corrosiebeheersing in sprinklerinstallaties

CORROSIEBEHEERSING IN
SPRINKLERINSTALLATIES
Rapportage van een verkenning door de Werkgroep Corrosie
Publicatiedatum: 15 april 2013
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
1 van 25
INHOUDSOPGAVE
1
1.1
1.2
1.3
1.4
Werkgroep
werkzaamheden in Opdracht van de CvD Blussystemen
Leden Werkgroep
punten voor nader onderzoek
inhoud van de verkenning
3
3
4
4
4
2
2.1
2.2
2.3
2.3.1
2.3.2
2.3.3
2.3.4
2.4
2.4.1
2.4.2
2.4.3
2.5
2.5.1
2.5.2
Corrosie in sprinklersystemen
Nederlandse situatie en het buitenland
Vormen van corrosie
Processen en parameters die het corrosieproces kunnen beinvloeden
Waterkwaliteit
Bacteriën
Temperatuur
Systeemontwerp
Effect van corrosie en/of microbiologische groei
Oppervlakteruwheid
Obstructies
Opslag water
Gebruik van verzinkte leidingen
Droge systemen
Natte systemen
5
5
5
6
6
6
7
7
7
7
8
8
9
9
9
3
3.1
3.1.1
3.1.2
3.1.3
3.1.4
3.1.5
3.1.6
3.1.7
3.2
3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.2.4
3.3
3.4
3.4.1
3.4.2
Corrosiebeheersing in sprinklerinstallaties
Ontwerp – Risicoanalyse - beheersplan
Uitvoering van de sprinklerinstallatie
Waterkwaliteit van test – en gebruikswater
Omgevingsfactoren
Onderhoud & gebruik
Ontluchten / afschot
Beperken van water suppletie
Materiaalkeuze
Installatie
Schoon werken
Beperken van water suppletie
Ontluchten / afschot
Doseren additieven
Inbedrijfstelling
Gebruik
Beheer en onderhoud
Inwendige controle
12
12
13
13
13
13
14
14
14
14
14
15
15
15
16
16
16
16
Bijlagen:
1.
2.
3.
4.
Corrosievormen in sprinklersystemen
Registratieformulier voor installateurs
Risicoanalyse en beheersplan
Referentie/literatuurlijst
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
2 van 25
1
1.1
WERKGROEP
WERKZAAMHEDEN IN OPDRACHT VAN DE CVD BLUSSYSTEMEN
Corrosie kan van invloed zijn op de doeltreffendheid van de sprinklerinstallatie. Daarom is
het belangrijk dat er bij ontwerp en aanleg van nieuwe sprinklerinstallaties maatregelen
worden genomen om corrosie zoveel mogelijk te voorkomen.
In geval van een bestaande sprinklerinstallatie kunnen achteraf te nemen maatregelen
ervoor zorgen dat risico’s ten aanzien van corrosie of reeds ontstane corrosie tijdig
worden gesignaleerd. Het gaat immers om systemen die aangelegd zijn voor
brandveiligheid, en waarbij men er op vertrouwt dat zij een eventuele brand onder
controle houden of blussen.
De Commissie van Deskundigen Blussystemen acht het noodzakelijk om specifiek aandacht
te besteden aan de problematiek van corrosie, zowel voor nieuwe als voor bestaande
systemen. Het is van belang dat de opdrachtgever/gebruiker wordt geïnformeerd over
mogelijke corrosie, en welke maatregelen daartegen kunnen worden genomen. Om meer
inzicht te krijgen in hoe groot de problemen zijn, en antwoord te krijgen op hoe deze
problemen voorkomen kunnen worden is in 2009 een werkgroep opgericht.
De Werkgroep Corrosie heeft een verkenning gedaan van het onderwerp
corrosiebeheersing in sprinklerinstallaties. Aanvankelijk was het de insteek om concrete
maatregelen te identificeren en die – in aanvulling op bestaande normen en voorschriften
– vast te leggen in een Technisch Bulletin. In 2012 bleek echter dat de focus meer moet
liggen op informatievoorziening over corrosiebeheersing in sprinklerinstallaties, en dat het
noodzakelijk is om meer kennis te vergaren over de inwendige toestand van
sprinklersystemen in Nederland. Om deze reden heeft de Commissie van deskundigen
Blussystemen er voor gekozen om de opbrengsten van de werkzaamheden van de
Werkgroep Corrosie te presenteren in de vorm van deze verkenning. Daarnaast is een
Technisch Bulletin ontwikkeld voor inwendig onderzoek van sprinklersystemen. Dit wordt
separaat en los van dit rapport gepubliceerd.
De voor u liggende verkenning heeft betrekking op mogelijke corrosieverschijnselen in alle
typen natte, droge, pre-action en deluge sprinklerinstallaties. Mist- en schuimsystemen
ondervinden dezelfde soort problematiek. De werkgroep is niet ingegaan op de
problematiek van specifiek uitwendige corrosie en corrosie in ondergrondse leidingen.
De werkgroep is zich er van bewust dat dit een startdocument is, het dient om corrosie in
sprinklerinstallaties bespreekbaar te maken. De verkenning laat verder duidelijk zien dat
corrosie inherent is aan sprinklerinstallaties, en niet geheel kan worden
voorkomen/uitgesloten. Doel van het werk van de werkgroep is,
gebruikers/opdrachtgevers een aantal maatregelen aan te reiken waarmee schade zoveel
mogelijk voorkomen of beperkt kan worden. Met als einddoel een betrouwbare installatie
die op de juiste wijze functioneert bij brand.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
3 van 25
1.2
LEDEN WERKGROEP
De Werkgroep Corrosie die de verkenning heeft uitgevoerd bestond uit:
W. van Oppen
R. Lindenberg
J. Beverdam
J. Braes
P. Burger
J. Driehuijs
A. Gademan
B. van Burik
E. Reddering
M. van Hofweegen
S. Waalwijk
S. van Deijl
E. Verbruggen
Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid
Aqua+ Sprinklersystemen
De Groot Installatiegroep Brandbeveiliging
Imtech Building Services afdeling Sprinklertechnology
Tyco Integrated Fire & Security
ODS
Geberit
VSH Fittings
TNO
KWA Bedrijfsadviseurs
SW Real Estate Management
Prologis
R2B Inspecties
NOVB-VSI
NOVB-VSI
NOVB-VSI
NOVB-VSI
NOVB-FSS
NOVB-FSS
VIVB
1.3
PUNTEN VOOR NADER ONDERZOEK
Gedurende de verkenning heeft de werkgroep zich een uitgebreid beeld gevormd over het
onderwerp corrosiebeheersing in sprinklerinstallaties. Daarbij zijn verschillende punten naar
voren gekomen waarover eerst meer gegevens verzameld moeten worden voordat daarover
verdere uitspraken kunnen worden gedaan. Ook is er een discrepantie naar voren gekomen
tussen (praktijk)kennis en regelgeving. Ontwikkelpunten zijn:
1
de werkwijze van nattesten van droge systemen;
2
het testprotocol (watersuppletie);
3
de controle op obstructies in zakpijpjes;
4
een sjabloon voor de op te stellen risicoinventarisatie en voor een beheersplan;
5
het gebruik van dompelbad thermisch verzinkte leidingen.
De werkgroep beveelt aan om deze onderwerpen nader uit te werken.
