2014 Astroblemen transfer

Astoblemen
meteoriet inslag structuren
Youri Poslawsky
Gea, Kring Rijnland
Werkgroep Algemene Geologie
18/11/2014
Wolfe Creek, West Australië
1
Inhoud
•
•
•
•
inleiding / definities
soorten meteorietstenen
criteria voor astroblemen
astrobleemvormen en –voorkomens
hoeveel
waar, wanneer
grootte
frequentie, energie
• massa uitsterven
• voorbeelden astroblemen
recent
N Amerika, Europa
Azië, Afrika, Australië
Manicouagan krater, Canada
2
catastrofisme
creationisme
bijbel
Ussher
(1581-1656)
17e – 18e eeuw
catastrofisme
zondvloeden
neptunisme
actualisme / uniformitarianisme
plutonisme
Cuvier
(1769-1835)
Hutton
(1726-1797)
Fysisch-chemische natuurwetten zijn tijdloos
Geologische processen verliepen daarom vroeger niet anders dan nu.
3
definitie
astobleem / inslag structuur / meteorietkrater:
overblijfselen van een meteoriet inslagstructuur
in de vorm van een (cirkelvormig) litteken
van verbroken en vervormd gesteente.
erosie
4
definitie
astobleem / inslag structuur / meteorietkrater:
overblijfselen van een meteoriet inslagstructuur
in de vorm van een (cirkelvormig) litteken
van verbroken en vervormd gesteente.
erosie
5
definitie
astobleem / inslag structuur / meteorietkrater:
overblijfselen van een meteoriet inslagstructuur
in de vorm van een (cirkelvormig) litteken
van verbroken en vervormd gesteente.
erosie
6
definitie
astobleem / inslag structuur / meteorietkrater:
overblijfselen van een meteoriet inslagstructuur
in de vorm van een (cirkelvormig) litteken
van verbroken en vervormd gesteente.
erosie
7
wat kan er inslaan?
planetesimaal:
planeet:
dwerg planeet:
planetoïde / asteroïde:
komeet:
meteoroïde:
natuurlijk object in sterrennevel (protoplaneet)
rond hemellichaam in een “schone” baan om een ster
(rond) hemellichaam in baan om een ster
klein (< 1000 km) hemellichaam in baan om ster
hemellichaam van ijs, gas en stof in baan om ster
klein rotsig of metallisch object dat door de ruimte reist
8
4.6 – 3.8 Ga
(Hadeïcum eon 4.6 – 4.0 Ga
Eoarcheïcum era 4.0 – 3.6 Ga)
planetesimalen
protoplaneten
planetoïden
asteroïden
sporen op alle rotsachtige planeten en manen
zonder atmosfeer: Maan, Mercurius
bolletjeslagen op aarde:
Groenland, NW Canada, W Australië, Z Afrika
1 vroege periode 4.6 – 4.0 Ga
vorming van rotsachtige planeten door accretie
Mercurius, Venus, Aarde (Maan), Mars
aantal inslagen
oer-bombardement
1
4.5
2
4.0
3.5
3.0 Ga
2 late periode ~ 4.1 – 3.8 Ga
(vorming / baanmigraties van de gasreuzen)
22 000+ inslagkraters
40 inslag bekkens
enkele inslag bekkens
ø > 20 km
ø > 1000 km
ø ~ 5000 km
elke 100 jaar ernstige “milieu”gevolgen
9
bolletjes lagen
spherule layers
1 cm
2.63 Ga, Jeerinah, W. Australië
10
enkele definities
meteoor:
meteoriet:
meteoorsteen:
lichtspoor in de atmosfeer, veroorzaakt door een gloeiende meteoriet
buitenaards object, dat de atmosfeer passeert
buitenaards stenig of metallisch object,
dat het aardoppervlakte (heeft) bereikt
meteorenzwermen
Toename meteorieten, ruimtegruis, -stof: 200 – 500 ton / dag. Afname H: 260 ton / dag.
