muggen en dazen: monitoring

Weiteveen/Zwartemeer, 6/7 mei 2015
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ
BUFFERZONES BARGERVEEN:
ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015
plankaart
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ
BUFFERZONES BARGERVEEN:
ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015
Bufferzones  tbv waterhuishouding hoogveen
Natte natuur  insecten, stekende insecten, muggen, dazen...
MUGGEN EN NATTE NATUUR
(Steek)muggen: onlosmakelijk verbonden met natte natuur
Larven van (Steek)muggen groeien op afstervend plantenmateriaal
Ook onder slechte (natte, zure, zuurstofarme) omstandigheden
Muggen en muggenlarven: een essentieel onderdeel in de voedselketen
Als prooidier voor insecten, amfibieën, reptielen, vogels, zoogdieren
‘Geen natte natuur zonder muggen’
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ
BUFFERZONES BARGERVEEN:
ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015
Bufferzones  tbv waterhuishouding hoogveen
Natte natuur  insecten, stekende insecten, muggen, dazen...
Gaan ze naar mensen toe vanuit het plangebied?
Risicobeperking? (zonder veel beperking van natuurfunctie...)
Meer weten over de dieren zelf...
STEEKMUGGEN
Steekmuggen (familie Culicidae, ~38 soorten in NL)
4-12mm slanke tweevleugelige insecten met lange primitieve antennes
Vrouwelijke steekmuggen: lange zuigsnuit voor bloedmaaltijd
Bloedmaaltijd nodig voor eileg
Levenscyclus: ei-, larve- (4), pop- en (volwassen) imagostadium
Ei-, larve- en popstadium zijn gebonden aan open stilstaand water
Eieren worden in vochtige grond of in (of aan) het water gelegd
Snelle ontwikkeling afhankelijk van temperatuur
2 -3 generaties per jaar, voorjaar, zomer
KNUTTEN
Knutten (familie Ceratopogonidae, ~100 soorten in NL)
Aquatische soorten Culicoides (~6 soorten)
1-4mm tweevleugelige insecten met lange primitieve antennes
Vrouwelijke knutten: zuigsnuit voor bloedmaaltijd (bij ~20 soorten)
Bloedmaaltijd nodig voor eileg
Levenscyclus: ei-, larve- (4), pop- en (volwassen) imagostadium
Eieren worden in vochtige grond aan water gelegd
Snelle ontwikkeling afhankelijk van temperatuur
2 -3 generaties per jaar, voorjaar, zomer
MUGGEN EN NATTE NATUUR
Wat vinden muggen eigenlijk leuk...
Voedsel en voortplanting: nectar en bloed/broedgelegenheid
Levenscyclus: ei – larve – pop – adult – paring – ei afzetting –
~graag paringsverzamelplaatsen
~graag voedsel, bloedmaaltijd
~graag broedplaatsen
~graag zo snel mogelijk van ei – adult (~temperatuur)
~graag geen predatiekans
~graag alles dichtbij
MUGGEN EN NATTE NATUUR
Eigenschappen van soorten:
Natuurgebonden –
Moerassteekmuggen ~luchtvochtigheid, plas-dras, moeras; ei op vegetatie
Meer mens/cultuurgebonden –
Huissteekmuggen ~(tijdelijk) open (drabbig) water; ei op water
Moerassteekmuggen: voorjaarspopulatie groot (eind mei/begin juni)
Huissteekmuggen: zomerontwikkeling populatie groot (juli/eind augustus)
(Last in zomer/nazomer: waarschijnlijk huissteekmuggen, mogelijk lokaal...)
Knutten: voorjaarspiek (eind mei)
MUGGEN EN NATTE NATUUR
Risicobeperking zonder veel natuurbeperking...
Ei-larve-pop stadia:
Broedgelegenheid beperken:
voorkomen wisselend nat/droog...
vermijden plasvorming in grensgebied...
Predatie larven verhogen:
verbindingen open water handhaven...
Adult:
Schuilmogelijkheden beperken in rand gebied:
geen bosjes...
Wind toestaan in randgebied:
luchtvochtigheid omlaag...
Schuilmogelijkheden in natuurgebied verhogen...
Verplaatsing beperken: Afstand...? Afhankelijk van inrichting/beheer...