1.4
INHOUD VAN DE VERKENNING
In dit rapport beschrijft de Werkgroep in hoofdstuk 2 eerst het onderwerp corrosie. In hoofdstuk
3 komen de mogelijkheden aan de orde om corrosie in sprinklerinstallaties zoveel mogelijk te
beperken. De werkgroep presenteert deze mogelijkheden met het nadrukkelijke advies om deze
maatregelen ook zoveel mogelijk te treffen. Zij komen altijd de kwaliteit van de installatie ten
goede.
In de bijlagen zijn een nadere beschrijving van corrosievormen in sprinklerinstallaties
opgenomen, respectievelijk het registratieformulier dat installateurs en onderhoudsbedrijven
gebruiken om lekkage en verstoppingen in sprinklerinstallaties te melden, en een suggestie voor
het opstellen van een risicoanalyse en een beheersplan. Bijlage 4 bevat de lijst van bronnen en
literatuur die bij de verkenning zijn gebruikt.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
4 van 25
2
2.1
CORROSIE IN SPRINKLERSYSTEMEN
NEDERLANDSE SITUATIE EN HET BUITENLAND
In Duitsland en Amerika is al enkele jaren geleden onderkend dat verstoppingen als gevolg
van corrosie in sprinklersystemen veel hinder kunnen veroorzaken. Het Duitse inspectieinstituut VdS is in 2000 begonnen met het inwendig controleren van sprinklersystemen (zie
lit. 5). Droge systemen worden 12,5 jaar na aanleg inwendig onderzocht, natte installaties
na 25 jaar. In mei 2008 heeft VdS de bevindingen van onderzoek in circa 20.000 systemen
bekend gemaakt (zie lit. 18). 73% van de droge systemen moet na 12,5 jaar afgekeurd
worden vanwege aantasting door corrosie. 25% van de droge systemen verkeert dan in een
zodanige staat dat ze volledig vervangen moeten worden. De situatie in natte systemen is
iets beter: 35% wordt na 25 jaar afgekeurd waarvan ruim 3% volledig vervangen moet
worden. De installaties die afgekeurd worden maar niet volledig hoeven worden
afgeschreven, dienen doorgaans intensief te worden gerenoveerd.
Er zijn op dit moment voor de Nederlandse situatie onvoldoende kwantitatieve gegevens
voorhanden om het verschijnsel in totale omvang te duiden en statistisch verantwoorde
uitspraken situatie te doen (zie lit. 3 en 4). De onderzoeken uit het buitenland in
combinatie met de kwalitatieve analyse van gevonden gevallen, geeft echter voldoende
bron tot zorg en zorgvuldigheid. Om deze reden wordt in Hoofdstuk 3 een aantal
aanbevelingen gedaan voor ontwerp, installatie en gebruik van sprinklerinstallaties in
relatie tot corrosie.
Om meer gegevens te verzamelen is een registratieformulier opgesteld (zie bijlage 2 en
de website sprinkler.nl). Installateurs en inspectie-instellingen vullen het formulier zoals
weergegeven in bijlage 2 in. Het CIBV (voorheen LPCB Nederland) verzamelt deze
formulieren. CIBV heeft recent de sprinklerstatistiek 2010 uitgebracht: zie
http://cibv.nl/home/statistiek-sprinklerinstallaties/. Doordat het opbouwen van
statistiek tijd vraagt is het pas in 2014 mogelijk om een duidelijker beeld over de
corrosieproblematiek in Nederland te verkrijgen
2.2
VORMEN VAN CORROSIE
Sprinklersystemen zijn uniek in hun uitvoering. Het zijn eigenlijk waterdragende, geen
watervoerende, systemen. In tegenstelling tot andere watervoerende systemen zijn er
vele doodlopende leidingen. Daarnaast is er beperkte suppletie 1 en staat het water in het
systeem meestal lang stil. Dit zorgt ervoor dat conditionering van het water zeer moeilijk
is. Net zoals in andere watersystemen komen ook in sprinklersystemen corrosie en
lekkages voor. Corrosie kan ertoe leiden dat leidingdelen lek en verstopt raken. Dat gaat
ten koste van de prestatie die het sprinklersysteem moet leveren. Lekkages kunnen voor
waterschade aan de omgeving zorgen.
In sprinklersystemen kunnen de volgende vormen van corrosie voorkomen (zie lit. 9 tot en
met 18):
• zuurstof corrosie
• zuurcorrosie
• corrosie door chloride
• galvanische corrosie
• microbiologische corrosie (MIC - Microbiologically Influenced Corrosion)
• incidentele corrosieoorzaken
• cavitatie
Verdere uitleg over deze vormen van corrosie staat in bijlage 1.
____
1
In de praktijk is suppletie bij het testen over alleen de alarmklep beperkt (vaak om de twee weken), meer
suppletie treedt op bij ITC-testen (2 keer per jaar) en flowtest (1 keer per jaar).
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
5 van 25
Corrosie kan egaal over een oppervlak plaatsvinden, waardoor dat oppervlak als geheel
dunner wordt (bijvoorbeeld als gevolg van zuurcorrosie). Men spreekt in een dergelijk
geval dan over uniforme corrosie. Corrosie kan echter ook lokaal optreden, waarbij men
dan vaak over pitting spreekt. Er zijn verschillende corrosiemechanismen die dergelijke
plaatselijke corrosie, gevolgd door lekkage(s), veroorzaken. Dit kan bijvoorbeeld
toegeschreven worden aan zuurstofcorrosie bij staal of aan chloride pitting bij roestvast
staal. Ook microbiologisch beïnvloede corrosie (MIC) kan bij verschillende metalen en
metaallegeringen tot lokale corrosie (pitting) leiden.
2.3
2.3.1
PROCESSEN EN PARAMETERS DIE HET CORROSIEPROCES KUNNEN BEINVLOEDEN
Uit onderzoek blijkt dat de omgeving en het milieu invloed hebben op de ontwikkeling van
corrosie. De volgende factoren beïnvloeden het corrosieproces:
• waterkwaliteit
• bacteriën
• temperatuur
• systeemontwerp
Waterkwaliteit
De samenstelling van het water in het sprinklersysteem is van invloed op het ontstaan van
corrosie. Denk aan:
• pH en geleidingsvermogen
• gehalte aan: chloride, sulfaat, nitraat, organische stofgehalte, totale hardheid,
ammonium
• gehalte aan metalen (ijzer, koper en zink)
• zuurstofgehalte in het water
• hoeveelheid organisch materiaal of slib
Naast de chemische parameters is het bij corrosie van belang of waterbehandeling wordt
toegepast. In sprinklersystemen hebben we te maken met stilstaand water. Ook de
microbiologische parameters zijn van belang. In alle watersoorten die gebruikt worden om
een sprinklersysteem te vullen, zitten bacteriën. Het is bekend dat in oppervlaktewater
veel bacteriën aanwezig zijn. In grondwater kunnen eveneens veel bacteriën aanwezig
zijn. Maar dat ook in drinkwater bacteriën aanwezig zijn, is minder bekend. Drinkwater in
Nederland is bacteriologisch zeer betrouwbaar, maar
niet steriel. Het bevat bacteriën, maar in een
hoeveelheid waar wij als mens niet ziek van worden.
Het beperkte aantal aanwezige bacteriën kan, onder
gunstige omstandigheden, tot groei komen, waardoor
ze in staat zijn het corrosieproces in een
sprinklersysteem nadelig te beïnvloeden.