11
meteoorstenen
silicaten:
olivijn, pyroxeen
(ρ = 2.1 - 3.8 g/cm3)
steen
meteorieten
typen:
I.
chondrieten
II.
siderolieten
steen-ijzer meteorieten
(ρ = ca. 4.5 g/cm3)
III. (holo)siderieten
kamaciet, taeniet
95 % Ni / Fe (/Co)
5 – 25 % Ni
ijzer
meteorieten
(ρ = 7 – 8 g/cm3)
12
enkele begrippen
chondrule:
rond, radiaal gekristalliseerd aggregaat (~ 1 mm)
samengegroeid in asteroïden
smeltkorst:
buitenlaag van een meteoriet,
gevormd door fysische en chemische interacties
met de atmosfeer (ablatie) tijdens de val
13
meteorietsteen statistiek
val observaties
vondsten
33 %
67 %
typen:
ton
I. chondrieten
II. siderolieten
steen meteorieten
steen-ijzer meteorieten
III. (holo)siderieten
ijzer meteorieten
totaal
95 %
1%
4%
15.2
0.525
27.0
ton
79.8 %
8.3
1.6 %
8.6
18.6 %
435.0
42.725
451.9
494.625 ton
Hoba meteoriet, Namibie
14
meteorietsteen statistiek
ton
vondsten
%
ton val observaties %
8+6
91.4 %
1/3
2/3
15
ijzermeteorieten
• Hexahedriet
(< 5.8% Ni)
lijnen van Neumann
kamaciet schokdeformatie
• Octahedriet
(5.8 % > Ni > 18 %)
• Ataxiet
(> 18 % Ni)
geen
figuren van
Widmannstätten
figuren van Widmannstätten
kamaciet/taeniet banden/lamellen
16
criteria voor astroblemen
1.
2.
3.
4.
splinterkegels (shatter cones)
hoge druk polymorfen van mineralen (X-ray diffractie)
deformatievlakken in mineralen (PDFs)
cirkelvormige morfologie
macroscopisch
microscopisch
microscopisch
macroscopisch
met uitsluiting van vulkanen, zout diapiren, glaciale fenomenen, etc.
5. smeltlagen, -dykes en -breccies
macroscopisch
ontstaan door een inslag met hypersnelheid
6. pseudotachyliet en breccies
micro-, macroscopisch
pseudotachyliet ontstaat door wrijving langs breukvlakken
schokmetamorfose:
de effecten van aan schokgolf gerelateerde deformatie en verhitting
splinterkegel:
conische breuken in gesteente, veroorzaakt door extreme inslag
(shatter cone)
coesiet:
stishoviet:
hoge druk vormen van kwarts
omzettingen van mineralen en textuur door HP,HT
stabiel boven resp. 2.5 en 10 GPa
`
impactiet:
gesteente gevormd of omgezet door de inslag van een meteoriet
sueviet, tekieten, etc.
sueviet:
gesteentebreccie met glazig, kristallijn en (deels) gesmolten materiaal,
gevormd door sinteren tijdens een meteorietinslag
17
T (0C)
naar French, 1998
diaplectisch glas
smelten
3000
HT kwarts
2000
α kwarts
0.1
0.5
1
P-T condities “normale” metamorfose facies
5
PDF’s
schokkegels
1000
verdampen
schokmetamorfose
10
P (GPa)
50
100
log schaal
18
stadia schokmetamorfose
schokdruk temperatuur
(GPa)
(0C)
“normale”
metamorfose
2-6
<100
5-7
8-10
10
100
100
100
12-15
13
20
150
150
170
>30
35
45
60
80-100
275
300
900
>1500
>2500
effecten
naar French, 1998
breken van gesteente; breccie vorming
schokkegels
breken van mineralen; kwarts: (0001), (1011)
Braziliaanse tweeling kristallen (0001)
laaggradige
schok effecten
(macroscopisch)
kwarts met PDF’s (1013)
kwarts > coesiet
grafiet > diamant
PDF’s vormen
kwarts met PDF’s (1012), etc.