STEEKMUGGEN VERPLAATSING: TESTCASE
Greve & Strijkstra (2009) De Levende Natuur 110(2):96-97
Tijd van de dag: essentieel voor resultaten
- In het veen is het overdag rustig
- Huissteekmuggen wat later actief
200
150
100
50
zonsondergang: 20:32
14
Steekmuggen (landingen per uur)
250
zonsondergang: 20:32
zonsopkomst 06:49
Steekmuggen (landingen per uur)
300
zonsopkomst 06:49
Fochteloo dorp
Fochteloerveen
350
tijd-v vs mug-v
12
10
8
6
4
2
0
0
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
tijd (uur)
5
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
tijd (uur)
CDC light traps
Relatie met Human Bait landingen: factor ~20
100
CDC light trap steekmuggen (aantal/uur)
Spearman rank correlation: r=0.89, p<0.001
80
60
40
20
Lin. Regr: CDC=0.95+0.05*HB, r2=0.76
0
0
200
400
600
800
1000
Human Bait aantal (landingen/uur)
1200
1400
DAZEN
Dazen (familie Tabanidae, ~35 soorten in NL)
8-20mm tweevleugelige insecten met korte primitieve antennes
Vrouwelijke dazen: steeksnuit voor bloedmaaltijd
Bloedmaaltijd nodig voor eileg
Levenscyclus: ei-, larve- (9), pop- en (volwassen) imagostadium
Ei-, larve- en popstadium zijn gebonden aan modderige oevers
Eieren worden in vochtige grond gelegd
Langzame ontwikkeling: 6-11 vervellingen als larve
1 generatie per jaar, zomer
DAZEN EN NATTE NATUUR
Soortspecifieke aspecten:
Leefgebied en tijd van het jaar...
Bij veengebied: veel Regendazen, Goudoogdazen, Knobbeldazen...
Knobbeldazen: vroeg, natuurgebied
Regendazen: zomer, cultuurgebied
Goudoogdazen: nazomer, natuurgebied
Natuur / cultuurpatroon...
DAZEN EN NATTE NATUUR
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING
Indicaties van invloeden van verandering in het plangebied op
muggen en dazen.
Doel: Vergelijkingen maken, kritische tijden, kritische plaatsen:
Vergelijkingen:
Veranderingen in aantallen in tijd?
Veranderingen in soortensamenstelling?
Bebouwing: verandering door plannen?
Plangebied: verandering door plannen? Verschil met bebouwing?
Natuurgebied: basissituatie: verschil met plangebied? Verschil met
bebouwing?
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING
Fochteloerveen
Dagelijkse pieken:
Steekmuggen:
Knutten:
avondschemering
avondschemering
300
250
200
150
100
50
0
5
2.5 uur rondom avondschemering
Geen verstorende omstandigheden zoals regen, wind
Dazen:
overdag
Gedurende 7 dagen continu in piektijden
zonsondergang: 20:32
zonsopkomst 06:49
Timing in de dag:
Steekmuggen (landingen per uur)
350
6
7
8
9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22
tijd (uur)
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING
Timing in seizoen:
eind mei – midden juli – eind augustus
Seizoenspieken:
Steekmuggen:
Knutten:
Dazen:
eind mei/begin juni: moerassteekmuggen
eind augustus: huissteekmuggen
mei
juni / augustus: natuursoorten
juli / augustus: cultuursoorten
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING
Plaatsen...?
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING
8-10 muggenvallen, 12 dazenvallen
In natuurgebied:
In plangebied:
SBB
SBB
Bij bebouwing:
in tuinen, uw hulp...!
Mogelijk: bereikbaarheid / toegankelijkheid...
Muggenmeting:
3x per jaar: eind mei/begin juni, midden/eind juli, eind augustus
Opstelling in uw tuin van ~17:00 tot 2.5 uur na zonsondergang: laat...
Op gras...
Dazenmetingen:
Dazenval vanaf morgen tot midden september, wordt elke week geleegd...
dv
Plankaart
P
dv
N
B
B
P
Mogelijke monitoring
Zwartemeer
B
B
P
N
MUGGEN EN DAZEN: MONITORING
Uw hulp...?
Wie wil...?
Koffie...
Kaarten...
Namen...
Adressen...
Email...
Weiteveen/Zwartemeer, 6/7 mei 2015
OPZET MONITORING MUGGEN EN DAZEN BIJ
BUFFERZONES BARGERVEEN:
ZWARTEMEER EN WEITEVEEN 2015