Klik hier om het bijbehorende bestand te

hoofdartikel
Dit jaar besteedt het Huidfonds veel aandacht aan de invloed van zonlicht op de huid. Wanneer het gaat om de relatie tussen zon en
huid, gaat het al gauw over huidkanker. Maar de relatie is complex en zonder zon kunnen wij niet leven. Rondom dit thema organiseert
het Huidfonds begin 2009 haar Themadag Huid, Licht en Laser.
Zie ook www.checkjevlekje.nl
Laat de zomer maar komen
Zon: goed voor u
*
Vanuit de wetenschap staat vast
dat we vitamine D nodig hebben
voor onze gezondheid. Zonlicht stelt
onze huid in staat deze stof aan
te maken. En dus hoeven we ons
niet te verstoppen voor de zon.
Wel moeten we zonverbranding
voorkomen.
* De redactie is zich ervan bewust dat sommige mensen,
bijvoorbeeld mensen met erythropoëtische protoporfyrie en
lichtallergie, ziek worden van (zon)licht. Geldt dit ook voor u,
lees dan in ieder geval de kadertekst over vitamine D.
6
|
HUID JUNI 2008
Voor veel mensen zijn zonnige dagen vrolijke dagen.
En menigeen stelt zoveel mogelijk huid bloot aan de zon
om geen enkele warme zonnestraal te hoeven missen.
Jarenlang hebben we te horen gekregen dat zonnestralen
alleen maar leiden tot het ontstaan van huidkanker en
andere nare aandoeningen (zie kader 1). Uit de zon
blijven, kleren aanhouden en smeren met antizonnebrandmiddelen luidde het advies. Toch is duidelijk dat
zonlicht ook heel goed voor ons is. Want zonlicht is
verantwoordelijk voor de aanmaak van vitamine D
(zie kader 2).
Om van de voordelen van zonlicht te profiteren, hoeven
we niet per se bruin te worden. Sterker nog, de kans op
een zonverbranding blijft op elke zonnige dag aanwezig.
De centrale vragen zijn daarom:
• hoe kunnen we optimaal profiteren van de gunstige
effecten van zonlicht, en
• hoe beperken we de negatieve effecten, waarvan
het ontstaan van huidkanker de belangrijkste is?
Gezond verstand
“Het beste advies dat ik kan geven is: gebruik uw
gezond verstand”, verklaart dr. Gertruud Krekels,
dermatoloog in het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven.
“Hiermee bedoel ik: voor een paar boodschappen op
de fiets of een lunchwandeling hoeft u zich niet met
antizonnebrandmiddelen in te smeren. Maar een hele
dag in de Nederlandse zon op het strand of op de fiets
is teveel voor de lichte huid. Kleding, een hoofddeksel
en antizonnebrandmiddelen beschermen dan tegen
zonnebrand.” Dr. Frank de Gruijl, biofysicus en als
onderzoeker werkzaam bij de afdeling Huidziekten
van het Leids Universitair Medisch Centrum, schaart
zich achter Krekels. “Dit is ook de boodschap die in de
voorlichting over verstandig zonnen verkondigd wordt.
Zonnebaden is niet nodig, de meesten van ons krijgen
in de zomer in het dagelijkse leven voldoende zonlicht.”
Beiden benadrukken dat het allerbelangrijkste is:
zonnebrand voorkomen.
Gaat u op vakantie naar zonnige oorden als Zuid-Europa
of de tropen, of onderneemt u activiteiten als zeilen of
bergwandelen, houdt er dan rekening mee dat u uw
huid blootstelt aan meer intens zonlicht. “Een goede
bescherming tegen zonnebrand is dan extra belangrijk”, aldus Krekels.
Reageert uw huidaandoening op de zon, in positieve
of negatieve zin, overleg dan met uw dermatoloog hoe
u het beste kunt handelen.
Dr. Gertruud Krekels:
“Elke zonverbranding
beschadigt de huid”
Te veel of te weinig zon
Zowel een overmaat aan zonlicht als te weinig zonlicht
vergroten de kans op gezondheidsproblemen. “Op zich
is onze huid aangepast aan de omstandigheden van
onze woonplaats: de plek op aarde waar wij wonen”,
vertelt Krekels. “Mensen in Afrika en Indonesië,
bijvoorbeeld, hebben een donkere huid omdat dit
pigment bescherming geeft tegen de schadelijke
invloed van zonlicht. Tegelijkertijd is er voldoende
zonlicht voorhanden om toch vitamine D in de huid te
kunnen aanmaken. In Noord-Europa is het zonlicht veel
minder intens, vooral in de winter. De huid van NoordEuropeanen is licht, zodat deze optimaal kan profiteren
van het aanwezige zonlicht voor de aanmaak van
vitamine D in hun huid. En doordat het zonlicht niet zo
intens is, hoeft de huid zelf voor minder bescherming
te zorgen.” De huid profiteert in beide gevallen van de
goede eigenschappen van het zonlicht en beschermt
tegen beschadiging.