kwarts, veldspaat met gereduceerde refractie
indices, verlaagde dubbelbreking
kwarts > stishoviet
hooggradige
druk fasen
diaplectisch kwarts en veldspaat-glas
normaal (gesmolten) veldspaat-glas (vesiculair)
gesteente-glas gekristalliseerd uit smelten
gesteente-glas, gecondenseerd uit dampen
smelten
vesiculatie etc
19
1. splinterkegels
Santa Fe, New Mexico, USA, < 1200 ± 200 Ma
Steinheim, Duitsland, 15 ± 1 Ma
Keurusselkä, Finland, 1000 - 1880 Ma
20
2. hoge druk polymorfen
kwarts
fasediagram
stishoviet
7
6
5
astroblemen
GPa
kb
P
Liquid
4
3
2
Liquid
1
coesiet
1 kP = 0.01 bar (≈ atm)
= 0.145 PSI = 7.5 torr
21
3. deformatievlakken
planar deformation features (PDF)
geschokt kwarts
22
3. Deformatievlakken en kristaltweelingen
gepolijst en geëtst:
figuren van Widmannstätten
23
4. morfologie
Richat Dome, Ouadane, Mauritanië
24
4. morfologie
Sudbury, Ontario, Canada
Ø: 250 km
1850 ± 3 Ma
Midden Proterozoicum
25
4. morfologie
Sudbury, Ontario, Canada
VD = Vermilion
ED = Errington
Zn-Pb-Cu (Ag) voorkomens
SRSZ = South Range shear zone
geologische kaart
50 hydrothermale Zn-Pb-Cu voorkomens
in de krater-vullende Onaping Formatie
26
4. morfologie
Sedan, Nevada, USA
5m
2.5 m
geologische sectie door de omgeslagen rand van de (nucleaire) Sedan krater
27
5. impactiet, sueviet
28
simpele - complexe kraters
afhankelijk van
grootte en zwaartekracht
vormen zich:
piek
kraters
simpele kraters
cirkel- en komvormige depressies
complexe kraters
opheffing centraal gebied centrale piek
centrale ring van pieken
concentrische ribbels
piek-ring
binnenwaartse instorting van kraterrand
Tycho
kraters
Schrödinger
multi-ring
kraters
/ inslag
bekkens
Mare Orientale
29
zwaartekracht
30
krater terminologie
Kratervloer - Komvormige of platte kraterbodem
meestal onder niveau van omliggende grond.
Centrale piek - Krater is erg groot (Ø > 10 km)
stort in en vormt een centrale piek.
gelijker tijd veert het gesteente onder krater terug.
Kraterwand – Meestal steile binnenzijden van krater
grote trapachtige terrassen worden gevormd door instorten
ten gevolge van zwaartekracht.
Kraterrand - Weggeduwd materiaal boven omringend terrein.
Ejecta – Uit krater naar buiten weggeslingerd gesteente
los materiaal of deken van puin rond krater
verdunnend naar buiten toe.
Stralen - Ejecta materiaal
geconcentreerd in banen vanaf de krater,
soms over grote afstanden
31
tektiet
silicaat-rijk (70 – 80 % SiO2) glazig object,
gevormd bij de inslag van een meteoriet:
gesmolten en weggeslingerde fragment (aards) gesteente
gestold bij de terugval op aarde (klein, rond - druppelvormig)
32
hoeveel astroblemen zijn er (ontdekt)?
