Maarten Baas ontwikkelde in 2009 meerdere uurwerken onder de

Land of water, jaargang 3 (november 2009) pag. 68 73
Maarten
Baas Real
Time
Annelies Sinke
Maarten Baas ontwikkelde in 2009 meerdere uurwerken onder de titel
Real Time. Deze uurweren geven een niet alledaagse weergave van tijd
omdat de wijzers door menselijke handelingen worden aangedreven.
Voor het Zuiderzeemuseum ontwikkelde Baas een Zuiderzeeklok.
Zijn manier van werken sluit aan bij de visie van het museum over tijd;
vanuit het heden naar het verleden kijken.
Tijd volgens Maarten Baas
De filosofische kant van tijd interesseert Baas niet.
Voor hem is de tijd een sluitpost; hij geeft de mogelijkheden binnen de grenzen aan. ‘Je kunt er niet
mee fucken!’ Tijd is dwingend en definitief. Het is
een onrekbaar begrip. Je moet het ermee doen en je
ontkomt er niet aan.
Maarten Baas’ leven met het begrip tijd
Baas is zich wel degelijk bewust van het begrip tijd.
Het geeft hem overzicht en helpt hem bij de dagelijkse beslommeringen. Maar in het diepe springen
en de tijd nemen om een voorstel te maken, dat
vindt hij moeilijk. Vanwege de druk. Tijd beperkt
Maarten Baas, Grandfather Clock, Foto Ricardo sà da Costa
68
69
maar geeft ook vrijheid. Zo werkt een deadline bij
hem vertragend maar is die tevens een garantie voor
resultaat.
Zijn leven omschrijft hij als een organische brij
zonder structuur. Veel van zijn projecten spelen zich
gelijktijdig op diverse locaties af. Toch vloeit alles
soepel in elkaar over. Zijn niet-lineaire manier van
werken komt duidelijk tot uiting in zijn werkwijze.
Hij werkt in een landelijk gebied onder Den Bosch,
in een boerderij die doet denken aan een vrijplaats
uit de jaren zestig. Die bouwt hij zonder duidelijke
structuur met zijn team om tot atelier, productieplek
en showroom.
Wat is Real Time?
Ondanks zijn desinteresse in de filosofische kant van
tijd haakt Baas in op de tendens van onthaasten en
de aandacht voor handwerk en historische tradities.
Onthaasten betekent voor hem het ervaren van tijd in
het huidige moment. Het is eigenlijk heel simpel: tijd
is er altijd en heeft geen vaste vorm. Wat overblijft is
procesmatig en verandert voortdurend van uiterlijk
omdat de tijd verstrijkt. Alles wat Baas maakt, ontstaat
intuïtief. De aanwijzingen in de maatschappelijke
samenleving is voor Baas de reden om zich te consenteren op het begrip tijd. Hij ontwerpt klokken die uitgaan van menselijke registratie van de tijd: Real Time.
De Real Time installaties zijn ontwikkeld om een
object te maken wat de productietijd met zich meedraagt. Dat concept komt tot uiting in een concreet
object: een klok. Zijn Grandfather clock is een moderne remake van een traditioneel staand uurwerk.
Op de plek van het uurwerk tekent een geprojecteerde
hand elke minuut de grote en de kleine wijzers op de
juiste tijd. De wijzers worden vervolgens weggepoetst
en opnieuw aangebracht. Op deze manier lijkt het
alsof de klok live wordt bijgehouden en het mechanische ritme volgt. Schijn bedriegt; de projectie is een
film die real time (echte tijd) laat zien.
De Sweepers clock uit dezelfde serie refereert aan
straatvegers die in een extreem laag tempo de straat
schoonmaken. De wijzers van deze klok bestaan uit
hoopjes straatvuil die twee mannen steeds een minuut
verder vegen. Baas filmde de schoonmakers vanaf een
hoogwerker.
De Zuiderzeeklok in Enhuizen
De Zuiderzeeklok gaat over de periode waarin het
IJsselmeer nog Zuiderzee was. Op het strand, de grens
van land en water, maakt Baas een installatie van een
klok. De wijzers zijn van sprokkelhout en tikken voort
door menselijk handelen, terwijl de zon zijn baan
volgt, de zee de wijzers raakt, het licht verandert en
wandelaars over de klok lopen. Wanneer eb overgaat
in vloed tikt de zee de twaalf aan. In het Zuiderzeemuseum wordt deze klok op meerdere projectieschermen tegelijkertijd vertoond. De installatie is zo
ingericht dat de verschillende ogenblikken van de dag
asynchroon passeren en zo vliedt de tijd in verschillende momenten.
Maarten Baas, Sweepers Clock, Foto Ricardo sà da Costa
70
71
Maarten Baas, Grandfather Clock, Foto Ricardo sà da Costa
Tijd als vergankelijk object
Baas zou nog een klok willen maken. Deze keer
moet er veel tijd gaan naar het tekenen van een
wijzer. Bijvoorbeeld een minuut lang een wijzer zo
mooi mogelijk maken. En na die minuut de wijzer
zonder pardon wissen en weer opnieuw vervaardigen. Zoals Tibetaanse monniken na het leggen van
een mandala* een vergankelijkheidritueel uitvoeren.
Het is Baas ten voeten uit. Hij hecht geen waarde
aan materieel bezit, maar heeft aandacht voor de
exacte timing: tijd gaat altijd maar door, er is geen
begin en geen eind.
*Mandala is Sanskriet voor magische cirkel. Een mandala
Maarten Baas (1978) studeerde in 2002 af aan de
Dutch Design Academy in Eindhoven met het project
Smoke, waarmee hij internationaal de aandacht trok.
In 2005 begon Baas samen met Bas den Herder studio
Baas & den Herder.
Design Miami heeft Maarten Baas uitgeroepen tot
ontwerper van het jaar en kende hem de prestigieuze
Maarten Baas, De Zuiderzeeklok, Foto ??????
Designer of the Year Award toe. Baas leverde volgens
de jury een opvallende bijdrage aan de ontwikkeling
van vormgeving. Ook zijn enorme verbeeldingskracht
en fenomenaal talent werden genoemd. Van 1 tot 5
Vanaf 26 december 2009 tot 16 mei 2010 is Real Time
december toont Maarten Baas Real Time op Design
te zien in het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen.
Miami in Florida.
staat symbool voor de oneindigheid van het leven.
72
73