Oppervlaktewater heeft vaak ook een hoger
organische stofgehalte dan leidingwater,
wat corrosie kan bevorderen. Ook kan
oppervlaktewater meer slib bevatten wat corrosie kan
bevorderen.
Figuur 1. (bron: KWA Bedrijfsadviseurs BV)
2.3.2
Bacteriën
De bacteriën die van invloed zijn bij microbiologische corrosie zijn zo divers dat deze in
verschillende watersoorten tot groei kunnen komen. De bacteriën die zuurstof nodig
hebben, zullen baat hebben bij de aanwezigheid van vers water waarin nog voldoende
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
6 van 25
zuurstof in is opgelost. Wanneer deze zuurstof is verbruikt, dan kan de gebonden zuurstof
benut worden uit sulfaat (SO 4 2-) en nitraat (NO 3 2-). We spreken dan van sulfaatrespectievelijk nitraatreducerende bacteriën. Zie voor meer informatie lit. 35 tot en met
38.
2.3.3
Temperatuur
Over het algemeen geldt dat in sprinklersystemen een ideale temperatuur heerst voor
zuurstofcorrosie en microbiologische corrosie. In sprinklersystemen komen niet dusdanig
hoge temperaturen voor dat zuurstofcorrosie en microbiologische corrosie kunnen worden
voorkomen (respectievelijk > 100°C en > 70°C).
In loodsen en fabriekshallen is de luchttemperatuur net onder het dak hoger dan de
omgevingslucht, waardoor microbiologische groei en corrosie mogelijk versnelt.
2.3.4
Systeemontwerp
Ook de uitvoering en het ontwerp van een sprinklersysteem zijn van invloed op het
corrosieproces. Hierbij kan gedacht worden aan:
• betreft het bijvoorbeeld een grid- of een treesysteem (effect van doorstroming)
• effectiviteit ontluchting
• bij droge systemen is juist van belang hoe goed een systeem kan worden
ontwaterd; ligt het goed op afschot
• materiaalkeuze (bijvoorbeeld staal wel of niet thermisch verzinkt, roestvast staal
of kunststof?)
• sprinklers hangend of staand uitgevoerd, wijze van fitten
2.4
2.4.1
EFFECT VAN CORROSIE EN/OF MICROBIOLOGISCHE GROEI
Oppervlakteruwheid
Buiten de lekkages die corrosie in een sprinklerinstallatie kunnen veroorzaken zijn er ook
mogelijk nadelige effecten van corrosie en de corrosieproducten met betrekking tot de
verruwing van het oppervlak.
Figuur 2. (bron: MIC-Europe BV)
De National Fire Protection Agency (NFPA) wijst al sinds het eind van de jaren negentig
van de vorige eeuw op de problemen die kunnen optreden als gevolg van corrosie in
sprinklersystemen. Daarvoor werd vooral in de toe te passen C-waarde (ruwheidsfactor)
voor leidingen rekening gehouden met corrosie. De oppervlakteruwheid kan echter een
forse impact hebben op de oorspronkelijk berekende weerstandsfactor (figuur 2). Dit geldt
vooral voor open systemen en in omstandigheden waarbij in natte of droge systemen het
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
7 van 25
maximaal aantal berekende sprinklers opengaat. De gegevens zijn ontleend aan
empirische testgegevens van de American Society of Agricultural Engineers (zie lit. 9).
2.4.2
Obstructies
Buiten de toegenomen ruwheidfactor kunnen corrosiepokken (tubercles) bij een hoge
volumestroom ook loskomen en zorgen voor obstructie(s).
Behalve dat de aanwezigheid van bacteriën het corrosieproces kan beïnvloeden (MIC),
kunnen bacteriën ook problemen opleveren door slijmvorming. De slijm-, film- en
dradenvormende bacteriën en sulfaatreducerende bacteriën (SRB’s) kunnen een
hoeveelheid slijm of zwarte ‘modder’ produceren waardoor leidingen en sprinklers
verstopt kunnen raken (zie figuur 3). Bij de aanwezigheid van deze bacteriën is de kans
groot dat deze het corrosieproces van het onderliggende metaal beïnvloeden (MIC).
Deze slijmvorming kan ook in kunststofleidingen ontstaan, dus ook bij de toepassing van
kunststofleidingsystemen dient rekening met slijmvorming gehouden te worden.
Zie voor meer informatie lit. 35 tot en met 38.
Figuur 3. (bron: MIC Europe BV)
2.4.3
Opslag water
Verschillende sprinklersystemen zijn aangesloten op een sprinklertank of sprinklerkelder.
Vooral de sprinklertanks staan vaak buiten onder invloed van de omgeving (zon, hoge
temperaturen). Door de combinatie van stagnatie van het water, lange stilstand en
verhoogde temperaturen kunnen bacteriën tot groei komen. Wanneer bacteriën in de
sprinklertank/kelder aanwezig zijn, kunnen deze niet alleen zorgen voor een kortere
levensduur van de opslagtank. Ook kunnen deze bij het uitvoeren van b.v. ITC-testen
verspreid worden in andere systeemonderdelen.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
8 van 25
2.5
GEBRUIK VAN VERZINKTE LEIDINGEN
Zie voor meer informatie en onderbouwing lit. 19 tot en met 34.
2.5.1
Droge systemen
Uitwendig verzinken 2 was en is een goede oplossing voor het tegengaan van corrosie aan
de buitenzijde.
De meeste sprinklervoorschriften adviseren op dit moment de toepassing van thermisch
verzinkte leidingen bij systemen met droge leidingen. Uit onderzoek van VdS [1] blijkt
dat in droge systemen toch corrosie kan plaatsvinden. Kwalitatieve analyse van de
werkgroep leidt tot de conclusie dat hier een aantal oorzaken een rol spelen:
1
2
De aanwezigheid van vocht in de leidingen. Hieraan kunnen een aantal
oorzaken ten grondslag liggen, zoals bijvoorbeeld een onjuist ontwerp
waardoor testwater slecht is te drainen, onvoldoende afschot tijdens
montage of onvoldoende zorgvuldigheid bij het droogmaken van de systemen
na testen, condensvorming door toepassing van onvoldoende gedroogde
lucht.
De kwaliteit van de zinklaag in de leidingen. De zinkpatinalaag 3 moet goed
gevormd zijn voordat de leidingen worden gemonteerd. Hiervoor is bij
thermisch verzinkte leidingen een verouderingstijd noodzakelijk van enkele
maanden. In de praktijk wordt deze niet altijd in acht genomen.
In deluge systemen zijn inwendig verzinkte leidingen toegestaan en zorgt het feit dat
deze leidingen inwendig in contact staan met de buitenlucht voor weinig problemen.
2.5.2
Natte systemen
Over toepassing van verzinkte leidingen in natte sprinklersystemen bestaat discussie. De
verzinkte leidingen die in de praktijk veel toegepast zijn, betreffen dompelbad thermisch
verzinkte leidingen. Bij inwendige inspectie van deze leidingen is te zien dat de zinklaag
niet meer intact is maar al dan niet egaal of lokaal omgezet in een witte volumineuze
zinkoxide (zie figuur 4.a). Deze zinkoxide beschermt het onderliggende staal niet tegen
corrosie. In principe is bij dompelbad thermisch verzinkte leidingen vooral de buitenzijde
tegen corrosie beschermd door de aanwezige zinklaag.
Figuur 4.a - nat systeem.