http://www.passc.net/
totaal op Aarde:
183
inslagkraters
100 %
(bevestigd 31/12/2012)
134
ontsloten
73 %
op land, aan oppervlakte
102
geboord
56 %
43
Ø: > 20 km
23 %
redenen voor lage aantal
atmosfeer
desintegratie, verbranding
hydrosfeer
zee oppervlakte 71 %
ijskappen 3 %
biosfeer
regenwouden
luchtfoto en satelliet herkenning > 1960
slechte conservatie:
erosie
bedekking door sedimenten
gebergtevorming, vulkanisme, metamorfose
subductie: geen oceaankorst > 180 ma (jura)
Mercurius
Venus
Maan
Mars
33
crater name
location
Shiva
Wilkes Land
Vredefort
Bedout
Sudbury
Chicxulub
Manicouagan
Popigai
Acraman
Chesapeake Bay
Puchezh-Katunki
Morokweng
Kara
Beaverhead
Tookoonooka
Charlevoix
Kara-Kul
Siljan
Montagnais
Woodleigh
Araguainha
Saint Martin
Mjølnir
Carswell
Clearwater West
Manson
Shoemaker
Yarrabubba
Slate Islands
Azuara
Keurusselkä
Rubiela de la Cérida
Mistastin
Clearwater East
Strangways
Steen River
Ust-Kara
Kamensk
Presqu'ile
Boltysh
Ries
Haughton
Lappajärvi
Rochechouart
Gosses Bluff
Toms Canyon
Logancha
Obolon
Amelia Creek
Glikson
Dellen
Lawn Hill
Oasis
El'gygytgyn
Luizi
Ames
Suavjärvi
Kaluga
Logoisk
Gweni-Fada
Xiuyan
Zhamanshin
Jänisjärvi
Spider
Deep Bay
Kentland
Sierra Madera
Marquez
Aorounga
Nicholson
Serra da Cangalha
Vargeão Dome
Avak
Wells Creek
Dhala
Ternovka
Bosumtwi
India
E. Antarctica
South Africa
25° 18' N 78° 8' E
70° S
120° E
27° 0' S 27° 30' E
W. Australia
Ontario
Yucatan
Quebec
Russia
S. Australia
Virginia
Russia
South Africa
Russia
Montana
Queensland
Quebec
Tajikistan
Sw eden
Nova Scotia
W. Australia
Brazil
Manitoba
Norw ay
Saskatchew an
Quebec
Iow a
W. Australia
W. Australia
Ontario
Spain
Finland
Spain
New foundland
Quebec
N. Territory
Alberta
Russia
Russia
Quebec
Ukraine
Germany
Nunavut
Finland
France
N. Territory
Ø (km) age (Ma) ± Lith Ex Dr
latitude longit.
S
46° 36'
21° 20'
51° 23'
71° 39'
32° 1'
37° 17'
56° 58'
26° 28'
69° 6'
44° 36'
27° 7'
47° 32'
39° 1'
61° 2'
42° 53'
26° 3'
16° 47'
51° 47'
73° 48'
58° 27'
56° 13'
42° 35'
25° 52'
27° 10'
48° 40'
41°10'
62° 8'
41°10'
55° 53'
56° 5'
15° 12'
59° 30'
69°18'
48° 21'
49° 43'
48° 45'
48° 53'
75° 22'
63° 12'
45° 50'
23° 49'
N
N
N
N
S
N
N
S
N
N
S
N
N
N
N
S
S
N
N
N
N
N
S
S
N
N
N
N
N
N
S
N
N
N
N
N
N
N
N
N
S
E
81° 11'
89° 30'
68° 42'
111° 11'
135° 27'
76° 1'
43° 43'
23° 32'
64° 9'
113° 0'
