Competenties startbekwaam leerkracht (4e jaars

1
2de jaars competentieprofiel PABO student
1.
Interpersoonlijk competent
Een 2de jaars PABO student kan op basis van groepsdynamica en communicatie met
leerlingen een veilig en plezierig leef- en werkklimaat realiseren
Bouwt met individuele leerlingen een vertrouwensrelatie op
Is in staat zich in te leven in de wereld van de leerlingen, hierdoor belangrijke informatie op
te pikken en in te gaan op de reacties van de leerlingen
Geeft (onder indirecte leiding) leiding aan de dynamiek in de groepen
Is in staat richting en sturing te geven aan de groep en samenwerkingsverbanden tot stand
te brengen
Creëert een klimaat van samenwerking
Is in staat om in een groep de eenheid te bewaren opdat het “wij” gevoel gehandhaafd blijft
2.
Pedagogisch competent
Een 2e jaars PABO student kan op basis van kennis van de basisbehoeften voor een
bepaalde groep leerlingen een veilige leersituatie realiseren
Initieert
Is in staat kansen te signaleren en er naar te handelen.
Regisseert
Is in staat belangen en inbreng van diverse partijen in beeld te brengen.
Zet, binnen de werkwijze een eigen pedagogisch klimaat neer
Heeft een stimulerende houding t.a.v. sociale interactie.
3.
Vakdidactisch competent
Een 2de jaars PABO student kan op basis van kennis van schoolvakken en de leerprocessen
die daarvoor nodig zijn voor een bepaalde groep leerlingen een leeromgeving realiseren
Is de didactische “motor” van de groep
Is in staat een (bepaalde) groep leerlingen te enthousiasmeren en te stimuleren. Draagt een
eigen positieve houding over op anderen.
Stuurt aan en coacht
Is in staat richting en sturing te geven aan een groep leerlingen.
Ontwerpt het lesprogramma
tweedejaars profiel
2
Is in staat een verbinding te maken tussen deelgebieden, leerinhouden en activiteiten op
basis van verschillende methoden en didactische aanpakken.
Signaleert leerproblemen
Is in staat op basis van observatie en toetsen een beeld te vormen omtrent de wijze en
niveau waarop leerlingen de leerstof toepassen c.q beheersen.
4.
Organisatorisch competent
Een 2de jaars PABO student kan op basis van kennis van verschillende vormen van
structuurbehoeften van leerlingen met leerlingen een leef- en werkklimaat realiseren dat voor
de leerlingen voldoende overzichtelijk, ordelijk en (leer)taakgericht is
Organiseert leeractiviteiten binnen een duidelijk gegeven context voor de hele groep
of delen van de groep
Is in staat organisatievormen te gebruiken waarbij leerlingen elkaar kunnen helpen en is in
staat werkvormen te gebruiken die aanzetten tot actief leren.
Is continu aanwezig
Is op de hoogte wat er in de groep speelt.
5.
Competent in het samenwerken met collega’s
Een 2de jaars PABO student kan bijdragen aan het realiseren en de ontwikkeling van het
pedagogisch/didactisch klimaat van de school
Plant en overlegt m.b.t. te voeren overleg(gen)
Is in staat eigen werkzaamheden te plannen en hierover af te stemmen in overleg
met de direct betrokkenen.
Consulteert en geeft feedback
Heeft inzicht in het eigen functioneren en staat open voor kritiek in verband met
mogelijkheid tot gedragsverandering.
tweedejaars profiel
3
6.
Competent in het samenwerken met de omgeving
Een 2de jaars PABO student kan bijdragen aan het realiseren en het ontwikkelen van de
samenwerkingsrelatie met mensen in de school
Draagt verantwoordelijkheid voor het contact met de leerkracht
Legt in de contacten naar groepsleerkrachten verantwoordelijkheid af met betrekking tot de
groep leerlingen.
Heeft contact met groepsleerkrachten over pedagogisch-didactische problemen
Is zich bewust van andere mensen in de omgeving en de eigen invloed hierop. Vertoont
gedrag dat getuigt van het onderkennen van de gevoelens en behoeften van anderen.
7.
Competent in reflectie en ontwikkeling
Een 2de jaars PABO student kan zijn opvattingen en bekwaamheden ten aanzien van de
verschillende aspecten van de beroepsuitoefening onderzoeken en ontwikkelen
Geeft reflectie op eigen handelen
Heeft inzicht in eigen functioneren. Staat open voor kritiek in verband met mogelijkheid tot
competentieontwikkeling.
Reageert op ontwikkelingen in maatschappij en onderwijs
Is in staat maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen tot zich te nemen en deze
kennis effectief te benutten voor de eigen functie of organisatie.
Houdt pedagogisch-didactische ontwikkelingen bij
Is in staat pedagogisch-didactische ontwikkelingen bij te houden en deze effectief toe te
passen.
tweedejaars profiel
4
tweedejaars profiel
5
Bijlage
Voorbeelden van waarneembaar gedrag
Behorend bij
1. Interpersoonlijk competent
Bouwt met individuele leerlingen een vertrouwensrelatie op
Kenmerkende beroepssituatie:

geeft (onder indirecte leiding) leiding aan groepen leerlingen
Rol van de 2de jaars PABO student:

geeft feedback aan de leerlingen en de groepsleerkracht

bemiddelt bij conflicten tussen leerlingen

bouwt een vertrouwensrelatie op met leerlingen
Aspecten van houding:

stelt zich empathisch op

staat open voor feedback van zijn/haar omgeving
Vaardigheden en kennis:

bouwt een vertrouwensrelatie op met medewerkers en met leerlingen
Dit houdt in dat:
- hij/zij kennis heeft van culturele verschillen
- hij/zij weet hoe een vertrouwensrelatie kan worden opgebouwd
- hij/zij beschikt over een empatisch vermogen
- hij/zij privacy waarborgt

hij/zij geeft op respectvolle wijze feedback, opdat de integriteit van de ander wordt
gewaarborgd

bemiddelt in conflicten tussen leerlingen en kan op eigen conflicten adequaat reageren
Geeft (onder indirecte leiding) leiding aan de dynamiek in groepen
Kenmerkende beroepssituatie:

weet om te gaan met onverwachte situaties.
Rol van de 2de jaars PABO student:

geeft (onder indirecte leiding) leiding aan de dynamiek in de groepen die onder
hem/haar vallen

zorgt dat er een prettig leef- en werkklimaat heerst, waarin alle leerlingen zich veilig en
gewaardeerd voelen
Aspecten van houding:

is communicatief
Creëert een klimaat van samenwerking
Kenmerkende beroepssituatie:

voert gesprekken met leerlingen

werkt samen met de groepsleerkracht
Rol van de 2de jaars PABO student:

stimuleert en motiveert de leerlingen waar hij/zij mee samenwerkt. Vindt een evenwicht
tussen structuur bieden en de individuele mogelijkheden van de leerlingen. Stimuleert
een sfeer waarbinnen het goed samenwerken is

heeft niet alleen oog voor de prestaties van de leerlingen, maar ook voor hun
(individuele) behoeften en wensen. Hij/zij toont zich bij de leerlingen betrokken
tweedejaars profiel
6
Aspecten van houding:

laat leerlingen naar vermogen mede verantwoordelijkheid nemen voor het leef- en
werkklimaat in de groepen

stimuleert een klimaat van samengaan en samenwerken
Vaardigheden en kennis:

hij/zij geeft op respectvolle wijze feedback, opdat de integriteit van de ander wordt
gewaarborgd
tweedejaars profiel
7
2. pedagogisch competent.
Initieert
Kenmerkende beroepssituatie:

onderkent alle situaties die zich voor kunnen doen tussen mensen in de school
Rol van de 2de jaars Pabo student:

zorgt met de teamleden dat de school een fysiek veilige gemeenschap is waarin
leerlingen positief tegemoet worden getreden

stimuleert en begeleidt de ontwikkeling van sociale vaardigheden bij leerlingen met
verschillende sociaal-culturele achtergronden

geeft (onder indirecte leiding) leiding aan de aan hem/haar toevertrouwde leerlingen
Aspecten van houding:

heeft voorbeeldfunctie m.b.t. normen en waarden (b.v. houden aan regels en gemaakte
afspraken)

geeft ruimte aan leerlingen voor initiatieven die passen bij wat zij kunnen
Vaardigheden en kennis:

bevordert een groepsklimaat, waarin respect en integriteit voelbare waarden zijn
Dit houdt in dat hij/zij:
- kennis heeft van factoren die de groepsdynamiek bepalen
- over vaardigheden beschikt om op basis van die kennis maatregelen te nemen
die bijdragen aan het gewenste groepsklimaat
- assertief gedrag bij leerlingen bevordert
- factoren herkent die kunnen leiden tot pestgedrag, c.q. dat gedrag signaleert
- stimuleert tot respectvol en integer gedrag van leerlingen met betrekking tot
zichzelf, anderen en het milieu

stimuleert samenwerking en zelfredzaamheid bij leerlingen door:
- het praktisch ondersteunen van leerlingen bij het verwerven van sociale
vaardigheden
- leerlingen te leren voor zichzelf op te komen
Regisseert
Kenmerkende beroepssituatie:

Houdt het sociale leef- en werkklimaat in stand
Rol van de 2de jaars Pabo student:

draagt samen met collega´s binnen de school (onder andere door hun doen en laten)
verantwoordelijkheid voor de normen en waarden

stuurt mede het proces aan om leerlingen zelfstandig te maken en
zelfverantwoordelijkheid te geven in hun relatie tot hun (leer) taken
Aspecten van houding:

toont waardering en respect voor (individuele) leerlingen, collega’s en vraagt dat ook
voor zichzelf

doet recht aan de individuele leerling en aan verschillen tussen leerlingen
Vaardigheden en kennis:

gaat om met verschillen tussen leerlingen, maakt een brug tussen de leef- en
werkwereld in de school en de leef- en belevingswereld van de leerlingen en speelt in
op hun interesse en motivatie
tweedejaars profiel
8
Dit houdt in dat hij/zij:
- kennis heeft van normen en waarden waar de school voor staat en de wijze
waarop die vorm krijgen
- kennis heeft van de leefwereld en de belevingswereld van de leerlingen, met
name hun beleving en verwachtingen van de school, leraar en medeleerlingen
- kennis heeft van cultuur en religie
- het vermogen heeft om het bovenstaande herkenbaar te maken binnen de eigen
normen en waarden van de school en de samenleving
Zet, binnen de werkwijze een eigen pedagogisch klimaat neer
Kenmerkende beroepssituatie:


vormt een beeld van de sociale verhoudingen en het sociale klimaat in de groepen
speelt in en grijpt zonodig (adequaat) in bij onverwachte situaties (omgaan met
weerstanden)
Rol van de 2de jaars PABO student:

helpt leerlingen om zelfstandig te worden en zelfverantwoordelijkheid te nemen
Aspecten van houding:

is in eigen doen en laten verantwoordelijk voor de normen en waarden die kenmerkend
zijn voor de pedagogische en onderwijskundige identiteit van de school.
Vaardigheden en kennis:

toont op een realistische basis waardering en respect aan leerlingen
Dit houdt in dat hij/zij:
- zich professioneel distantieert met betrekking tot eigen gevoelens
- feedback geeft

sluit zich aan bij en ondersteunt sociale, emotionele en morele ontwikkelingen
Dit houdt in dat hij/zij:
- verschillende opvoedings- en ontwikkelingstheorieën kent, met name in hun
consequenties voor het onderwijs en het doen en laten van de leraar
- kennis heeft van de meest voorkomende opvoedings- ontwikkelingsproblematiek;
- weet hoe die in de praktijk gesignaleerd kunnen worden
tweedejaars profiel
9
3. Vakdidactisch competent
Is de didactische “motor” van de groep
Kenmerkende beroepssituatie:

geeft (onder indirecte leiding) mede vorm aan een stimulerende leeromgeving.
Rol van de 2de jaars Pabo student:

straalt enthousiasme uit voor het werken met de schoolvakken / taken

bevordert betrokkenheid en motivatie bij de leerlingen.
Aspecten van houding:

is gemotiveerd en geïnspireerd

doet recht aan verschillen tussen leerlingen
Vaardigheden en kennis:

maakt een brug tussen de leef- en belevingswereld van de leerlingen en de theorie en
werkwijze van de lesstof

houdt zich op de hoogte en laat zich op de hoogte stellen van de vorderingen van de
leerlingen

heeft kennis van de verschillende aspecten van klassenmanagement
Stuurt aan en coacht
Kenmerkende beroepssituatie:

stuurt en coacht (onder indirecte leiding) leerlingen aan

ontwerpt en voert lesprogramma’s uit
Rol van de 2de jaars Pabo student:

stuurt (onder indirecte leiding) leerlingen aan ter bevordering van een stimulerende
leeromgeving

helpt deze waar nodig.
Aspecten van houding:

doet recht aan verschillen tussen leerlingen

spreekt leerlingen aan op hun mogelijkheden om zelf hun werk te structureren
Vaardigheden en kennis:

legt uit en ondersteunt leerlingen (door enthousiasme en inspiratie uit te stralen)
Ontwerpt het lesprogramma
Kenmerkende beroepssituatie:

ontwerpt lesprogramma’s voor verschillende deelgebieden.
Rol van de 2de jaars Pabo student:

zorgt voor zinvolle en hanteerbare leerinhouden en -activiteiten
Aspecten van houding:

is gemotiveerd en geïnspireerd en spreekt leerlingen aan op wat zij weten en kunnen
Vaardigheden en kennis:

heeft kennis van verschillende methodes en didactische aanpakken die gebruikt
kunnen worden om leerstof over de diverse leergebieden voor leerlingen toegankelijk
en werkbaar te maken

geeft taakgerichte instructie

sluit aan bij het referentiekader van de leerlingen

past strategieën voor denken en leren toe

kent de leerpsychologische theorieën die relevant zijn en de consequenties daarvan
voor de inrichting en uitvoering van het onderwijs

maakt lessenseries waarin leerlingen op verschillende manieren worden aangesproken
en waarin gebruik gemaakt wordt van verschillende didactische methodieken en
werkvormen
tweedejaars profiel
10

maakt effectief gebruik van beschikbare technologische hulpmiddelen en materialen
Signaleert leerproblemen
Kenmerkende beroepssituatie:

signaleert en observeert
Rol van de 2de jaars PABO student:

zorgt er voor dat situaties gestructureerd, overzichtelijk en ordelijk zijn, zodat de
leerlingen optimaal tot leren kunnen komen
Aspecten van houding:

is gemotiveerd en geïnspireerd en spreekt leerlingen aan op wat zij weten en kunnen
Vaardigheden en kennis:

signaleert didactische problemen

signaleert mede structuurbehoefte bij leerlingen en brengt op verschillende manieren
en in verschillende mate structuur in materiaal aan
tweedejaars profiel
11
4. Organisatorisch competent
Organiseert leeractiviteiten binnen een duidelijk gegeven context voor de hele
groep of delen van de groep
Kenmerkende beroepssituatie:

ontwerpt lessen voor verschillende leergebieden
Rol van de 2de jaars Pabo student:

zorgt mede voor sfeervolle inrichting van het lokaal. Zorgt er mede voor dat leerlingen
het vanzelfsprekend vinden dat het lokaal netjes is

werkt met een duidelijke planning, zodat de mentor overzicht heeft over de stage
periode waarin hij/zij de lessen verzorgt

zorgt door middel van uitleg en instructie dat de leerlingen goed weten wat de inhoud
van de les is, wat er gaat gebeuren, wat hij/zij van de leerlingen verwacht en wat zij
van hem/haar mogen verwachten. Hij/zij zorgt voor een overzichtelijke tijd- en
lesplanning

maakt gebruik van verschillende organisatievormen die aanzetten tot actief leren
Aspecten van houding:

spreekt leerlingen optimaal aan op hun mogelijkheden en biedt hen hulp bij het
ontwikkelen daarvan

doet recht aan verschillen tussen leerlingen
Vaardigheden en kennis:

heeft kennis van verschillende verschijningsvormen en gradaties van
structuurbehoeften van leerlingen

past samenwerkingsvormen toe waarbij leerlingen samen een probleem moeten
oplossen

groepeert leerlingen zodanig dat de werkvorm aansluit bij de doelstellingen van de les

gaat in gesprek met leerlingen en maakt hen bewust van hoe ze met elkaar omgaan
Is continu aanwezig
Kenmerkende beroepssituatie:

is op de hoogte wat er in de groep speelt.
Rol van de 2de jaars Pabo student:

werkt continu vanuit de inhoud van de vereiste competenties
Aspecten van houding:

is zich bewust van zijn/haar rol als leerkracht
tweedejaars profiel
12
5. Competent in het samenwerken met collega’s
Plant en overlegt m.b.t. te voeren overleg(gen)
Kenmerkende beroepssituatie:

overlegt over vorderingen van leerlingen met de groepsleerkracht

bereidt lesprogramma’s voor, verstrekt/ presenteert informatie
Rol van de 2de jaars Pabo student:

draagt er mede verantwoordelijkheid voor dat samenwerking en overleg plaatsvinden
Aspecten van houding:

ziet belang in van samenwerken op basis van gemeenschappelijke besluitvorming

conformeert zich met genomen besluiten en levert een aandeel in de uitvoering
Vaardigheden en kennis:

staat open voor informatie over leerlingen en onderwerpen die in de
leerlingenbesprekingen aan de orde zijn

legt verbindingen tussen informatie over leerlingen en zijn/haar handelen

stelt zich open voor adviezen

kent de overeengekomen werkwijze binnen de eigen school en kent werkwijzen van
andere scholen

