Culturele hoofdstad van

Tekst Jos Geysels, Minister van Staat
Karel V stelde ooit aan Turnhout voor "hunne plaetse met muren te omsingelen en met poorten te besluyten".
Turnhout weigerde dat, "voor redenen gevend dat sy liever het primaet boven alle Brabantse vrijheden behielden
dan onder de laege omwalde steden te worden gerekent". Voorwaar een verstandige beslissing zou blijken.
Omwalde steden werden immers tijdens de langdurige oorlogen,waarin alleen tijdens de zomer gevochten werd,
door vreemde beroepslegers bezet. In de winter hielden ze er garnizoen en parasiteerden ze in gesloten steden.
De open stad was niet direct dat wat de legers verwachten voor hun garnizoen.
Turnhout bleef dus liever een open, kleine stad. Stad en vrijheid: stad met een kleine letter, Vrijheid met een
hoofdletter. Vrijheid veronderstelt openheid. En van die openheid een troef maken. Een hartentroef.
Vandaar het thema van dit stadsproject: ‘Randland - Hartland’. We liggen aan de rand van het land, aan het
einde van een treinspoor, aan de grens. Maar het is niet omdat het treinspoor doodloopt, dat de creativiteit stopt
en de openheid achter de haag verdwijnt.
Een grensstad kijkt immers altijd over haar grenzen, gooit zijn argwaan over de haag. Wie in het verleden wallen
weigerde, kan in het heden niet in loopgraven kruipen.
Zeker niet als het over cultuur gaat.
Cultuur kan mensen verbinden, samenhang bevorderen en grenzen verleggen. Cultuur is geen luxeproduct dat in
crisistijden met de kaasschaaf moet worden behandeld maar een onmisbare zuurdesem voor de samenleving.
Cultuur en kunsten hebben weinig gemeen met vrijblijvendheid en bekrompenheid, des te meer met vrijheid en
beschaving. Ze kunnen ons in vervoering brengen, beklijven, verontrusten, in verwarring achter laten,
begeesteren, in opstand brengen tegen de helaasheid van de dingen. Daarom moeten ze binnen het bereik liggen
van iedereen.
Daarom bestaat er in democratische samenlevingen zoiets als een cultuurpolitiek , niet met overheden die zich
bemoeien met wat er geschreven of vertoond wordt maar om er voor te zorgen dat cultuur geen randproduct
wordt ,een bijproduct van waspoeders of een derivaat van een maatschappelijk of politiek eenheidsdenken.
Het is bemoedigend dat niet alleen talloze sponsors maar ook de verschillende overheden (gemeentelijk,
provinciaal en gewestelijk ) dit stadsproject ondersteunen. We hopen dat ze maatschappelijk belang van dit soort
initiatieven blijven waarderen. En honoreren.
Waarom?
- dit is een hefboom voor middelgrote steden om een boost te geven aan het locale cultuurbeleid door de
samenwerking op verschillende niveaus, door grensverleggende inhoudelijke en organisatorische vernieuwing.
Bovendien geeft het een uitstekende opportuniteit om keuze in ruimte en tijd te maken. We hopen dat de
Vlaamse regering in de toekomst ook aan andere kleinere steden deze mogelijkheid blijft geven;
- dit is een project: het beperkt zich niet tot wat er leeft -en dat is heel wat- maar een projectie van een brede
opvatting van de rol van cultuur in een stad en streek: erfgoed verbinden met moderne dans ; schoolkinderen die
samen met de Vlaamse Opera ‘Carmen’ instuderen tot een panoramisch schilderij van Turnhout. Een eerder stil
verleden verbinden met een meer luidruchtige toekomst. Daar gaat het heden om. ‘Turnhout 2012’ is ook
‘Turnhout 2013, 2014,…’;
- dit is een uitvalsbasis voor regionale samenwerking. Het betrekken van cultuurdiensten uit de naburige
gemeenten en het bieden van een platform voor regionaal talent (bv. via het Watertoren- festival) verkleint de
traditionele afstand tussen de centrumstad en de omliggende gemeenten. Openheid doorbreekt clichés en kan de
aanzet geven voor een regionale dynamiek voor een gezamenlijk project. Dit is een regionaal verhaal. Met een
programma dat uitkijkt naar de ganse Kempen, ook naar die andere kant van de landsgrens. Trouwens, het is niet
omdat de administratieve fusie niet gelukt is dat we in 2012 geen culturele samenwerking kunnen ontwikkelen.
- dit is een experimenteerruimte: het projectmatig samenwerken aan een groot locaal evenement geeft
aanleiding om de klassieke indeling van culturele instellingen en verenigingen te overstijgen en de mogelijkheid
om individuen te betrekken, dwarsverbindingen te maken. Het is een ideale ‘vrijplaats’ om het cultuurbeleid
jonge vormen en nieuwe gedaanten te geven. Via het stimuleringsfonds werden reeds 50 projecten gestart die het
cultuuraanbod een ander gezicht geven. Een gezicht dat door iedereen geboetseerd wordt en dus niet ontworpen
wordt door een beperkt team van cultuurspecialisten. Betrokkenheid en participatie dus.
Kortom :
‘Turnhout 2012’ is dus een open aanbod voor alle mensen van de stad, van de streek, en daarbuiten. Een open
vraag aan hen om de musea, de tentoonstellingen, de voorstellingen te bezoeken en vooral samen op het podium
te kruipen met Turnhoutse fanfares en wereldmuziek, uitgeweken jazzmuzikanten en aangespoelde acteurs,
blanke schrijvers en zwarte dichters.
In 2012 komt er geluid uit de Kempen.
Geen lawaai, wel vrije geluiden.
En met een Vipruimte voor iedereen.