142° 50'
70° 18'
73° 27'
14° 52'
64° 13'
114° 39'
52° 59'
98° 32'
29° 40'
109° 30'
74° 30'
94° 33'
120° 53'
118° 50'
87° 0'
0°55'
24° 36'
0°55'
63° 18'
74° 7'
133° 35'
117° 38'
65°18'
40° 30'
74° 48'
32° 10'
10° 37'
89° 41'
23° 42'
0° 56'
132° 19'
W
W
W
E
E
W
E
E
E
W
E
W
E
E
W
E
W
W
E
W
W
W
E
E
W
W
E
W
W
W
E
W
E
E
W
E
E
W
E
E
E
New Jersey
Russia
Ukraine
Australia
Australia
Sw eden
Queensland
Libya
Russia
DRCongo
Oklahoma
Russia
Russia
Belarus
Chad
China
Kazakhstan
Russia
W. Australia
Saskatchew an
Indiana
Texas
Texas
Chad
NW Territories
Brazil
Brazil
Alaska
Tennessee
India
Ukraine
Ghana
65° 31'
49° 35'
20° 55'
23° 59'
61° 48'
18° 40'
24° 35'
67° 30'
10° 10'
36° 15'
63° 7'
54° 30'
54° 12'
17° 25'
40° 21'
48° 24'
61° 58'
16° 44'
56° 24'
40° 45'
30° 36'
31° 17'
19° 6'
62° 40'
8° 5'
26° 50'
71° 15'
36° 23'
25° 18'
48° 08'
6° 30'
N
N
S
S
N
S
N
N
S
N
N
N
N
N
N
N
N
S
N
N
N
N
N
N
S
S
N
N
N
N
N
95° 56'
32° 55'
134° 50'
121° 34'
16° 48'
138° 39'
24° 24'
172° 5'
28° 00'
98° 12'
33° 23'
36° 12'
27° 48'
21° 45'
123° 27'
60° 58'
30° 55'
126° 5'
102° 59'
87° 24'
102° 55'
96° 18'
19° 15'
102° 41'
46° 52'
52° 07'
156° 38'
87° 40'
78° 8'
33° 31'
1° 25'
E
E
E
E
E
E
E
E
E
W
E
E
E
E
E
E
E
E
W
W
W
W
E
W
W
W
W
W
E
E
W
500
480
300
250
250
170
100
100
90
90
80
70
65
60
55
54
52
52
45
40
40
40
40
39
36
35
30
30
30
30
30
30
28
26
25
25
25
25
24
24
24
23
23
23
22
21
20
20
~20
~19
19
18
18
18
17
16
16
15
15
14
14
14
14
13
13
13
13
12.7
12.6
12.5
12
12
12
12
11
11
10.5
~
~
*
<
~
~
<
*
<
<
>
<
<
~
<
>
<
<
<
<
<
<
>
65
300
2023
250
1850
64.98
214
35.7
590
35.5
167
145
70.3
600
128
342
5
361
50.5
364
244.4
220
142
115
290
73.8
1630
2000
450
130
1800
130
36.4
290
646
91
73
49
500
65.17
15.1
39
73.3
214
142.5
35
40
169
1120
508
89
515
120
3.5
573
470
2400
380
42.3
345
0.9
0.9
700
570
99
97
100
58
345
400
300
70
95
200
1900
280
1.07
200
0
0
0
0
4
M
1
1
4.5
C
0
1
3
C
1
1
0.05
M
0
1
1
M
1
1
0.2
M
1
1
C
1
0
0.3
M
0
1
3
M
0
1
0.8
C
0
1
2.2
M
0
1
M
1
0
5
M
0
1
15
M
1
1
C
1
0
1.1
M
1
1
0.76
S
0
1
8
C
0
1
3.25
M
1
0
32
M
0
1
2.6
S
0
1
10
M
1
1
20
M
1
1
0.3
M
0
1
5
M
1
0
M
1
0
C
1
0
S
1
C
1
S
1
4
C
1
0
20
M
1
1
42
M
1
0
7
M
0
1
0
3
0.2
S
C
1
0
0.64
C
0
1
0.1
M
1
1
1
S
1
0
5.3
M
1
1
8
C
1
0
0.8
C
1
1
0
0
20
M
0
0
7
M
0
1
520
M
1
0
S
1
0
C
1
0
M
1
0
S
1
0
C
1
0
S
1
0
2.7
0.5
30
5
0
1
M
0
1
C-Ms
1
.