(bron: KWA Bedrijfsadviseurs BV)
Figuur 4.b - nat systeem.
(bron: KWA Bedrijfsadviseurs BV)
____
2
Hiermee wordt bedoeld de aanwezigheid van zink als oppervlaktelaag, onafhankelijk van de wijze van opbrengen:
thermisch of elektrolytisch.
3
De zinkpatinalaag is de beschermlaag die gevormd wordt wanneer de zinklaag afwisselend blootgesteld wordt aan
lucht en water.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
9 van 25
De zinklaag die door dompelbad thermisch verzinken gevormd is, is dik, waardoor veel wit
zinkoxide in de leidingen aangetroffen kan worden. De mate van aantasting is afhankelijk
van het verouderingsproces van de zinklaag en de waterkwaliteit. In de praktijk wordt
hinder ondervonden bij dompelbad thermische verzinkte leidingen in combinatie met
sprinklerkoppen met zakpijpjes die aan de onderkant van de leidingen zijn uitgefit. De
zakpijpjes functioneren als een soort filter en vangen al het gevormde zinkoxide op. Dit
kan leiden tot verstopte zakpijpjes (zie figuur 4.b).
Er zijn tot op heden geen informatie of testresultaten bekend over de functionaliteit van
deze sprinklerkoppen bij brand. Meer onderzoek hiernaar is gewenst.
Los van de kans op verstoppingen van de sprinklerkop of de zakpijpjes, lijkt de zinkoxide
ook de vorming van microbiologische groei te bevorderen. In leidingen wordt meer drab
waargenomen dan mag worden verwacht van alleen zinkoxide (zie figuur 5).
Figuur 5. (bron: KWA Bedrijfsadviseurs BV)
Vanaf 2004 zijn er ook Sendzimir verzinkte press leidingsystemen op de markt. Deze
worden op een geheel andere wijze van een zinklaag voorzien dan de hiervoor beschreven
dompelbad thermisch verzinkte leidingen. Men spreekt hierbij over Sendzimir verzinkte
leidingen. De zinklaag heeft een veel hogere dichtheid en is veel dunner dan bij thermisch
verzinkte laag. Ook is bij Sendzimir verzinkte leidingen sprake van een echte zinklaag in
tegen stelling tot dompelbad thermisch verzinkt, waarbij een zink/ijzer laag gevormd
wordt (zie figuur 6.a en 6.b). Tot op heden zijn er geen gevallen bekend waarbij
Sendzimir verzinking nadelige gevolgen heeft ten aanzien van corrosie.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
10 van 25
Figuur 6.a - Dompelbad thermisch verzinkt.
vergroting 200:1 (bron: Geberit)
Figuur 6.b - Sendzimir thermisch verzinkt.
vergroting 200:1 (bron:Geberit)
Wanneer men dompelbad thermisch verzinkte leidingen wenst toe te passen, dient men er
zich bewust van te zijn bij de uitwerking van de systeemopbouw. Juist bij toepassing van
dompelbad thermisch verzinkte leidingen dienen geen zakpijpjes toegepast te worden,
omdat hier het zinkslib ophoopt.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
11 van 25
3
CORROSIEBEHEERSING IN SPRINKLERINSTALLATIES
Corrosiebeheersing is mogelijk mits men tijdens het ontwerpen, het installeren, in bedrijf
stellen en gebruiken van de sprinklerinstallatie een aantal aandachtspunten in acht
neemt.
De adviezen uit dit hoofdstuk voor nieuw te realiseren sprinklerinstallaties zijn ook van
toepassing op uitbreiding van de bestaande installatie met tenminste 1 alarmklep en
hebben dan betrekking op het systeem achter de nieuwe alarmklep.
De adviezen in dit hoofdstuk zijn gekoppeld aan de beschrijving van het proces waarlangs
een sprinklerinstallatie tot stand komt en in gebruikt wordt. Dit is verbeeld in de volgende
figuur:
Ontwerp –
risicoinventarisatie
Installatie
Inbedrijfstelling
Gebruik
Figuur 7: totstandkomingsproces sprinklerinstallatie
Uit figuur 7 blijkt dat al in de fase van aanleg van de installatie (ontwerp) aandacht
gegeven kan worden aan het aspect corrosie. Ook bij installatie, de inbedrijfstelling en
gedurende het gebruik zijn er mogelijkheden om inwendige corrosie van de installatie
tegen te gaan.
De adviezen per fase uit het proces worden in dit hoofdstuk beschreven.
3.1
ONTWERP – RISICOANALYSE - BEHEERSPLAN
Ontwerp –
risicoinventarisatie
Installatie
Inbedrijfstelling
Gebruik
In de ontwerpfase dienen keuzes gemaakt te worden om de levensduur en het
functioneren van de installatie te optimaliseren.
Er dient een risicoanalyse uitgevoerd te worden met betrekking tot de effecten die de
waterkwaliteit, systeemontwerp en omgevingsfactoren hebben op de vorming van corrosie
in de sprinklerinstallatie. Uitvoering kan het beste gebeuren door de installateur in
opdracht van de principaal.
Doel van de risicoanalyse is bewustwording in een vroegtijdig stadium van het mogelijke
effect van bepaalde keuzes die men maakt. Keuzemogelijkheden en effecten dienen te
worden besproken met de diverse betrokkenen (systeemontwerper, installateur en
opdrachtgever, et cetera). Hierbij dienen in elk geval de volgende aspecten aan de orde
te komen:
• uitvoering van de sprinklerinstallatie
• waterkwaliteit van test – en gebruikswater
• omgevingsfactoren
• onderhoud & gebruik
• ontluchten / afschot
• materiaalkeuze
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
12 van 25
Op basis van de resultaten van de risicoanalyse dient een beheer- en onderhoudsplan
m.b.t. corrosie te worden vastgesteld. Er is (nog) geen voorschrift waar een
onderhoudsplan gebaseerd op de risicoanalyse aan dient te voldoen. In ISSO-publicatie 42
‘Sprinklerinstallaties’ (zie lit. 6) wordt in hoofdstuk 8 ingegaan op verschillende aspecten
die een rol spelen bij het opstellen van een beheers- en onderhoudsplan.
Aanbevolen wordt een risicoanalyse uit te voeren en in het beheer- en onderhoudsplan op
basis daarvan in overleg met de gebouweigenaar de frequentie van inwendige inspectie
vast te leggen.
3.1.1 Uitvoering van de sprinklerinstallatie
Belangrijk is de keuze of de sprinklerinstallatie als gridsysteem wordt uitgevoerd of als
tree systeem. Verder: op welke wijze worden de sprinklerkoppen aangesloten, op welke
wijze treedt verjongen op van de leidingen, waar worden de ITC-afsluiters geplaatst, hoe
wordt het systeem ontlucht.
In het geval van een watervoorziening met gebruik van open water of bronpompen dient
het uitfitten voor een hangende sprinkler middels een “return bend” uitgevoerd te
worden. Een “return bend” dient van de bovenkant van de sprinklerleiding afgetakt te
worden om dichtslibben van het zak-eind te voorkomen. Zakleidingen zonder “return
bend” zouden in deze installaties niet moeten worden toegepast, met uitzondering van
zakleidingen aan doorspoelafsluiters en ITC’s.
3.1.2 Waterkwaliteit van test – en gebruikswater
De samenstelling van het water in het sprinklersysteem is van invloed op het ontstaan van
corrosie (zie paragraaf 2.2).
