GRIEKS IN HET ZESDE JAAR

GRIEKS IN HET ZESDE JAAR
Dit jaar lezen en bestuderen we teksten van Sophocles, Plato, Thucydides en Demosthenes,
Griekse auteurs die leefden en werkten in Athene, een stadstaat die gedurende 150 jaar (van
500 tot 350 v.C.) het economische, politieke en vooral culturele zwaartepunt was van de
Griekse wereld. Het prestige van Athene blijkt niet alleen uit de schitterende bouwwerken die
in deze periode tot stand kwamen op de Atheense akropolis, maar ook uit de uitstraling en de
verspreiding van de Attische literatuur tot op de dag van vandaag.
I. OVERZICHT VAN DE GRIEKSE GESCHIEDENIS
MET CENTRAAL DE ROL VAN ATHENE
1. De Perzische oorlogen (500-479)
1ste Perzische oorlog (500-490)
- revolte van Ionië (West-kunst van Klein-Azië) o.l.v. Milete, gesteund door Eretria en
Athene, beide Ionische steden op het vasteland, tegen de Perzische bezetter.
- Milete ingenomen en verwoest (494)
- Inname van Thracië en Macedonië door de Perzen (492)
- 490 : slag bij Marathon. 1000 Plataeërs en 10 000 Atheners o.l.v. Miltiades verslaan de
Perzen o.l.v. Darius.
- gevolg :Athene wordt een grootmacht.
2de Perzische oorlog (481-479)
- Xerxes volgt Darius op.
- 481 : Met een enorm leger steekt Xerxes de Hellespont over en begint aan de verovering van
het Griekse vasteland. Door verraad slagen de Perzen erin de Thermopylen in te nemen. 300
Spartanen o.l.v. Leonidas en 600 Thespiërs laten daarbij het leven. De Perzen nemen Beotië
en Attica in. Athene wordt ontruimd en verwoest.
- De Perzen worden achtereenvolgens verslagen in de zeeslag bij Salamis, door de Atheners
o.l.v. Themistocles (480), te Plataeae door een coalitie van Spartanen en Atheners (479) en in
Mycale (479) waar de Perzische vloot volledig vernietigd wordt door een Griekse coalitie.
- gevolg : Athene, dat Griekenland gered heeft van de Perzische overheersing, komt als
leidende Griekse staat uit de strijd, maar komt nu tegenover Sparta te staan, zowel militair als
politiek : de democratie van Athene tegenover de oligarchie van Sparta.
2. De Peloponnesische oorlogen (431-404)
1. de oorzaken
- Het imperialisme van Athene verstoort het machtsevenwicht in Griekenland. Athene
probeert de militaire macht van Sparta te ondermijnen.
- De Atheense politicus Pericles kan een oorlog gebruiken om de aandacht af te leiden van
binnenlandse (economische) problemen
- De inherente tegenstelling tussen Ioniërs (democratie) en Doriërs (oligarchie).
2. de aanleiding : het conflict tussen Athene en Corinthe
- Corcyra heeft een conflict met haar moederstad Corinthe (Doriërs) en wil zich aansluiten bij
Athene (Delisch-Attische Zeebond).
- Potideia (kolonie van Corinthe) is lid van de Atheense Bond, maar wil goede betrekkingen
blijven onderhouden met de moederstad. Athene eist dat Potideia breekt met Corinthe.
- Megara (handelspartner van Corinthe) krijgt geen toegang meer tot de Piraeus en andere
havens van Atheense bondgenoten.
- gevolg : Corinthe roept Sparta ter hulp. Na lang aarzelen besluiten de Spartanen Corinthe te
helpen.
3. de Archidamische of 1ste Peloponnesische oorlog (431-421)
- De charismatische leider Pericles laat lange muren bouwen rond tussen de stad en Piraeus,
de havenstad van Athene.
- Archidamus van Sparta valt Attica binnen, verwoest het platteland en belegert Athene. De
Atheense bevolking trekt zich terug achter de stadsmuren. Athene wordt bevoorraad langs zijn
havenstad.