M
0
1
1.1
M
S
1
0
0.1
M
1
1
0.1
5
4
2
100
200
10
0
1
M
1
1
C-Ms
1
0
M
1
0
C
1
1
S
1
1
S
1
1
S
0
1
S
1
0
M
0
0
S
1
1
M
1
0
S
0
1
S
1
1
M
1
0
C
0
1
C-Ms
1
0
crater name
location
Flaxman
Kelly West
Eagle Butte
Upheaval Dome
Arkenu 2
Karla
Paasselkä
Vista Alegre
Santa Fe
Connolly Basin
Red Wing
Ragozinka
Lumparn
Mien
Crawford
Calvin
Ilyinets
Iturralde
Couture
Des Plaines
Elbow
Glover Bluff
La Moinerie
Serpent Mound
Beyenchime-Salaatin
Bigach
Neugrund
Vepriai
Matt Wilson
Wanapitei
Lockne
Piccaninny
Cloud Creek
Crooked Creek
Kärdla
Arkenu 1
Söderfjärden
Wetumpka
Foelsche
Decaturville
Maple Creek
Middlesboro
Pilot
Rock Elm
Tin Bider
Chukcha
Kursk
Sääksjärvi
Ullapool
Chiyli
Jebel Waqf as Suwwan
Ramgarh
Goat Paddock
Australia
continent
Afrika
Antarctica
Australie
Azie
Europa
N.Amerka
Z.Amerka
N. Territory
Alberta
Utah
Libya
Russia
Finland
Brazil
New Mexico
W. Australia
N Dakota
Russia
Finland
Sw eden
Australia
Michigan
Ukraine
Bolivia
Quebec
Illinois
Saskatchew an
Wisconsin
Quebec
Ohio
Russia
Kazakhstan
Estonia
Lithuania
N. Territory
Ontario
Sw eden
W. Australia
Wyoming
Missouri
Estonia
Libya
Finland
Alabama
N. Territory
Missouri
Saskatchew an
Kentucky
NW Territories
Wisconsin
Algeria
Russia
Russia
Finland
Ø (km) age (Ma) ± Lith Ex Dr
latitude longit.
34° 37'
19° 56'
49° 42'
38° 26'
22° 4'
54° 55'
62° 2'
25° 57'
35° 45'
23° 32'
47° 36'
58° 44'
60° 9'
56° 25'
34° 43'
41° 50'
49° 7'
12° 35'
60° 8'
42° 3'
50° 59'
43° 58'
57° 26'
39° 2'
71° 0'
48° 34'
59° 20'
55° 5'
15° 30'
46° 45'
63° 0'
17° 32'
43° 7'
37° 50'
59° 1'
22° 4'
63° 2'
32° 31'
16° 40'
37° 54'
49° 48'
36° 37'
60° 17'
44° 43'
27° 36'
75° 42'
51° 42'
61° 24'
139° 4' E
S
S 133° 57' E
N 110° 30' W
N 109° 54' W
N 23° 45' E
N
N
S
N
S
N
N
N
N
S
N
N
S
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
S
N
N
S
N
N
N
N
N
N
S
N
N
N
N
N
N
N
N
N
48° 2' E
29° 5' E
52° 41'
105° 56'
124° 45'
103° 33'
61° 48'
20° 6'
14° 52'
139° 2'
85° 57'
29° 6'
67° 40'
75° 20'
87° 52'
106° 43'
89° 32'
66° 37'
83° 24'
121° 40'
82° 1'
23° 40'
24° 35'
131° 11'
80° 45'
14° 49'
128° 25'
106° 45'
91° 23'
22° 46'
23° 45'
21° 35'
86° 10'
136° 47'
92° 43'
109° 6'
83° 44'
111° 1'
92° 14'
5° 7'
97° 48'
36° 0'
22° 24'
W
W
E
W
E
E
E
E
W
E
W
W
W
W
W
W
W
E
E
E
E
E
W
E
E
W
W
E
E
E
W
E
W
W
W
W
W
E
E
E
E