De bacteriën die van invloed zijn bij microbiologische corrosie zijn zo divers dat deze in
verschillende watersoorten tot groei kunnen komen. De bacteriën die zuurstof nodig
hebben, zullen baat hebben bij de aanwezigheid van vers water waarin nog voldoende
zuurstof is opgelost. Wanneer deze zuurstof is verbruikt, dan kan de gebonden zuurstof
benut worden uit sulfaat (SO 4 2-) en nitraat (NO 3 2-). We spreken dan van sulfaatrespectievelijk nitraatreducerende bacteriën. Bacteriën welke een belangrijke rol spelen
bij microbiologische corrosie, zijn onder andere:
•
APB (Zuurproducerende bacteriën)
•
IRB ( IJzer gerelateerde bacteriën)
•
SRB (Sulfaat reducerende bacteriën)
•
SLYM (Slijm, film, draden vormende bacteriën)
•
HAB (Heterotrophics, hetertrofe bacteriën)
Aanbevolen wordt de hoeveelheid watersuppletie zo veel mogelijk te beperken.
3.1.3 Omgevingsfactoren
Bij de omgevingsfactoren dient er gelet te worden op:
•
temperatuur
•
luchtvochtigheid
•
andere luchtbestanddelen
Enkele van deze factoren kunnen uiteraard ook nog de systeemkeuze bepalen. De
genoemde factoren bepalen in hoofdzaak de uitwendige corrosie, maar kunnen ook de
inwendige corrosie beïnvloeden.
3.1.4 Onderhoud & gebruik
Al in de ontwerpfase moet worden nagegaan of er nadelige gevolgen te verwachten zijn
naar aanleiding van onderhoud of (type) gebruik. Bijvoorbeeld de wijze en frequentie van
testen, frequentie van het ontwateren van droge systemen et cetera.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
13 van 25
3.1.5 Ontluchten / afschot
Hoe zijn de mogelijkheden om een natte installatie te ontluchten en de mogelijkheden
om voldoende afschot te creëren bij een droge installatie? Welke punten zijn daarbij het
meest kritisch?
De bepalingen uit de normen met betrekking tot afschot dienen zorgvuldig te worden
gevolgd.
Aftappunten voor droge systemen dienen aan de onderzijde van de leiding te worden
aangebracht.
Automatische ontluchters moeten zijn goedgekeurd voor hun specifieke toepassing en
gebruik door erkende keuringsinstanties, bijvoorbeeld LPCB, VdS of FM Global.
In het ontwerp dient rekening te worden gehouden met ontluchtingsmogelijkheden.
Ontluchtingsafsluiters of automatische ontluchters moeten aangebracht worden waar de
grootste luchtinsluitingen worden verwacht. Gebruik mogelijke punten voor het
installeren van controlepunten welke gebruikt kunnen worden voor de controles zoals in
hoofdstuk 4.4 omschreven.
Toelichting: extra ontluchting vermindert het zuurstofniveau, waarmee de kans op
corrosieprocessen wordt verkleind. Let wel op dat drukopbouw in het systeem
opgevangen moet kunnen worden.
3.1.6 Beperken van water suppletie
De frequentie van waterverversing bij testen over het systeem en suppletie van water bij
werkzaamheden, heeft een negatief effect op het corrosieproces. Op dat moment wordt
het systeem opgevuld met zuurstofrijk water met nieuwe voedingsstoffen.
3.1.7 Materiaalkeuze
De materiaalkeuze dient onderbouwd te worden aan de hand van de waterkwaliteit,
omgevingsfactoren, onderhoud & gebruik en wat de mogelijkheden met betrekking tot
ontluchten en/of afschot zijn. Enkel wanneer deze factoren bekend zijn is het mogelijk
een goede materiaalkeuze te maken. De materiaalkeuze kan bestaan uit een bepaald
type leiding(systeem), coating of het toevoegen van additieven (=toepassen van een
corrosie inhibitor) (zie 4.2.4).
3.2
INSTALLATIE
Ontwerp
Installatie
Inbedrijfstelling
Gebruik
Bij de uitvoering van de installatie dienen aan een aantal zaken extra aandacht gegeven te
worden. Gedacht kan worden aan:
• schoon werken
• beperken van water suppletie
• ontluchten / afschot
• doseren additieven
3.2.1 Schoon werken
Het is belangrijk om zo veel mogelijk systeemhygiëne na te streven door schoon te
werken. Zo kunnen achtergebleven oliën nutriënt zijn voor bacteriën. Contact of gebruik
daarvan, dienen daarom tot een minimum worden beperkt.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
14 van 25
De installatie dient schoon te zijn van draadsnij-afval/olie, plaatjes van het aanboren, las
residuen en overige vervuilingen. Boorgaten, zaagsneden en snijranden dienen ontbraamd
te zijn. Fittingen, pakkingen en lasverbindingen mogen geen obstructie vormen in de
leiding.
3.2.2 Beperken van water suppletie
Zorg voor dichte verbindingen, iedere lekkende verbinding zorgt voor het aanslaan van de
jockeypomp en daarmee zuurstoftoevoer.
3.2.3 Ontluchten / afschot
Conform de werkvoorschriften op afschot uitvoeren en ontluchten (zie 4.1.5.).
3.2.4 Doseren additieven
Om corrosie te voorkomen zijn er additieven op de markt. Zij worden ook wel
‘inhibitoren’ genoemd. Voor monitoring van de doeltreffendheid van de additieven
moeten er - afhankelijk van de omstandigheden - om de 6 tot 12 maanden metingen c.q.
onderhoud worden verricht. Dit kan gecombineerd worden met een van de normale
onderhoudsbeurten.
Een mogelijkheid om problemen met corrosie te voorkomen is toepassing van zogenaamde
corrosieinhibitoren 4. Deze vormen een bijvoorbeeld een microscopisch dunne filmlaag en
beschermen zo de metalen onderdelen van de installatie. Nieuwe installaties kunnen op
deze manier preventief behandeld worden. De inhibitor remt het ontstaan van corrosie
waardoor lekkages en door corrosie veroorzaakte verstoppingen worden voorkomen,
verlengt de levensduur en draagt bij aan de betrouwbaarheid van de sprinklerinstallatie.
Gezien de aard van sprinklersystemen (gesloten systeem) is het zeer ongewenst om tijdens
bedrijf producten te doseren waarbij het actieve component verbruikt wordt. In
sprinklerinstallaties mogen geen biocides worden toegepast die verbruikt worden en
eventueel nadelige ontledingsproducten vormen, zodat continue dosering noodzakelijk zou
zijn. Dit is voor een sprinklerinstallatie praktisch niet uitvoerbaar en ongewenst.
Wanneer additieven zoals een corrosie-inhibitor worden toegevoegd aan het water, moet
in het beheersplan het volgende worden vastgelegd:
a. het risico dat behandeling noodzakelijk maakt;
b. de werking van het additief;
c. vastgesteld worden wat het effect van de lozing van het water met dit additief is (mag
het geloosd worden, milieueffect?);
d. een gedetailleerde omschrijving van de wijze van behandeling;
e. vaststellen dat andere delen van de installatie en hun werking niet nadelig mogen
worden beïnvloed (b.v. schuimsystemen en kunststofleidingsystemen);
f. er worden aangetoond dat bij een combinatie van additieven met dezelfde functie, de
middelen compatibel met elkaar zijn;
g. opvangen van water met additief voor hervullen is toegestaan.