Wanneer de net geschetste situatie uit balans is
geraakt, kunnen problemen ontstaan. “De zon is in
noordelijke landen het grootste deel van het jaar niet
sterk genoeg voor mensen met een donkere huid.
Zij kunnen dan niet voldoende vitamine D aanmaken”,
aldus Krekels. “Aan de andere kant krijgen mensen met
een lichte huid die naar zuidelijke landen gaan er juist
mee te maken dat hun huid niet is aangepast aan het
intense zonlicht.” In het eerste geval dreigen gezondheidsproblemen door een tekort aan vitamine D, in het
tweede geval dreigen zonnebrand op korte termijn en
huidkanker op langere termijn.
Lichttherapie
Voor mensen die gebruik maken van lichttherapie, is
het verhaal nog lastiger, weet Krekels. Voor hen speelt
heel nadrukkelijk het positieve effect op korte termijn,
terwijl de mogelijke kans op huidkanker aanwezig
blijft. Krekels benadrukt overigens dat die kans door de
lichttherapie slechts een klein beetje groter wordt.
Ze vult aan: “Voor wat betreft de lichttherapie met
apparatuur kan ik vertellen dat er veel onderzoek wordt
gedaan naar de effecten op korte en lange termijn. In
de nieuwe richtlijn voor de behandeling van psoriasis
staat de voorkeur uitgesproken voor het gebruik van de
TL-01 lamp. Uit onderzoek is gebleken dat deze lamp op
de middellange termijn, tot tien jaar, de kans op huidkanker niet vergroot.” De lamp is nog te kort in gebruik
om met zekerheid iets te zeggen over de effecten op
lange termijn.
Voor het kuren in zonnige oorden, als therapeutische
behandeling bij bijvoorbeeld psoriasis en eczeem, raadt
Krekels aan te overleggen met uw behandelend arts.
Meer in zijn algemeenheid meent ze dat ook patiënten
voor een groot deel voldoende hebben aan hun gezond
verstand: “De aangedane huid en de niet aangedane
huid reageren anders op de zon. Hoe, dat weet u zelf
het beste. Voorkom in ieder geval een zonnebrand.”
HUID JUNI 2008
|
7
hoofdartikel
Kader 1 De invloed van zonlicht op onze gezondheid
voornamelijk uit hun visrijke dieet, maar de Nederlander krijgt zo’n
90% van zijn vitamine D door de werking van de zon op de huid.”
1. Ongunstige effecten
• Vaker of vroeger ontstaan van diverse vormen van huidkanker.
• Huidafwijkingen zoals rimpels, stugge plekken door verhoorning, vlekken door een ophoping van pigment of juist door
een tekort of ontbreken van pigment.
• Diverse vormen van overgevoeligheid voor zonlicht, zowel door
directe schade (‘fototoxische’ reacties door een ziekte als erythropoetische protoporfyrie (EPP) of door medicijngebruik) als door
effecten op het afweersysteem (‘fotoallergische’ reacties door
een ziekte als chronische polymorfe lichtdermatose of door
medicijngebruik).
• Verergering van huidziekten, zoals rosacea en discoïde lupus
erythematodes.
• Bevordering van staar (vertroebeling van de ooglens).
• Intensivering van interne ziekten (vooral systemische lupus
erythematodes).
2. Gunstige effecten
• Therapeutisch werking op huidziekten zoals psoriasis, constitutioneel eczeem en vitiligo.
• Voorkomen van botafwijkingen (bijvoorbeeld rachitis en osteoporose) en van spierziekten (onder andere multiple sclerose).
• Remming op het ontstaan en beloop van diverse vormen van
kanker, vooral prostaatkanker, borstkanker, eierstokkanker en
dikkedarmkanker. Mogelijk ook deze invloed op andere kankers,
zoals die van de slokdarm, alvleesklier en nieren.
• Mogelijk preventief effect op het ontstaan van psychische aandoeningen, zoals depressies, schizofrenie, en op het ontstaan van
sommige auto-immuunziekten, zoals diabetes (type 1) en reuma.
• Verlaging bloeddruk.
Bronnen:
• Rhee, H.J. van der, Vries, E. de en Coebergh, J.W.W. Gunstige
en ongunstige effecten van zonlichtexpositie. Nederlands
Tijdschrift Geneeskunde. 2007; 151; 118-22.