- De pest breekt uit in Athene : één van de slachtoffers is Pericles (429). Hij wordt opgevolgd
door Cleon.
- De Atheners worden verslagen te Amphipolis. Cleon sneuvelt (422). De Atheense generaal
Thucydides die de inname van Amphipolis niet had kunnen verhinderen, wordt verbannen.
- 421 : Vrede van Nicias
4. de Koude Oorlog of de Vrede van Nicias (421-413)
- De Vrede van Nicias werd gesloten voor een periode van 50 jaar, maar niet nageleefd door
de Atheners, o.l.v. Alcibiades, die Spartaanse bondgenoten onder druk zetten om over te
lopen. Maar de Sparta herstelt zijn gezag en verslaat in 418 een coalitie van Atheners en
Argaëers (slag van Mantinea).
- 416 : Athene overweldigt Melos (Doriërs), een kleine eilandje, bevriend met Sparta, maar
neutraal in het conflict.
- 415 : Segesta, een colonie in Sicilië, roept de hulp in van Athene tegen Syracuse (Dorisch en
oligarchisch). Alcibiades kan de volksvergadering ervan overtuigen een expeditie te sturen,
tegen de wil van Nicias. Een Atheense vloot vertrekt, maar onderweg wordt Alcibiades
teruggeroepen om zich voor de rechtbank te verantwoorden voor de beschadiging van
Hermes-beelden. Alcibiades loopt over naar de Spartanen. De expeditie naar Sicilië draait
voor de Atheners uit op een zware nederlaag, onder meer door de aarzelende houding van
Nicias. Na zware verliezen moeten ze capituleren en geven ze zich over. Alle Atheense
krijgsgevangen worden omgebracht. 12 000 Atheners komen om het leven en 216 triremen
gaan verloren.
5. De Deceleïsche of 2de Peloponnesische oorlog ( 413-403)
- Alcibiades kan de Spartanen ervan overtuigen de vijandelijkheden te heropenen, met de
financiële steun van de Perzen. In 413 nemen ze de stad Decelea in, gelegen in Noord-Attica
en van strategisch belang voor de bevoorrading van Athene. De Spartanen verwoesten Attica.
- Veel leden van de Delisch-Attische Zeebond komen in opstand tegen Athene en in Athene
zelf grijpen de conservatieve oligarchen in 411 de macht (staatsgreep van de Vierhonderd).
- Ondertussen is Alcibiades terug overgelopen naar de Atheners. Op zijn aanwijzigingen
vernietigen ze in 410 de Spartaanse vloot.
- Tussen 410 en 406 slagen de Atheners erin een groot deel van hun rijk ter heroveren : onder
leiding van Alcibiades behalen ze de ene overwinning na de andere.
- In 406 wordt Alcibiades niet herkozen als strateeg, waarop hij in vrijwillige ballingschap
gaat.
- In 405 wordt de Atheense vloot definitief verslagen door de Spartaanse generaal Lysander in
Aigospotamoi. De Atheners zitten nu financieel en militair aan de grond en geven zich het
jaar daarop over. Athene wordt verplicht de stadsmuren te slopen en verliest al zijn overzeese
bezittingen. De Delisch-Attische Zeebond wordt ontbonden. In 404 installeren de Spartanen
in Athene de tirannie van de Dertig.
3. De hegemonie van Sparta (404-371)
- Het jaar daarop (403) worden de oligarchen afgezet en de democratie terug hersteld.
- Met de steun van Perzië proberen de Atheners en de Thebanen de macht van Sparta te
breken.
4. De Thebaanse overheersing (371-362)
- De Thebaan Epaminondas verdrijft de Spartanen uit Thebe. Hij moderniseert het leger
bedenkt een nieuwe revolutionaire strategie. In 371 verslaat hij het Spartaanse leger te
Leuktra. In de daarop volgende jaren bevrijdt hij verschillende steden van het Spartaanse juk.
In 362 wordt hij zwaar gewond in de slag bij Mantinea tegen een coalitie van Spartanen en
Atheners. Hij wint de slag, maar overleeft zijn verwonding niet.