde, dacht
ik meteen: die moet naar beneden! Die
strijd ga je aan, dat heb je ervoor over
om een gezond kind op de wereld te
zetten.”
Een uitgebreide echo
Waarom is het zo belangrijk die waarden laag te krijgen? Wat zijn de risico’s
voor het kind bij te hoge bloedglucosewaarden? De Valk: “Je weet pas dat je
zwanger bent als je een week over tijd
bent. Dan is het vruchtje al vier weken
oud. En juist die eerste acht weken zijn
heel belangrijk voor een foetus, dan
worden belangrijke organen zoals het
hart, het skelet en het zenuwstelsel
gevormd. Daarom is het essentieel dat
je waarden al goed zijn, óók als je nog
niet weet dat je zwanger bent. Zo minimaliseer je het risico op aangeboren
afwijkingen.” Een ‘normoglycaemische’
waarde (dit is een waarde die mensen
zonder diabetes hebben) is bijna niet te
bereiken; zwangere vrouwen met diabetes hebben, hoe hard ze ook hun best
doen, hogere waarden dan normaal. En
bij hogere waarden wordt er meer glucose in de lichaamscellen getransporteerd. Dit kan een verstoorde celdeling
tot gevolg hebben. De risico’s betreffen
vooral de aanleg van het hart en in
mindere mate het zenuwstelsel. Ook
skeletafwijkingen komen voor. Daarom
krijgen zwangere vrouwen met diabetes in de twintigste week standaard
een heel uitgebreide echo, zodat ze bij
Glucoseverlagende middelen en zwangerschap gaan niet samen; ze kunnen het
kindje beschadigen. Daarom moeten ook
tabletgebruikers in de aanloop naar en
tijdens de zwangerschap insuline spuiten.
Aangeraden wordt over te stappen op een
intensief insulineschema (of pomp) met
analoge insuline. Aspart (NovoRapid) is de
enige insuline waarvan is aangetoond dat
die veilig is voor het ongeboren kind.
Tabletgebruikers die borstvoeding geven
moeten insuline blijven spuiten; vooral
kortwerkende insuline bij de maaltijden en
1 of 2 keer per dag langwerkende insuline.
Vrouwen met diabetes type 1 zitten bij
voorkeur op de pomp of een intensief insulineschema. Sommige bloedglucoseverlagende middelen, zoals SU-preparaten
en TZD’s, en bloeddrukverlagers (behalve
bètablokkers en aldomet) mogen niet worden genomen, omdat ze in de moedermelk
terecht komen.
ZO NORMAAL MOGELIJK
Vrouwen met diabetes die zwanger willen
worden, staan voor de opdracht om hun
bloedglucose (HbA1c) al ruim voor de bevruchting ‘zo normaal mogelijk’ te krijgen.
Bij vrouwen zonder diabetes is het risico
op aangeboren afwijkingen ongeveer
twee procent, bij vrouwen met diabetes
is dat tussen de vier en zes procent. Een
zo laag mogelijk HbA1c minimaliseert
dat risico. Maar té laag is ook weer niet
verstandig, want dan zou je te veel hypo’s
kunnen krijgen. Daarom is de richtlijn:
een nuchtere glucosespiegel van minder
dan 5,3 mmol/l, een glucosespiegel van
minder dan 7,8 mml/l een uur na het eten
en minder dan 6,7 mmol/l twee uur na de
maaltijd.
maart 2008 diabc 23
de baby méér dan de placenta; een teveel aan glucose kan voor een enorme
groeiprikkel zorgen. De placenta kan
dan niet meer genoeg bieden. Waarom
zou je dat risico nemen als het kind
met 38 weken eigenlijk al volgroeid is?
Dus ergens tussen de 37 en 40 weken
proberen we de bevalling in te leiden.
Vaak nemen we de vrouwen bij 38
weken op in het ziekenhuis en dan bekijken we hoe het gaat. Voor elke vrouw
is dit verschillend.” Wietske werd met
38 weken opgenomen. Haar bevalling
werd ingeleid, maar omdat de hartslag
van haar kind tijdens de weeën omlaag
ging, is haar zoontje Jits uiteindelijk met
een keizersnee geboren. “Hij was allesbehalve een suikerbaby!”, zegt Wietske
trots. “Mijn keurige bloedglucosewaarden hebben een gezond, klein mannetje
van zes pond opgeleverd.”
Negen maanden rust
ZWANGERSCHAPSDIABETES
Zwangerschapsdiabetes is een vorm van
glucose-intolerantie die voor het eerst
ontdekt wordt tijdens de zwangerschap.
Soms blijkt zwangerschapsdiabetes een
niet eerder ontdekte diabetes type 2 die
dus ook al voor de zwangerschap bestond.
Om dit vast te stellen is het belangrijk dat
deze vrouwen zich zes tot twaalf weken
na de bevalling laten onderzoeken. Meer
informatie over zwangerschapsdiabetes
vindt u op pagina 15 van deze Diabc.
