Factoren die de plantendiversiteit in holle wegen beïnvloeden en
advertisement
Factoren die de plantendiversiteit in holle wegen beïnvloeden en richtlijnen voor een aangepast beheer 1 INLEIDING Algemeen • Definitie • Ontstaan • Microklimaat – Houtkant & verzonken Bron: RLH & Proclam (2009) • Grote variatie groeicondities – Variatie flora & fauna korte afstand Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 3 Grote variatie op korte afstand Noordgeoriënteerd Zuidgeoriënteerd Beschaduwd Onbeschaduwd Vochtiger Droger Kouder Warmer Stabieler microklimaat Fluctuerend microklimaat Boven Onder Steil Minder steil Erosie Sedimentatie Uitloging Voedselaanrijking Invloed bovenrand Invloed weg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 4 Algemeen • Bermen – Connectiviteit – Stapstenen Genebroeksveld, Meerhout Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Besluit 5 Bedreigingen • Mens: – Functieverlies, misbruik, oneigenlijk gebruik, verbreding – Landbouw: instroom meststoffen en herbiciden, ploegen tot schouder • Natuurlijk: – Erosie: geulerosie, bermravijn, pijperosie Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 6 Bedreigingen • Pijperosie Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 7 Wist je dat… • Je de diepste holle weg van Vlaanderen in Halen (Limburg) kan terugvinden? – 12m diep • De meeste holle wegen reeds honderden jaren oud zijn en sommigen zelfs stammen uit de Romeinse tijd? • Holle wegen vooral op leembodems voorkomen? – Dichtste holle wegennetwerk in Leemstreek Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 8 MATERIAAL & METHODEN Studiegebied • Zuidwest-noordoost gerichte beekvalleien en parallelle heuvelruggen en landduinen Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 10 Studiegebied: site 1 • Geel, Meerhout • Stuifzandruggen van de Zuiderkempen • Holle wegen: langer, minder diep, minder steil, breder, 64% zandweg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 11 Studiegebied: site 2 • Herenthout, Herentals, Kasterlee • Kempense & Bergense heuvelrug • Holle wegen: korter, dieper, steiler, meer erosie, smaller, 61% zandweg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 13 Inventarisatie • Samenwerking met Dries Boden • Vegetatieopname: Tansley-schaal • Plots afhankelijk van naastliggend landgebruik – Afgebakend door GPS-coördinaten Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 15 Inventarisatie • Oriëntatie via heat load (Aerts et al., 2006) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Besluit 16 Inventarisatie • Ouderdom van de holle weg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Besluit 17 Inventarisatie • Juli & augustus 2012 Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 18 Vegetatieanalyse • Classificatie vegetatie – TWINSPAN • Ordenen vegetatiematrix – Indirecte ordinatie: DCA • Relatie met omgevingsvariabelen – Factoren verspreiding soorten: correlatie soortenscores DCA & Ellenberg indicatorwaarden Spearman rangcorrelatiecoëfficiënt Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 19 Vegetatieanalyse • Ellenberg indicatorwaarden – Licht, temperatuur, vochtigheid, zuurtegraad, voedselrijkdom, zoutgehalte • Voorbeeld: Struikhei (Calluna vulgaris) Omgevingsvariabele Ellenberg indicatorwaarde Betekenis Licht 7 Goed belicht, soms beetje schaduw Vocht 6 Droog tot vochtig Zuurtegraad 2 Zure tot zeer zure bodems Voedselrijkdom 2 Voedselarm tot extreem voedselarm Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 20 Vegetatieanalyse • Relatie met omgevingsvariabelen – Factoren ligging plots: correlatie plotscores DCA & omgevingsvariabelen • Ordinaal (vb. breedte) Spearman rangcorrelatiecoëfficiënt • Nominaal (vb. aard wegdek) One-way ANOVA • 2 waarden: aan-/afwezigheid (vb. aanwezigheid schouder) Point-biserial correlation coefficient Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 21 RESULTATEN & DISCUSSIE Zandstreek vs Leemstreek • Vergelijking kenmerken holle wegen RL Kleine en Grote Nete RL Dijleland Gemiddelde breedte 4,90 m 2,98 m Gemiddelde lengte 185 m 167 m Gemiddelde diepte 1,40 m 2,14 m Gemiddelde helling 32° 52° % langs landbouw 23 % 59 % % langs bos 61 % 17 % % onverhard wegdek 62 % 57 % Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 23 Classificatie • Opdeling