Herbarium - IVN Hellendoorn

Herbarium
Heeft u op school ook een herbarium moeten
maken? U weet wel, een schrift met
gedroogde planten en bloemen. Op veel
scholen moeten leerlingen dat nog doen en
dat vinden ze lang niet altijd leuk. Neem nou
de planten met die moeilijke onbegrijpelijke
namen. Wat voor nut heeft het maken van
een herbarium eigenlijk ook, vragen velen
zich af. Toen ik mijn schoolherbarium
maakte, was het vrij snel in elkaar geflanst.
Er zaten veel planten in. Zelf gezocht en
gevonden, ook enkele ‘geleend’ van
medeleerlingen.
Tja, je doet wat voor een goed cijfer.
Achteraf denk ik, dat mijn belangstelling voor
de plantenwereld ontwaakt is door het maken
van dat herbarium als verplicht onderdeel van
de biologieles. Het is jaren geleden, maar ik
herinner me hoe de plantjes in dikke boeken
werden gelegd om te drogen. Enkele werden
veel later teruggevonden en deden nog een
tijdje dienst als boekenlegger.
Liefhebberij
Het maken van een herbarium uit liefhebberij
is een heel andere zaak. Niets moet. Je doet
het op je eigen manier. Verzamelt wat je zelf
leuk vindt en er wordt geen cijfer voor
gegeven. Vlak bij mijn huis staat een
krentenstruik. Ik heb er vorig jaar wekelijks
op een vast tijdstip een takje vanaf geknipt,
dat in een schrift gelegd en er plakplastic
overheen geplakt. Al bladerend zie je nu een
kale tak uitbotten. De knoppen zwellen,
barsten open. Er komt een bloemtros uit.
Bloemen verdwijnen weer en er ontstaan
vruchten. Elke week een fase verder. Het
schrift laat de groei tijdens het voorjaar heel
duidelijk zien. Aan de hand van de langzame
of snelle wekelijkse groei kun je de
temperatuur van die lente alsnog een beetje
nagaan. Wanneer je enkele jaren een
dergelijk plakboek bijhoudt, is de vergelijking
met andere jaren interessant. Ik heb nu van
dit schrift meer plezier dan van het
schoolherbarium.
Linnaeus
Herba is het Latijnse woord voor kruid.Een
herbarium is een verzameling kruiden. In de
Middeleeuwen verdeelde men de
plantenwereld in twee groepen: kruiden en
onkruiden. Keuken- en geneeskruiden werden
gekweekt. De onkruiden waren lastig en
moest je kwijt zien te raken. Reeds in het
jaar 512 is er een kruidenboek geschreven
door een Griekse ‘kruiden’dokter.
De Zweed Carl Linnaeus begon zijn loopbaan
als arts. Hij promoveerde in 1735 in
Harderwijk tot doctor in de medicijnen. Hij
kende het nut van veel planten, maar ook de
planten zelf. Hij onderzocht hoe de bloemen
in elkaar zaten en welke planten op elkaar
leken. Zijn studies hadden op het laatst
nauwelijks meer met zijn beroep te maken.
Deze man werd wereldberoemd door zijn
systeem van namen, dat orde bracht in de
plantenwereld. Vóór Linnaues’ ontdekkingen
had iedere streek zijn eigen plantennamen.
Zelfs nu worden er aan het Herderstasje wel
15 verschillende namen gegeven. Studies van
het plantenrijk leidde tot meer inzicht in de
natuur en het gebruik of de bescherming
daarvan. Er bestaat sinds 1829 een
Rijksherbarium in Leiden waar zo’n twee en
een half miljoen gedroogde planten
verzameld zijn.
Verzameling
Wij houden het voorlopig maar op een
eenvoudige verzameling, zonder de studie als
doel. Gewoon een mooie plant of bloem
bewaren. Als decoratie of droogboeket, of
misschien als reisherinnering. Er zijn
verschillende manieren om een verzameling
gedroogde planten bij elkaar te brengen. Ook
zijn er meerdere technieken om de
exemplaren goed te conserveren. Het
verzamelen van zeldzame planten kan
natuurlijk niet. Deze horen niet thuis in een
herbarium. Om planten te persen en te
drogen is een telefoonboek een goed
hulpmiddel. We kunnen planten ook tussen
oude kranten leggen met een stapel boeken
erop. De beste manier om planten te drogen
is met een pers. Twee plankjes die met
vleugelmoeren en boutjes aan elkaar
bevestigd worden. Het papier waartussen de
planten zitten, werkt als een soort kussen,
dat het vocht opzuigt. Na een week moeten
de planten droog zijn. Het mag niet langer
duren, want dan verliezen ze gauw alle kleur.
Het uitzoeken van de verschillende namen
heet determineren.
Eén ding is zeker. Hoe meer je je erin
verdiept, hoe interessanter het wordt. Ook
hoe meer tijd het je gaat kosten.
Maar, het is de moeite waard.
april 1992
Herman Kremers