____
4
Een additief dat het metaal oppervlak beschermt tegen inwerking van corrosieve stoffen.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
15 van 25
3.3
INBEDRIJFSTELLING
Ontwerp
Installatie
Inbedrijfstelling
Gebruik
Na installatie dient het waterreservoir schoon en rein opgeleverd te worden en gevuld te
worden met schoon drinkwater.
Het leidingnet achter de alarmklep dient gevuld te worden met schoon drinkwater. Als
extra risicobeperking is het mogelijk een microfilter te gebruiken voor het afvullen en
afpersen van de installatie.
Natte systemen dienen tijdens het vullen zo veel mogelijk te worden ontlucht.
Droge installaties dient men zo optimaal mogelijk te draineren. Een mogelijkheid is deze
af te vullen met stikstof (droge lucht blijkt in de praktijk vaak lastiger, waarbij toch lucht
blijkt te condenseren)
3.4
GEBRUIK
Ontwerp
Installatie
Inbedrijfstelling
Gebruik
3.4.1 Beheer en onderhoud
Hoewel dit vanzelfsprekend lijkt adviseert de werkgroep nadrukkelijk om de
sprinklerinstallatie te beheren en te onderhouden overeenkomstig de bestaande normen
en voorschriften waaronder de installatie is geleverd. In die normen en voorschriften
komt het onderwerp corrosiebeperking aan de orde.
Daarnaast zijn er in bepaalde gevallen onderhoudsvoorschriften voor onderdelen van de
installatie. Ook die dienen nauwgezet te worden gevolgd om problemen met het
functioneren te voorkomen.
3.4.2 Inwendige controle
Inwendige controle van de sprinklerinstallatie biedt – mits goed uitgevoerd – een indruk
van de staat waarin het leidingnet zich bevindt. De werkgroep maakt hierbij het
onderscheid tussen regulier inwendig onderzoek, en inwendig onderzoek naar aanleiding
(lekkage)problemen (zie Technisch Bulletin 75).
Regulier inwendige controle was tot 2013 geen gebruik, hoewel daarover in
sprinklervoorschriften als NFPA 25 wel eisen zijn opgenomen. De ervaringen met inwendig
onderzoek in onder andere Duitsland zijn van dien aard dat nu ook voor de Nederlandse
situatie een werkwijze is vastgelegd. De Commissie van Deskundigen Blussystemen heeft
daartoe een Technisch Bulletin 75 gepubliceerd over 10-jaarlijks inwendig onderzoek.
Het inwendig onderzoek heeft ten doel, vast te stellen of het correct functioneren van de
installatie nu of in de nabije toekomst belemmerd zou kunnen worden.
Het functioneren van de installatie wordt belemmerd als er als gevolg van afzetting een
vermindering van de buisdiameter wordt geconstateerd van 10% of meer. Indien de
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
16 van 25
afzetting gelijkmatig verdeeld is over de binnendiameter van de buis, geeft dit de
volgende getallen:
Pijp diameter
DN25
DN32
DN40
DN50
DN65
DN80
DN100
DN150
DN200
aangroei
0,5mm
0,7mm
0,8mm
1,2mm
1,6mm
2,0mm
2,5mm
3,7mm
5,0mm
Een biofilm is over het algemeen goed weg te spoelen. Bij geconstateerde vervuiling zou
een buisdeel kunnen worden uitgenomen en met een snelheid van 3 m/sec worden
gespoeld. Harde niet weggespoelde afzetting kan dan opgemeten worden en beoordeeld
worden met de gegevens uit bovenstaande tabel. Indien het residu niet met spoelen is weg
te nemen, dient deze leiding vervangen te worden.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
17 van 25
Bijlage 1
Corrosievormen in sprinklersystemen
In sprinklersystemen kunnen de volgende vormen van corrosie voorkomen (zie literatuur
9-18):
• zuurstof corrosie
• zuurcorrosie
• corrosie door chloride
• galvanische corrosie
• microbiologische corrosie (MIC - Microbiologically Influenced Corrosion)
• incidentele corrosieoorzaken
• cavitatie
a. Zuurstofcorrosie
Zuiver zuurstofcorrosie van koolstofstaal veroorzaakt putvormige aantasting. Wanneer de
suppletie van vers zuurstofrijk water beperkt is, zal zuurstofcorrosie eveneens beperkt
blijven en niet voor ernstige corrosieproblemen zorgen.
b. Zuurcorrosie
Een lage pH-waarde (zuurgraad) zal niet zo gauw tot lekkages leiden omdat dit het staal
egaal aantast (geen lokale pitting). Lage pH-waarden zorgen wel voor problemen bij
gegalvaniseerde leidingen, het lost de zinklaag op en dit kan voor pitting zorgen als het
staal daarna door zuurstofcorrosie plaatselijk wordt aangetast.
c. Corrosie door chloride
Wanneer het water een hoog chloride gehalte heeft (Cl-) dan kan dit met name bij
roestvast staal putvormige aantasting (pitting) veroorzaken. Een verhoogd
chloridegehalte bevordert als versnellende factor zuurstofcorrosie van koolstofstaal. Bij
gebruik van brak grondwater (>150 mg Cl-/l) dient rekening gehouden te worden met de
materiaalkeuze om corrosie te voorkomen.
d. Galvanische corrosie
Galvanische corrosie treedt op als gevolg van directe/geleidende koppeling van
verschillende materialen in een watervoerend systeem. Het minst edele metaal gaat
hierbij in oplossing en corrodeert dus. Om galvanische corrosie te kunnen laten
plaatsvinden is aanwezigheid van enig zuurstof nodig. Deze vorm van corrosie komt
weinig voor in sprinklersystemen (staal rechtstreeks in contact met bijvoorbeeld
roestvast staal) en is bovendien eenvoudig op te lossen door een van de materialen te
vervangen of door de geleiding op te heffen door gebruik van een isolator.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
18 van 25
Anode
(corrosie kan voorkomen)
Magnesium
Zink
Cadmium
Staal
Lood
Tin
Spanningsreeks metalen
Koper
Brons
Koper-nikkel
RVS
Zilver
Kathode
(geen corrosie)
Titaan
Goud
Platinum
Figuur 7.spanningsreeks metalen
e. Microbiologische corrosie
Microbiologische corrosie is één van de meest voorkomende vormen van corrosie in
watervoerende systemen, met name in koelwatersystemen, maar ook in
sprinklersystemen. Tevens is het ook één van de meest complexe processen, waarover
tot enkele decennia geleden weinig bekend was. Vaak spreekt men van microbiologisch
beïnvloede corrosie aangeduid als MIC (Microbiologically Influenced Corrosion). Het gaat
hierbij om een corrosievorm die als het ware gekatalyseerd wordt door de activiteit van
bacteriën. Wanneer de bacteriën niet actief zouden zijn, zou zich op zijn hoogst een
aanzienlijk langzamer corrosieproces voordoen of mogelijk zelfs helemaal geen corrosie
plaatsvinden.