in 6 clusters (TWINSPAN) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 24 Factoren plantendiversiteit 1) Licht 2) Verstoring 3) Ouderdom van de holle weg Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 25 Factoren plantendiversiteit 1) LICHT • Droger • Warmer • Meer basisch • Breder • Ondieper • • • • • Site 1 Landbouw & tuinen Minder erosie Verharde wegen Geomorfologie: voet Grotere soortendiversiteit Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 26 Factoren plantendiversiteit 2) VERSTORING • Natter • Geomorfologie: voet Grotere soortendiversiteit Minder oud-bosplanten Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 27 Factoren plantendiversiteit 3) OUDERDOM VAN DE HOLLE WEG • Struiklaag aanwezig • Donkerder • Meer holle wegen in de • Natter buurt • Voedselrijker Kleinere soortendiversiteit Meer oud-bosplanten Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 28 Factoren plantendiversiteit • Bepalende factoren 1. Licht 2. Verstoring 3. Ouderdom holle weg • Slechts beperkte invloed – Oriëntatie talud holle weg (bebossingsgraad) – Aanliggend landgebruik (zand) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 29 RICHTLIJNEN VOOR EEN AANGEPAST BEHEER Richtlijnen aangepast beheer • Beheer afhankelijk van vegetatietype – Bos: donker, berm/schouder • • • • Korte termijn: nulbeheer Lange termijn: dunning of eindkap Lokale factoren Overeenstemming bosbeheerplan aangrenzend bosperceel Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 31 Richtlijnen aangepast beheer • Beheer afhankelijk van vegetatietype – Mantel: iets meer licht, meer op berm, weinig verstoring • Valse salie-Pluisjesmos-type (Zwaenepoel, 1998) • Klassiek: nulbeheer • 1x maaien per 5-10 jaar om braamopslag & bosvorming tegen te gaan • Belang beheer aanpalend bos • Houtige struiken in hakhoutbeheer (6-15 jaar) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 32 Richtlijnen aangepast beheer • Beheer afhankelijk van vegetatietype – Zoom: nog meer licht, op berm • 1-2x maaien met afvoer vs bosopslag Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 33 Richtlijnen aangepast beheer • Beheer afhankelijk van vegetatietype – (Weg-)berm: lichter, meer verstoring, op berm/voet • Zevenblad-Ridderzuring-type (Zwaenepoel, 1998) • Doorbreken dominantie grassen (Gestreepte witbol & Glanshaver) & verschraling: 2x maaien per jaar met afvoer Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 34 Richtlijnen aangepast beheer • Beheer afhankelijk van vegetatietype – Tred donker & Tred licht: lichtste, meeste verstoring, aan voet • Tred licht: Straatgras-Grote weegbree-type (Zwaenepoel, 1998) • Nulbeheer • Blijvende betreding & omwoeling van de grond vs intensieve betreding • Bewaren onverharde wegen Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 35 Richtlijnen aangepast beheer • Licht – Meer diversiteit • Verstoring – Meer diversiteit, minder oud-bosplanten • Oud-bosplanten – Schaduw, weinig betreding • Herinrichting schouder weinig nut, aangezien beperkte invloed aanliggend landgebruik Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 36 Richtlijnen aangepast beheer • Oud-bosplanten / Rode Lijstsoorten vs verstoring – Mogelijk afzetten met paaltjes • Afhankelijk van lokale factoren – Exoten: Amerikaanse vogelkers (89%) – Zwerfvuil, schade aan de holle weg • Gefaseerd beheer Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 37 Voorbeeld: Pastoor Dergentstraat (Lichtaart) Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 38 Voorbeeld: Pastoor Dergentstraat Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 39 Extra informatie • Eindwerk – http://www.rlkgn.be/index.php?page=thesis-onderzoek • Artikel – Martens D.A.W., Vancampenhout K., Govaers H., Van der Veken B. & Hermy M. 2014. Biodiversiteit in de marge: Vegetatie van holle wegen in de Antwerpse Kempen. Natuur.Focus 13(2): 52-58. Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 40 BESLUIT Besluit • Potenties: oud-bosplanten, Rode lijst • Knelpunten: zwerfvuil, exoten, schade • Inzicht vegetatie & invloedsfactoren – Licht, verstoring, ouderdom – Niet: aanliggend landgebruik, oriëntatie Richtlijnen aangepast beheer Inleiding - Materiaal & Methoden - Resultaten & Discussie - Richtlijnen - Besluit 42 BEDANKT VOOR UW AANDACHT !