24 diabc
maart 2008
ernstige afwijkingen de zwangerschap
desgewenst kunnen afbreken. Die
keuze hoeven gelukkig weinig vrouwen
te maken, weet De Valk.
Een ander veelgehoord risico: een op
de drie vrouwen met diabetes krijgt
een grote baby. Overigens hoeft dit niet
alleen aan te hoge bloedglucosewaarden te liggen; ook stoornissen in de
vetstofwisseling en de eiwitproductie
kunnen hierbij een rol spelen. Het risico
op een grote baby is de reden dat zwangere vrouwen met diabetes vaker een
keizersnee krijgen, vertelt internist De
Valk. “In de laatste paar weken groeit
Risico’s voor de moeder zijn er ook.
Zwangerschapsvergiftiging komt nogal
eens voor en leidt vaak tot een vroeggeboorte: bij een op de drie vrouwen
wordt het kind eerder dan bij 37 weken
geboren. Bij vrouwen die al voor de
zwangerschap complicaties hebben,
zoals nierschade, is het risico op zwangerschapsvergiftiging hoger; zij moeten
daarom nóg scherper instellen. Ter
vergelijking: van de gezonde vrouwen
krijgt hooguit vijf à tien procent zwangerschapsvergiftiging met een vroeggeboorte als gevolg. Daniëlle kreeg bij
35 weken zwangerschapsvergiftiging.
Toen dat werd geconstateerd, mocht ze
nog één dag naar huis om haar bruiloft
te kunnen laten doorgaan, de week
erna werd de bevalling ingeleid. Haar
dochter Chantal werd uiteindelijk zónder
keizersnee geboren: een klein meisje
zwangerschap
‘Mijn keurige waarden hebben een
gezond, klein mannetje opgeleverd’
van 1810 gram. “Ik zag haar een half
uur later tussen de draadjes in de
couveuse.”
Vanwege het risico op regelmatige en
ernstige hypo’s moeten zwangere vrouwen met diabetes het volgens De Valk
negen maanden lang rustig aan doen.
“Zwanger zijn met diabetes is zwaar.
Ik raad vrouwen daarom altijd aan bij
twintig weken minder te gaan werken
of zelfs te stoppen, zeker als ze een
fulltime baan hebben.”
Baby ook diabetes?
Bij veel vrouwen speelt de angst dat
hun baby met diabetes ter wereld komt.
De kans hierop is drie procent, dat is
zeventig keer zo vaak als bij vrouwen
zonder diabetes. Maar, zegt Harold de
Valk, dat is voor de meeste vrouwen
geen reden om van hun kinderwens af
te zien. “Als kinderen verkeerde genen
overerven, is dat pure pech. Bij kinderen van vaders met diabetes is die kans
zes procent, dat is aanmerkelijk hoger
dan bij moeders met diabetes. Het is
nog niet duidelijk waarom, er zijn eindeloos veel theorieën.”
Daarom is het beter de waarden tijdelijk
wat hoger te houden en pas na een
paar maanden weer wat aan te trekken.” Wietske had van tevoren met haar
vriend afgesproken één week te proberen borstvoeding te geven. “Als het voor
mij of voor Jits niet goed zou zijn, dan
zou ik ermee stoppen. Maar het is me
heel erg meegevallen. Ik heb drie maanden borstvoeding gegeven. Tijdens elke
voeding moest ik iets eten, dus had ik
altijd een boterham liggen.” Daniëlle
heeft zes maanden afgekolfde borstvoeding gegeven, want haar dochter was
zo klein dat ze te weinig zuigkracht had.
De artsen adviseerden toch moeder-
melk, omdat Chantal het daarop beter
zou doen. “Tijdens het afkolven gingen
mijn bloedglucosewaarden vrij snel naar
beneden”, herinnert Daniëlle zich. “Als
ik dan bezig was, voelde ik het gebeuren en ging ik gelijk meten. Meestal zat
ik veel te laag. Dan deed ik de pomp
uit en at iets extra’s. Ik realiseerde me
steeds: daar ligt een klein meisje, ik
moet niet wegraken.”
Op www.diabetesforum.nl (niet van
de DVN) kunt u met andere vrouwen
ervaringen uitwisselen over diabetes
en zwangerschap.
Na de bevalling
Na de bevalling borstvoeding geven
hoeft voor vrouwen met diabetes geen
enkel probleem te zijn. Wel krijg je
waarschijnlijk een snellere daling van
je bloedglucosespiegels en heb je dus
een grotere kans op hypo’s. Daarom
raadt De Valk aan om na de bevalling
een aantal maanden waarden van rond
de tien na te streven. “Zo voorkom je
hypo’s. Neem bijvoorbeeld de situatie
dat een vrouw haar kind borstvoeding
geeft, het vervolgens in bad doet en
dan ineens een hypo krijgt. Dat leidt tot
een gevaarlijke situatie voor het kind.
maart 2008 diabc 25