Bacteriën kunnen worden verdeeld in 2 groepen, namelijk de anaerobe en de aerobe
bacteriën, die respectievelijk werkzaam zijn in een zuurstofarm en een zuurstofrijk
milieu.
f. Incidentele corrosieoorzaken
Incidenteel kunnen andere oorzaken ten grondslag liggen aan corrosie (veel te hoge pHwaarde, chemicaliën die in het systeem terecht zijn gekomen, slechte kwaliteit
leidingen, verkeerde bevestigingsmethode, slechte waterkwaliteit (brak/zout- of
oppervlaktewater) et cetera). Deze behoeven hun eigen specifieke benadering en
oplossing.
g. Cavitatie
Aan de binnenzijde van de zuigleiding kunnen lokaal (vlak bij de pomp) gaten ontstaan
door cavitatie. Door het ontstaan van onderdruk aan de zuigzijde ontstaan er
dampbellen die imploderen (cavitatie) aan het metaaloppervlak en daarmee
beschadigingen aan het metaal toebrengen.
Wanneer er zich een gat vormt boven het wateroppervlak van de zuigleiding zal de pomp
enkel nog lucht aanzuigen.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
19 van 25
Bijlage 2
Registratieformulier
REGISTRATIEFORMULIER CORROSIE (N.A.V. LEKKAGES EN OBSTRUCTIES) Versie 2
Algemeen
Ingevuld door:
Plaatsnaam
Bedrijfsnaam:
(locatie sprinklersysteem):
Registratie nr.
(in te vullen door
adm.)
Medewerker:
Datum:
Installatiegegevens
Gecertificeerd
:
□ Ja, nr. ....
Sectie
:
□ Nat
□ Nee
□ Droog
Leeftijd systeem
:
Watervoorraad
:
(waterkwaliteit
bemonsteren/testen? )
□ deluge
□ pre-action
□ Drinkwaterleiding
□ Kelder
□ Tank
□ Bassin
□ Oppervlaktewater:
□ zoet □ brak □ zout
□ Bronwater
Suppletie via
:
□ Drinkwaterleiding
□ Anders, nl...….
Pijpmateriaal
:
□ Zwart staal(onbehandeld van binnen)
□ Poedercoat
□ Dompelbad thermisch verzinkt
□ Sendzimir thermisch verzinkt
□ RVS type:
□ Anders, nl……
Periodiek onderhoud
:
□ Nee
□ Ja
Uitgevoerd door
:
□ Erkende installateur
□ Eigen beheer
Lekkage
Diameter
:
Positie lekkage (hoofd-, verdeel,
sprinklerleiding)
:
Frequentie eventuele latere lekkages
:
Eerste constatering
:
Diameter
:
Positie obstructie
:
Percentage obstructie
:
Eerste constatering
:
Frequentie eventuele latere obstructies
:
Obstructie
Bijzonderheden
Afwijkende omgevingstemperatuur
:
□ Nee
□ Ja, nl……
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
20 van 25
Corrosief omgevingsmilieu (Omschrijf
positie omgeving leidingdeel, aan het
dak, onder daklicht, transportgang
:
Mogelijke oorzaak
:
Opmerkingen
:
□ Nee
□ Ja, nl……
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
21 van 25
Bijlage 3
Risicoanalyse en beheersplan
Om de kans op corrosie te verminderen wordt aanbevolen om voor de sprinklerinstallatie een
RI&E, een inventarisatie van de gevaren en evaluatie van de risico’s uit te voeren. Dit houdt in
het identificeren en beoordelen van de kans op corrosie. Risico is gedefinieerd als het product
van kans en effect:
Risico = kans x effect
Dit betekent dat het risico op corrosie en verstoppingen voor een bepaald systeem gelijk is aan
de kans op corrosie en verstoppingen maal het effect op het functioneren van de installatie en
schade als gevolg van waterlekkage en/of verstoppingen.
Er is (vooralsnog) geen algemeen geldend voorschrift beschikbaar voor een dergelijke risicoinventarisatie. Van belang is dat men zich in een vroegtijdig stadium bewust is van het mogelijke
effect van bepaalde keuzes. Van belang is dit in een vroegtijdig stadium bespreekbaar te maken
met de diverse betrokkenen (systeemontwerper, installateur en opdrachtgever, et cetera).
Belangrijk is verder om aspecten als de systeemopbouw, keuze voor hangende of staande
sprinklerkoppen, materiaalkeuze, waterkwaliteit van testwater en gebruikswater, wijze van
onderhoud, frequentie en wijze van testen met elkaar te bespreken. Hiervoor wordt verwezen
naar ISSO-publicatie 42 ‘Sprinklerinstallaties’ (zie lit. 6), waarbij in de ontwerpfase al een
inventarisatie gemaakt moet worden welke consequenties bepaalde keuze kunnen hebben.
Bijvoorbeeld:
1)
Er is gekozen voor het toepassen van thermisch verzinkte leidingen, dit kan als verhoogd
risico beschouwd worden voor toekomstige corrosieproblemen.
2)
Het systeem wordt tijdens het testen gevoed met oppervlaktewater, omdat dit op dat
moment alleen voorhanden is. Dit kan als een verhoogd risico beschouwd worden voor
toekomstige corrosieproblemen.
3)
Door verwachte uitbreiding van het betreffende pand zal het sprinklersysteem in de
toekomst veelvuldig aangepast gaan worden. Het daarmee gepaard gaande verversen
van het water geeft een verhoogd risico.
Indien uit de RI&E blijkt dat er voor een systeem corrosierisico’s bestaan, wordt geadviseerd om
na te gaan hoe deze risico’s beperkt kunnen worden. Dit kan bijvoorbeeld door aanpassing of
verbetering van het systeem (corrigerende maatregel) of door het intensiveren van periodiek
onderhoud, het toepassen van een waterbehandeling, inwendige inspectie en periodiek reinigen
et cetera (beheersmaatregelen). Geadviseerd wordt deze maatregelen in een beheersplan vast
te leggen.
Ook voor deze beheermaatregelen is er vooralsnog geen algemeen geldend voorschrift
beschikbaar: er zijn geen geaccepteerde eisen voor een onderhoudsplan opgesteld naar
aanleiding van de uitgevoerde risico-inventarisatie.
In ISSO-publicatie 42 ‘Sprinklerinstallaties’ wordt in hoofdstuk 8 wel ingegaan op verschillende
aspecten die een rol spelen bij het opstellen van een beheers- en onderhoudsplan. Onderling
overleg en het eventueel raadplegen van een externe adviseur kunnen tot onderlinge afspraken
leiden.
Een installateur zou in opdracht van de principaal de risicobeoordeling moeten kunnen
uitvoeren. Ten aanzien van het beheersplan kan een installateur of een adviesbureau hierin
adviseren, waarbij de principaal beslist.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
22 van 25
In het verlengde van de drie genoemde voorbeelden kunnen beheersmaatregelen benoemd
worden, zoals:
Vb. 1: Bij gebruik van thermisch verzinkte leidingen: vastgelegd wordt dat enkele leidingdelen
na 5 of 7 jaar inwendig geïnspecteerd worden, om de inwendige situatie van het
systeem vast te stellen.
Vb. 2: Nadat gebruik is gemaakt van oppervlaktewater, wordt vastgelegd dat het systeem
grondig gespoeld wordt met leidingwater, voordat het systeem definitief opgevuld
opgeleverd wordt met leidingwater. De tijd die verstrijkt tussen het testen en het
spoelen speelt een nadrukkelijke rol. Deze tijd moet zo beperkt mogelijk zijn (maximaal
enkele weken) om te voorkomen dat het corrosieproces al te veel op gang is gekomen.