• Prof. dr. Frank de Gruijl.
Tekort aan vitamine D
In hoeverre hebben inwoners van noordelijk gelegen gebieden
´s winters last van een tekort aan vitamine D? Hierover is het
laatste woord nog niet gezegd. Krekels meldt dat recent onderzoek op basis van bloedmetingen aangeeft dat er geen sprake is
van een dergelijk tekort op grote schaal. De Gruijl voegt toe dat er
nog discussie gaande is over hoeveel vitamine D we nodig hebben
voor een optimale gezondheid. “De kennis die we hebben en verzamelen over de gunstige invloed van vitamine D geeft aanleiding
tot het heroverwegen van de oude normen. Waarschijnlijk zijn de
grenswaarden die we hanteerden om een tekort vast te stellen te
laag. Onze vitamine D-niveaus zouden in de winter waarschijnlijk
wat hoger moeten liggen, meer op zomerse niveaus.”
Duidelijk is wel dat de tekorten vooral dreigen voor:
• mensen die (bijna) nooit buiten komen (zoals mensen wier
huid overgevoelig is voor zonlicht, mensen in verzorgingstehuizen
en mensen met een zeer omvangrijke werkweek),
• zwangere vrouwen en baby´s,
• mensen met obesitas,
• mensen die door hun donkere huid niet profiteren van het
weinige zonlicht dat er ´s winters is,
• mensen bij wie hun kleding vrijwel al hun huid bedekt.
Supplement
Wanneer een tekort aan vitamine D dreigt te ontstaan of al een feit
is, volstaat een voedingssupplement. “Het lijkt er sterk op dat alle
vitamine D hetzelfde effect heeft”, aldus De Gruijl. “Of we het uit
onze voeding halen, uit een pilletje of het onder invloed van zonlicht
in onze huid produceren, dat maakt geen verschil.” Krekels merkt
hierbij op dat de dermatologen in de Verenigde Staten collectief aanraden voor supplementen te kiezen: “Dan weet je zeker dat je niet
te veel ultraviolette stralen krijgt.” Bovendien, zo vult ze aan:
“We weten wel hoeveel andere vormen van kanker optreden, maar
van huidkanker weten we dat niet precies, omdat er geen registratie is.” Misschien komt huidkanker veel vaker voor dan we denken.
Op de website www.huid.nl vindt u een nadere uitleg over de
invloed van vitamine D op de celdeling.
Kader 2 Vitamine D en onze gezondheid
De gunstige effecten van zonlicht zijn voor een belangrijk deel
waarschijnlijk toe te schrijven aan de vorming van vitamine D in
de huid, aldus dr. Frank de Gruijl. “De huid is in staat deze vitamine
aan te maken onder invloed van een specifiek deel van het zonlicht, de UVB-stralen. Het lichaam bewerkt de vitamine D
waardoor een hormoonachtige stof ontstaat. Via het bloed komt
die stof in het hele lichaam terecht.” Ons lichaam legt een voorraad aan in vetweefsel en in de lever. Deze voorraad wordt ook
gevuld via de vitamine D die we via onze voeding binnenkrijgen.
Vette vis, zoals paling, haring en zalm, vormt de beste bron voor
deze vitamine. Verder is het aanwezig in vlees, zuivelproducten en
eieren. Aan margarine is vitamine D toegevoegd en de vitamine
is ook verkrijgbaar als voedingssupplement (levertraan, of in pillen
en drankjes). De Gruijl: “Inuits of Eskimo’s krijgen de vitamine D
Kader 3
Zonnebanken
“Het gebruik van zonnebanken raad ik sterk af”, aldus dr. Gertruud
Krekels. “Ze zijn ontwikkeld om de huid te bruinen en niet specifiek
genoeg gericht op de aanmaak van vitamine D. Wetenschappelijk
staat niet vast dat het gebruik van deze apparatuur dezelfde of
betere positieve effecten heeft voor onze gezondheid.” Dr. Frank de
Gruijl is minder stellig: “De apparatuur kan bijdragen aan het op peil
houden van de hoeveelheid vitamine D in het lichaam, dat is wel
aangetoond. Punt van aandacht, of zorg, daarbij is natuurlijk dat de
kans op huidkanker kan toenemen door deze extra hoeveelheid
ultraviolette stralen die je huid te verwerken krijgt. Wie ´s winters
een tekort aan vitamine D wil voorkomen, kan waarschijnlijk beter
een voedingssupplement nemen.”
HUID JUNI 2008
|
9