Laudatio - Prins Bernhard Cultuurfonds

Laudatio Theaterprijs 2015 Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant
Geachte aanwezigen, Beste Jetse,
Het is de jury een groot genoegen vandaag namens het Prins Bernhard Cultuurfonds NoordBrabant de Theaterprijs 2015 uit te reiken. Het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant
stelt met de jaarlijkse prijstoekenning kunstenaars centraal die hun onafhankelijke visie
consequent hebben weten door te voeren in hun eigen discipline. Vandaag zijn we hier om
de feestelijke uitreiking aan Jetse Batelaan te vieren.
Jetse Batelaan studeerde tien jaar geleden af aan de regieopleiding van de Amsterdamse
Theaterschool. Hij werkte als regisseur voor een jong publiek en voor volwassenen, onder
meer bij Toneelgroep Max en RO theater. Jetse bouwt aan een oeuvre van ontregelend
filosofisch werk waar de toeschouwer zich troostrijk in herkend. Zelf zegt hij daarover in een
recent interview met vakblad Theatermaker:
‘Toen ik afstudeerde trof ik een postmodern theater aan. Een versplinterde werkelijkheid,
zonder betekenis of communicatie. Ik herkende dat wel, want ik wist zelf ook niet meer wat
het grote verhaal was. Maar ik dacht dat er toch iets universeels moest zijn, iets wat we als
mensen delen, wat het waardevol maakt om ons te verenigen.’
Sinds 2013 is hij artistiek leider en regisseur bij Theater Artemis in ’s-Hertogenbosch, een
gezelschap dat al een lange historie heeft van toonaangevend theater maken.
De jury van de Prins Bernard Cultuurfonds keek voor de theaterprijs 2015 als belangrijkste
criterium naar de kwaliteit van het autonoom kunstenaarschap. Daarnaast zocht men naar
een regisseur van wie een stimulerende werking naar andere theatermakers uit gaat.
Op dit moment staat in Brabant een interessante groep jonge mensen te trappelen om een
eigen plek te verwerven in het theaterveld, daarbij al dan niet financieel en inhoudelijk
gesteund door de provinciale projecten voor talentontwikkeling. Dat stemt hoopvol. Ook
voor deze mensen is het van belang dat meer ervaren podiumkunstenaars in de provincie
met hun werk zichtbaar zijn.
De jury is van mening dat Jetse Batelaan in hoge mate aan beide criteria voldoet. Hoe kort
ook aan het roer van Artemis, heeft hij zijn signatuur getoond en verschil gemaakt.
Wat maakt Jetse Batelaan zo bijzonder? Vertrekkend vanuit het standpunt dat `theater een
plek is om openhartig te zijn’, ademen zijn stukken de geest van de tijd. Ze zijn associatief,
handelen over afwijkend gedrag. Jetse Batelaan gaat niet uit van een blauwdruk voor zijn
voorstellingen, er is geen dramaturgisch concept waarop steeds wordt teruggevallen. Hij zet
de theatrale middelen steeds opnieuw naar zijn hand.
Zijn werk is brutaal, anarchistisch en ontregelend. En dat altijd met een absurd komische
laag en van hoog artistiek niveau. Jetse Batelaan laat de mens zien in zijn onvermogen en
zijn lelijkheid, maar verliest de warmte en de compassie daarbij niet uit het oog. Wat hij
maakt wordt echter, om met zijn eigen woorden te spreken `nooit heilig’.
Essentieel is zijn bewustzijn dat spelers én toeschouwers de voorstelling maken. Hij doet een
appèl op de verbeelding bij volwassenen en kinderen. Niet alleen bij een bezoek aan zijn
voorstellingen. In een recent project met basisschoolleerlingen liet hij een hele school
fantaseren, dromen en creëren.
Peter Brook, de internationaal opererende Engelse theatermaker, heeft gezegd: `Een
regisseur is een gids op een onbekend pad’. En zo moeten we Jetse ook zien: hij gaat voor op
een pad waarvan hij niet weet waarheen het leidt. In het interview dat opgenomen is in het
boekje waarvan u straks een exemplaar krijgt, vertelt hij dat een voorstelling maken elke
keer weer een zoektocht is naar een nieuwe wereld, dat er elke keer weer `oprechte paniek
is om creatief te worden’, dat het steeds opnieuw uitvinden de lol van het theatermaken is.
Jetse weet, hoe tastend en aarzelend het proces soms ook is, zichzelf en anderen steeds te
inspireren tot verrassing, vernieuwing, gekte en actie.
Maar om met de dichter Gerrit Achterberg te spreken: `Een pond veren vliegt niet als er
geen vogel in zit.’ Met andere woorden: zonder bezieling gebeurt er niets. En het is juist die
bezieling die zorgt dat Jetse al jarenlang theater maakt zoals alleen hij dat kan. Die bezieling
werkt ook door in de communicatie met het publiek. Hij lokt interactie uit. En tot slot
inspireert die bezieling ook collega-theatermakers. Of ze nu pas komen kijken of
doorgewinterd zijn. En om hem zelf nogmaals te citeren: ‘Ik wil graag een open situatie
scheppen, zodat we elkaar tijdens en na de voorstelling anders kunnen zien, buiten onze
kaders.’
Dat streven, dat voortdurend zoeken, vinden en opnieuw op zoek gaan is Jetse ten voeten
uit.
Dames en heren, het woord prijs heeft zowel de betekenis van dat wat men moet betalen
om iets te verwerven als de betekenis van beloning, bekroning of onderscheiding. De
gemeenschappelijk noemer lijkt het toekennen van waarde aan iets of iemand.
En dat is precies wat Het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant met deze prijs wil
doen. De waarde van Jetse Batelaan benadrukken en de hoop uitspreken dat hij blijft
verrassen en blijft inspireren.
Dames en heren, de jury en het bestuur van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Brabant
voelen zich vereerd om de Theaterprijs uit te mogen reiken aan Jetse Batelaan.
Jetse, van harte.
Samenstelling jury
Allies Swinnen
Adviseur, innovator Kunst en Cultuur(educatie), juryvoorzitter en bestuurslid PBC-Fonds NB
Viktorien van Hulst
Directeur Theaterfestival Boulevard
Ad van den Kieboom
Redacteur Literaire Uitgeverij De Geus en bestuurslid PBC-Fonds NB
Jur van der Lecq
Sectorleider Theater Fontys Hogeschool voor de Kunsten
Martine Manten
Dramaturg Nationaal Toneel
Margaret Slippens
Projectadviseur Prins Bernhard Cultuurfonds N-B / jurysecretaris