De verschillende godsdiensten en het leven na de dood

De verschillende godsdiensten en het leven na de dood
Een samenvatting van de visie bij de drie monotheïstische
godsdiensten.
"Toen het begrip 'onsterfelijke ziel' via de oude Egyptenaren en
Grieken doordrong tot de joodse cultuur, en de westerse cultuur in
het algemeen, leidde dat tot verzoening van twee tegengestelde
principes. Je blijft voortleven na de dood en je verrijst met de
opstanding. Meteen na de dood werd er een oordeel uitgesproken en
ging de afgestorvene naar een paradijselijke omgeving, de hemel, of
naar een eindeloos voortbestaan in erbarmelijke omstandigheden.
Wie niet helemaal boosaardig was, maar toch wat meer zijn best
had mogen doen, diende een louteringsfase in het vagevuur te
ondergaan.
Dit geldt zeker voor de christenen. Na het einde der tijden, bij het
laatste oordeel, worden alle mensen nog eens op het appel
geroepen, voorzien van een nieuw lichaam. Joden en getuigen van
Jehova die er bij het leven een potje van hebben gemaakt, gaan dan
wel definitief dood. Ze komen er, in vergelijking met christenen en
islamieten nog goedkoop van af, aangezien die voor altijd in de hel
worden gestort."
(Bron: WILLEMS L., De doden wachten. Hoe denken de verschillende
godsdiensten over de dood?, in Knack, oktober 1997)
Het jodendom en het leven na de dood
De naam van Jahweh houdt in dat Hij absoluut soeverein is over het
leven en de dood en dat Hij hun –die aan Hem vasthoudenonvoorwaardelijk trouw is, dus ook tot over het graf heen. De
grenzen waarop de levenden stoten, zijn geen grenzen voor Hem.
Indien de macht en de trouw van Jahweh borg staan voor leven over
de dood heen, is dat wel steeds in onverbrekelijk verband met de
Torah. Israël heeft dit niet in de zin opgevat dat het onderhouden
van de Torah de voorwaarde is voor de gave van het uiteindelijke
leven, maar de Torah is zelf het leven en bijgevolg betekent de
afwijzing van haar de dood. De Schrift gaat hierin een heel eigen
weg, vergeleken met de omringende cultuur. Niet de fysieke dood
betekent de grootste bedreiging voor de mens, maar wel geen
gehoor geven aan de Torah. Daardoor verspeelt de mens immers de
gemeenschap met God. Het absolute kwaad is dus niet de dood,
maar wel een leven buiten de Torah. Bijgevolg verschuiven de
begrippen leven en dood: leven buiten de Torah is reeds dood en
dood-in-verbondenheid-met-Jaweh is waarachtig leven. Hiermee
worden leven en dood niet meer beschouwd als een
allesoverheersend lot over de mens, maar worden leven en dood
gezien als een persoonlijke en vrije keuze van de mens om wèl of
niet te luisteren naar Gods Woord.
(Bron: BEUKEN W., Dood en leven in het Oude Testament: een
andere taal in LAMBRECHT J.EN KENIS L., Leven over de dood heen,
Leuven, Amersfoort, Acco, 1990, 287-293)
Het leven na de dood volgens het boeddhisme
Natuurlijk werd ook in de boeddhistische traditie een visie
ontwikkeld op de dood en het hiernamaals. In een boeddhistisch
verhaal hanteert Nagasena, die tegenover een Indisch-Griekse
koning Menadros of Milinda de leer van de Boeddha uiteenzet, de
volgende vergelijking:
"Wanneer iemand een lamp aansteekt,
blijft deze dan niet de hele nacht branden?
Is nu de vlam in de eerste nachtwake
identiek met de vlam in de middelste of de laatste
nachtwake,
of zijn ze verschillend?'
De koning moest beide vragen negatief
beantwoorden.
'Zo ook', zei Nagasena,
'voegt de keten van gegevenheden van het
bestaan zich aaneen:
het ene ontstaat, het andere vergaat.