is op de hoogte van de schoolorganisatie en mogelijkheden van de samenwerking
binnen de school
Consulteert en geeft feedback
Kenmerkende beroepssituatie:

reageert constructief op feedback van anderen, luistert en volgt de agenda
Rol van de 2de jaars PABO student:

is een actieve participant in overlegsituaties
Aspecten van houding:

stelt zich open en kwetsbaar op, neemt objectief waar

is zich bewust van eigen valkuilen
Vaardigheden en kennis:

kent methodieken voor samenwerking, stimulering en activering
tweedejaars profiel
13
6. Competent in het samenwerken met de omgeving
Draagt verantwoordelijkheid voor het contact met de groepsleerkracht
Kenmerkende beroepssituatie:

heeft vanuit het lesgeven aan de groep leerlingen contacten met de groepsleerkracht
Rol van de 2de jaars Pabo student:

verwezenlijkt het pedagogische en onderwijskundige klimaat van de school in de wijze
waarop hij/zij omgaat met de leerlingen in de school
Aspecten van houding:

handelt in zijn/haar omgang met anderen conform de normen en waarden waar hij/zij
samen met zijn/haar collega´s in de school voor staat
Vaardigheden en kennis:

kent de sociale kaart

draagt de normen en waarden uit die kenmerkend zijn voor de school in zijn/haar
omgang met mensen buiten de school
Heeft contact met de groepsleerkracht over pedagogisch-didactische
problemen
Kenmerkende beroepssituatie:

heeft overleg met de groepsleerkracht m.b.t. vorderingen van leerlingen
Rol van de 2de jaars PABO student:

communiceert zijn eigen handelen, verantwoordt aan en stemt af met de
groepsleerkracht
Aspecten van houding:

is open, respectvol, bewust van eigen verantwoordelijkheid, met inachtneming van
culturele verschillen
Vaardigheden en kennis:

bespreekt regelmatig zijn/haar werk met de groepsleerkracht, stemt dit met hem/haar
af en neemt daartoe initiatieven. Staat open en is aanspreekbaar voor mensen in de
school
tweedejaars profiel
14
7. Competent in reflectie en ontwikkeling
Geeft reflectie op eigen handelen
Kenmerkende beroepssituatie:

geeft reflectie op eigen handelen
Rol van de 2de jaars PABO student:

geeft blijk van een actieve houding t.a.v. het eigen functioneren
Aspecten van houding:

onderzoekt zijn/haar ervaringen, handelen, opvattingen en competenties, kritisch en
toetst deze aan theorie en praktijk van anderen

durft zich kwetsbaar op te stellen
Vaardigheden en kennis:

benut methoden (o.a. onderzoek en analyse eigen professioneel handelen) om eigen
handelen te evalueren

staat open voor kritiek, bijvoorbeeld van leerlingen en de groepsleerkracht

heeft kennis van gedragspsychologie om eigen gedrag en dat van anderen te
begrijpen en te analyseren. Kan zwakke punten in een persoonlijk ontwikkelingsplan
aangeven
Reageert op ontwikkelingen in maatschappij en onderwijs
Kenmerkende beroepssituatie:

maakt ontwikkelingen bespreekbaar
Rol van de 2de jaars PABO student:

houdt zich op de hoogte van ontwikkelingen op het terrein van maatschappij en
cultuur, gezondheid en techniek, natuur en techniek, politiek en levensbeschouwing
Aspecten van houding:

is geïnteresseerd in cultureel-maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkelingen
Vaardigheden en kennis:

heeft kennis van de actuele ontwikkelingen in wetenschap en maatschappij

vertaalt de relevante ontwikkelingen naar de eigen onderwijspraktijk
Houdt pedagogisch-didactische ontwikkelingen bij
Kenmerkende beroepssituatie:

neemt deel aan scholing

houdt vakliteratuur bij
Rol van de 2de jaars Pabo student:

draagt mede verantwoordelijkheid voor het op peil houden, verbeteren en verder
ontwikkelen van de eigen professionele bekwaamheid. Reflecteert daarbij aan de
praktijk van andere leraren, aan actuele ontwikkelingen in de onderwijspraktijk, aan
ontwikkelingen in relevante theorie en de spiegel die kinderen en hun opvoeders hem
voorhouden
Aspecten van houding:

wenst zich verder te ontwikkelen in zijn/haar professionele startbekwaamheid
Vaardigheden en kennis:

heeft kennis van de actuele beroepsontwikkelingen

heeft kennis van relevante kennisbronnen, zoals ondersteunende organisaties en
tijdschriften
tweedejaars profiel