Vb. 3: Systeem dient dusdanig in secties gesplitst te worden, dat bestaande systeemdelen
nauwelijks aangepast hoeven te worden.
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
23 van 25
Bijlage 4
Referentie/literatuurlijst
Algemeen geldende voorschriften en statistieken
1. NFPA-25, Inspection, testing and maintenance of water-based fire protection
systems, Obstruction Investigation, 25-52, 2008 Edition, 2007 National Fire
Protection Association
2. NFPA-13, Installation of sprinkler systems, 2010 Edition, blz, 24, 230, 231, 236 t/m
241, 289, 360
3. Sprinklerstatistiek 2008; LPCB Nederland, Zaltbommel
4. Sprinklerstatistiek 2009; LPCB Nederland, Zaltbommel
5. VdS presentatie: Inspection of sprinkler systems after 12,5/25 years of operation,
VdS Schadenverhütung GmbH, Jörg Wilms-Vahrenhorst
6. Sprinklerinstallaties Integraal Voortbrengingsproces, ISSO publicatie 42, 2011
7. NEN-EN 12845
8. Automatic Sprinkler Systems Handbook 2007, Chapter 4, General Requirements blz
88, 89, 779, 845, 846
Corrosie in sprinklersystemen
9. Relating the Hazen-Williams and Darcy-Weisbach friction loss equations for
pressurized irrigation, by R.G. Allen, Applied Engineering in Agriculture, volume
12(6) 685-693, 1996 American Society of Agricultural Engineers
10. Oude liefde roest niet, RVS wel, Column in VB nummer 7, 29 maart 2007 blz 24 door
P. Grootenboer
11. Corrosion process inside steel fire sprinkler piping, by Bruce W. and Christ Ph.D,
http://www.fpemag.com/archives/article.asp?issue_id=27&i=176
12. Corrosion in sprinkler pipe – not one but many problems, by Bo Hjorth, AlbaCon AB,
http://www.nfpa.org/assets/files/PDF/Proceedings/Corrosion_in_Sprinkler_System
s.._-_B.Hjorth.pdf
13. The battle with corrosion, by Mark Hopkins, Hughes Associates, INC, volume 1- Issue
2, fall 2011 http://www.haifire.com/Documents/newsletters/v01n02/index.html
14. Predictive Maintenance for Fire Sprinkler Systems,
http://www.stroudsystems.com/pm_fss.html
15. Fire protection system inspection, testing and maintenance and other fire loss
prevention inspections; FM Global, Property Loss Prevention Data Sheets, 2-81,
January 2008, page 1 of 52.
16. Prevention and control of internal corrosion in automatic sprinkler systems; FM
Global, Property Loss Prevention Data Sheets, 2-1, May 2001 Page 1 of 19.
17. Korrodierende Feuerlöschsysteme, Dipl.-Ing Astrid Zunkel, BAM- Bundesanstalt für
Materialforschung und –prüfung, Berlin/D
18. Alterungsprozesse in Sprinkleranlagen, autor: Dipl.-ing Jochem Krumb, artikel in S+S
report 1/2011 blz 38 t/m 42
Gebruik van zink
19. Memorandum met verwijzing dat verzinkte leidingen niet toegepast moeten worden
Memorandum 0/2, ad hoc vragen en antwoorden, februari 1998
20. White Paper, Mission critical facilities – Is the use of Galvanized Pipe an effective
corrosion control strategy in double interlock preaction fire protection systems? By
Jeffery Kockelek, fpsCMI, http://www.fpscmi.com/research.htm
21. Corrosion and electrochemistry of Zinc, door Xiaoge Gregory Zhang, 1996, New York
22. Bescherming van staal door thermisch verzinken, 2e druk, uitgave van Stichting
Doelmatig verzinken, Den Haag 1968
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
24 van 25
23. De corrosieweerstand van thermisch verzinkt staal, 3e druk, uitgave van Stichting
Doelmatig verzinken, Den Haag 1959
24. Zinc, its corrosion resistance, by C.J. Slunder and W.K. Boyd, Battelle Columbus
Laboratories, 2e editie, published by International Lead Zinc Research organisation,
new York, 1983
25. Monografieënreeks Oppervlaktebehandelingen, 3, ‘De taak van Zinkbedekkingen in
hun strijd tegen corrosie, deel 1, Een uitgave van de vereniging voor
oppervlaktetechnieken van Materialen, Bilthoven, 1982
26. Monografieënreeks Oppervlaktebehandelingen, 4, ‘De taak van Zinkbedekkingen in
hun strijd tegen corrosie, deel 2, Een uitgave van de Vereniging Voor
Oppervlaktetechnieken van Materialen, Bilthoven, 1982
27. Informatie over Thermisch Verzinken; Witte roest, door Dipl.-Ing Jürgen Marberg
28. De corrosieweerstand van thermisch verzinkt staal; corrosieweerstand in water,
chemicaliën en in de bodem, door j.f.h. van Eijnsbergen, ing.
29. Witte roest op thermisch verzinkt materiaal, in Oppervlaktetechnieken (29) 1985 nr.
2, door Obering K.A. Van Oeteren, Mühlheim, Ruhr
30. Metallieke deklagen in waterige milieus; Zink/aluminium-legeringslagen, door
J.F.H. van Eijnsbergen, in PT Procestechniek 41 (1986) nr. 4
31. Galvanized Steel Piping in Dry and Preaction Systems, Six Reasons Why It Should Not
Be Used: Part 1, door J. Kockelek en L. Kirn, Fire Protection Systems Corrosion
Management, article in Sprinkler Age, May 2011, blz 19-22
32. Galvanized Steel Piping in Dry and Preaction Systems, Six Reasons Why It Should Not
Be Used: Part 2, door J. Kockelek en L. Kirn, Fire Protection Systems Corrosion
Management, article in Sprinkler Age, June 2011, blz 23-25
33. Zink op staal; Duurzame bescherming van staal tegen corrosie, van Stichting
Doelmatig Verzinken en Stichting Staalcentrum Nederland, 1984,
34. Über den Einfluβ des Sauerstoffgehaltes, des pH-Wertes und der
Strömungsgeschwindigkeit auf die Korrosion feuerverzinkter und unverzinkter
unlegierter Stahlrohre in Trinkwasser, door W. Nissing, W. Friehe und W. Schwenk,
Verslag Chemie GmbH, D-6940 Weinheim 1981, aus Werkstoffe und Korrosion 33,
346-359 (1982)
Microbiolologische corrosie in sprinklersystemen
35. Corrosion and microbiological control in firewater sprinkler systems, National
Association of Corrosion Engineers Corrosion 2004, New Orleans, Louisiana, march
28-April 1, 2004
36. ‘Roest en bacteriën bedreigen sprinklers’, door Martin Althoff, artikel in Logistiek,
juni 2011, blz 42 43
37. Supplement 3, Microbiologically Influenced Corrosion in Fire Sprinkler Systems, door
Bruce H. Clarke en Anthony M. Anguilera, blz 955 t/m 964 Automatic Sprinkler
Systems Handbook 2007
38. Microbially Influenced Corrosion of sprinkler piping, by Marc W. Mittelman, Ph.D.
april 25, 2001, Understanding MIC and its causes is the key to preventing fire
protection system failure.
http://www.pmengineer.com/CDA/Archives/c34e555ad2298010VgnVCM100000f932
a8c0
Goedgekeurd door Commissie van Deskundigen Blussystemen 09-04-2013
© Het CCV
25 van 25