Zonder begin, zonder einde voegt het zich aaneen:
daarom is het noch hetzelfde wezen noch een ander wezen
dat de laatste trap van zijn inzicht bereikt."
(Milindhapana 40)
Enkele maanden voor zijn dood, zei de Boeddha tot zijn oppasser
Ananda:
"Over drie maanden zal ik heengaan.
Vandaag heb ik bewust en vrijwillig ervan afstand gedaan om verder
te leven.'
toen hij zo gesproken had,
sprak de eerbiedwaardige Ananda de Gezegende aan en zei:
'Blijf leven, Heer, zolang de wereld bestaat,
voor het goede, het nut en het welvaren van goden en mensen."
Maar de Boeddha antwoordde:
"Wat nu, Ananda?
Heb ik u vroeger niet verklaard
dat de natuur van al wat ons nabij en dierbaar is, zo is,
dat wij ervan moeten scheiden,
het moeten achterlaten, ons ervan moeten losmaken?
Alles wat geboren wordt, ontstaat of samengesteld is,
draagt in zichzelf de noodzaak van ontbinding.
Hoe kan het dan, Ananda, mogelijk zijn,
dat een dergelijk wezen niet zou ontbonden worden?
Een dergelijke toestand kan toch niet bestaan!"
(Uit de Maha-Parininn ana Soetra uit Roeach voor het zesde jaar)
De dood is alleen maar het begin van nieuw leven en lijden… tot de
uiteindelijke oorzaak, namelijk begeerte, vernietigd wordt.
Boeddha zegt dat de wedergeboorte kan vergeleken worden met een
vlam die men van lamp tot lamp doorgeeft. De vlam van de laatste
lamp is niet dezelfde als die van de vorige. Boeddhisten ontkennen
een ziel, een persoon, een ik, als een zelfstandige entiteit en
blijvende realiteit over de dood heen. Elke mens is immers
afhankelijk, sterfelijk en vergankelijk. Slechts het karma wordt
overgedragen op de volgende incarnatie. Deze dient te streven naar
een volkomen onthechting, bevrijding en verlichting in het Nirwana.
Ofwel handelt de mens vanuit zijn gehechtheid aan zijn begeerte,
hetgeen lijden in een nieuw bestaan tot gevolg heeft. Ofwel handelt
de mens vanuit een onthechte houding, waardoor hij het nirwana
kan bereiken en niet langer vastkleeft aan vergankelijke aardse
dingen.
Wat er precies na de dood gebeurt, interesseerde de Boeddha
minder. Speculeren over wat er na de dood volgt, vond hij zelfs
ketterij. De mens moet zich vrij maken van alle verlangens, van het
verlangen om te bestaan, van het verlangen om niet te bestaan.
Voor de boeddhist volstaat het te weten dat er bevrijding mogelijk is
uit de eindeloze cyclus van wedergeboorten en lijden.
(Bron: CORNILLE C., De wereldgodsdiensten)
Het leven na de dood volgens het hindoeïsme
"Hindoes geloven dat elk mens een ziel heeft.
Hindoes noemen die ziel het atman. Hindoes
geloven dat het atman na de dood terugkeert op
aarde. Het atman wordt herboren in een nieuw
lichaam. Soms als mens en het kan ook als dier.
Soms wordt het een godheid. De dood is dus niet
het einde, maar een nieuw begin. Een nieuw leven. Dood en
geboorte volgen elkaar steeds op. Dat wordt reïncarnatie genoemd.
Toch hopen hindoes dat het atman ooit bevrijd wordt van het leven
op aarde. Want leven op aarde brengt altijd leed met zich mee. Om
het atman te bevrijden moet je je aan je godsdienstige plichten
houden. Het atman kan daarna moksha bereiken. Het keert niet
terug op aarde, maar bereikt de eeuwige gelukzaligheid."
(Bron: Levensbeschouwing in beeld: bruggen bouwen)
Het leven na de dood volgens de islam
"Moslims geloven dat God op de laatste dag zal oordelen
over jouw leven. Je gaat naar de hemel of naar de hel. Dat
hangt af van hoe je geleefd hebt. De doden zullen op de
laatste dag opstaan uit de dood. Zij worden daarom niet
gecremeerd (verbrand).
Familieleden wassen het lichaam van een overleden moslim
driemaal. De imam (voorganger) leest stukken uit de koran (heilige
boek). Daarna wikkelen zij het lichaam in witte doeken. Iedereen is
in de dood gelijk. Dure kleding is dus niet toegestaan. Na de wassing
regelen moslims de begrafenis zo snel mogelijk.
Moslims geloven dat twee engelen de dode in het graf zullen
ondervragen. De imam fluistert de antwoorden in. Dat is talkien. Hij
zegt, dat de overledene een moslim was. Dat hij gelooft in één God.
En dat hij gelooft dat Mohammed de boodschapper van God is."
(Bron: Levensbeschouwing in beeld: bruggen bouwen)
"De dood is in de islam geen eindpunt. Alles is in de handen van
God: zowel de tijd, de plaats als de manier waarop iemand sterft. Na
de dood gaat de ziel naar een tussenwereld waar ze wacht. Dan
komt het grote oordeel dat de beloning of straf van het lichaam en
de ziel zal bepalen. Iedereen zal krijgen wat hij of zij verdient,
naargelang de handelingen die hier op aarde verricht werden.
Het kan pijn of angst zijn of een voorsmaak van het eeuwige leven.
Op een dag zal de aarde vergaan en die eindtijd noemt men in de
islam de 'Dag des Oordeels'.
Op die dag zullen de zielen terugkeren naar het lichaam in het graf.
En op die dag zal Allah elk van ons verhoren en beslissen wie Hij
naar de hemel of de hel zal zenden.
Dus de dood heeft voor de moslims veel te betekenen: ze is dan
eigenlijk het begin van een nieuw leven.
'Moge Hij ons beschermen en behoeden voor het kwade'."
(Bron: Islam over ziekte, dood en geboorte)
"De koran stelt hemel en hel heel beeldrijk voor. De beschrijvingen
van het paradijs hebben met permissie gezegd veel weg van de
natte droom van een puber. Terwijl de gedetailleerd beschreven
folteringen in de hel in tegenstrijd zijn met de oneindig goede en
vergevingsgezinde God uit de aanhef van de koran. Later poneerden
de islamitische theologen en mystici dat deze beelden slechts
functioneerden als metaforen voor het opperste geluk en ongeluk.
En net als in het christendom zijn er theologen die twijfelen aan het
bestaan van de hel. Zij voeren de hel niet terug tot een lichamelijke
foltering, maar tot de knagende spijt om alle gemiste kansen tot
goedheid of ook tot de staat van verstokte boosaardigheid."
(Bron: WILLEMS L., De doden wachten. Hoe denken de verschillende
godsdiensten over de dood?, in Knack, oktober 1997)
De materialistische benadering van de dood
"In de materialistische opvatting betekent de dood het einde van
een bestaan. Punt uit. Dat is dan de dood benaderd vanuit de
volgende invalshoek: 'wat ik zie, is de werkelijkheid en wat ik niet
zie, bestaat niet.' Zo geredeneerd, liggen de zaken simpel. De strikt
objectieve waarneming van de dood gebiedt maar één conclusie.
Dood is dood. Nadien komt er niets meer."
(Bron: WILLEMS L., De doden wachten. Hoe denken de verschillende
godsdiensten over de dood?, in Knack, oktober 1997)
"In elke cultuur en in alle tijden zijn er niet allen individuen, maar
ook groepen geweest die leefden vanuit de overtuiging dat de dood
het absolute einde is van de mens. Een dergelijk geloof vindt men
nu ook terug bij personen of groepen die zich humanistisch noemen.
Het geloof dat de dood het einde is, hangt vaak samen met de idee
van de radicale verbondenheid of identiteit van lichaam en geest. Bij
de dood sterft de geest dus samen met het lichaam en blijft er niets
over van de mens. Deze voorstelling van de radicale eindigheid van
de mens gaat meestal gepaard met een hedonistische
levenshouding. Zolang we leven moeten we zoveel mogelijk
genieten en elke vorm van lijden vermijden."
(Bron: CORNILLE C., De wereldgodsdiensten, p. 115)
"Voor humanisten is de dood een ondoorgrondelijke gebeurtenis
waarover verschillende opvattingen kunnen bestaan. Aangezien de
dood in de ogen van humanisten in ieder geval het einde van het
menselijk leven in de huidige vorm is, richten zij zich op de eerste
plaats op de kwaliteit van het leven.
De angst voor de dood wordt door humanisten beantwoord met het
streven naar aanvaarding. De dood is een niet te veranderen
gegeven dat je onder ogen moet zien en waarmee je moet leren
leven, zeggen zij. Daarom stimuleren zij mensen om tijdens hun
leven al wensen over hun uitvaart vast te leggen."
(Bron: Uitvaart voor humanisten)
Religie
Jodendom
Jahweh God geeft
zich te kennen in de
Godsbeeld geschiedenis en sluit
een verbond met
Israël.
Wereldbeeld
Lineair. De wereld is
geschapen door God.
Christendom
Jezus leert ons God
kennen als liefdevolle
vader, abba.
God is drie in één,
relationeel in wezen.
Lineair. De wereld is
geschapen door God.
Islam
Hindoeïsme
Boeddhisme
Allah, absolute
transcendentie, almachtig
en alwetend.
Brahman
Lineair. De wereld is
geschapen door God.
cyclisch, samsara, cyclisch, samsara,
karma.
karma
Geen god
Anatman: niet-zelf.
Onwillige,
ondergeschikte, mens als
onderworpen.
Atman
Christus: einde der
tijden, laatste oordeel,
nieuwe schepping +
verrijzenis
Volledige overgave aan
Allah: eindtijdelijke
schepping + verrijzenis.
Moksha: Einde
van de cyclus van
hergeboorte.
Nirvana: Einde van
de cyclus van
hergeboorte.
Hemel, vagevuur, hel
Hemel, vagevuur, hel
Reïncarnatie
Reïncarnatie
De 10 geboden (zie
jodendom).
Algemeen: het goede
doen (wel afwijzing
alcohol en kanspelen).
Sterk bepaald
door het dharma.
Imago dei.
Imago dei.
Climax van de
schepping, vrijheid.
Climax van de
schepping, vrijheid.
Heilsvisie
Torah + eindtijdelijke Schepping +
verrijzenis
Leven na
de dood
Hemel/ hel
(vagevuur)
Mensbeeld
De 10 geboden uit
Exodus en
Deuteronomium.
Leef
Algemeen gebod uit
Leviticus: "Gij zult uw
naaste liefhebben als
uzelf."
Uitbreiding begrip
"naaste" uit Leviticus
tot niet-volksgenoten.
Relativering van de
Er is geen rangorde in Joodse wetten en
de geboden, alles
verbreding in de
moet worden
Bergrede (Mattheus).
nageleefd.
De 5 zuilen zijn:
1. reciteren belijdenis
2. dagelijks ritueel gebed
3. verplichte
armenbijdrage
4. vasten = ramadan
5. bedevaart Mekka
Respecteer de
regels van de
kaste en volg
plicht tot
liefdadigheid na.
Koester geen
verlangens.
Het 'ik' is een naam:
een verzonnen
constructie die niet
overeenkomt met
wat er werkelijk aan
de hand is.
Volg gevoelen van
algemeen
medeleven met
mens, mensheid en
schepping.
Schakel verlangens
uit.
Er gelden geen
beperkingen door
het kastenstelsel.