Schotland
Kazakhstan
Jordan
India
W. Australia
49° 10'
36° 3'
25°20'
18° 20'
57° 51'
N 36° 48'
N
76°37'
S 126° 40'
N
E
E
E
E
10
10
10
10
10
10
10
9.5
9.5
9.0
9.0
9.0
9.0
9.0
8.5
8.5
8.5
8.0
8.0
8.0
8.0
8.0
8.0
8.0
8.0
8.0
8.0
8.0
7.5
7.5
7.5
7.0
7.0
7.0
7.0
6.8
6.6
6.5
6.0
6.0
6.0
6.0
6.0
6.0
6.0
6.0
6.0
6.0
6.0
5.5
5.5
5.5
5.1
>
>
<
<
<
35
550
65
170
140
51
<
1800
<
65
< 1200 200
<
60
200 25
46 3
~
1000
121 2.3
>
35
450 10
*
378 5
~
0.02
430 25
<
280
395 25
<
500
400 50
<
320
40 20
53
~
470
>
160 10
< 1402 440
37.2 1.2
455
<
360
190 30
320 80
~
455
<
140
~
600
81 1.5
>
545
<
300
<
75
<
300
445 2
<
505
<
70
<
70
250 80
~
560
1200
46 7
46.5 9.5
unknown
<
50
C-Ms
1
0
C-Ms
0
0
S
0
1
S
1
1
S
1
0
S
1
1
1
1
1
0
M
0
0
S
1
0
S
0
1
M
0
1
M
0
1
C
1
1
C-Ms
1
0
S
0
1
M
0
1
1
0
C
1
0
S
0
1
S
0
1
S
1
1
C
1
0
S
1
1
S
1
0
M
1
1
S
0
.
S
0
1
S
1
0
C
0
0
M
1
1
S
1
0
S
0
1
S
1
0
M
0
1
S
1
0
C
0
1
M
1
1
M
1
0
M
1
1
S
0
1
S
1
1
C
1
0
S
.
.
S
1
0
M
1
1
M
0
1
M
1
1
C
1
0
S
1
1
S
1
0
1
S
1
1
Ø km
Ma
litho.
>250
>570
250-100
570 - 2
Cryst.
Mix.
Sedim.
100 - 50
50 - 20
20 - 10
10 - 5
5-1
<1
<2
crater name
Gardnos
Mizarai
Riachão Ring
Rio Cuarto
Dobele
Mount Toondina
Glasford
Gow
Ile Rouleau
Suvasvesi N
Brent
Flynn Creek
Steinheim
Kgagodi
Ouarkziz
Zeleny Gai
Pingualuit
Newporte
Zapadnaya
Goyder
Granby
Gusev
Iso-Naakkima
Shunak
Ritland
Rotmistrovka
Viewfield
Gilf Kebir
Roter Kamm
Mishina Gora
West Hawk
Bee Bluff
Silverpit
Holleford
B.P. Structure
Tvären
Tenoumer
Lonar
Talemzane
Liverpool
Karikkoselkä
Saarijärvi
Tabun-Khara-Obo
Barringer
Tswaing
Wolfe Creek
Temimichat
Kalkkop
Monturaqui
Amguid
Aouelloul
Chiemsee
Macha
Hickman
Boxhole
Odessa
Henbury
Wabar
Kaalijärvi
Morasko
Veevers
Ilumetsä
Sobolev
Campo Del Cielo
Kamil
Whitecourt
Sikhote Alin
Dalgaranga
Carancas
Haviland
total
location
Norw ay
Lithuania
Brazil
Argentina
Latvia
S. Australia
Illinois
Saskatchew an
Quebec
Finland
Ontario
Tennessee
Germany
Botsw ana
Algeria
Ukraine
Quebec
N Dakota
Ukraine
N. Territory
Sw eden
Russia
Finland
Kazakhstan
Norw ay
Ukraine
Saskatchew an
Egypt
Namibia
Russia
Manitoba
Texas
60° 39'
54° 1'
7° 43'
32° 52'
56° 35'
27° 57'
40° 36'
56° 27'
50° 41'
62° 42'
46° 5'
36° 17'
48° 41'
22° 29'
29° 0'
48° 4'
61° 17'
48° 58'
49° 44'
13° 28'
58° 25'
48° 26'
62° 11'
47° 12'
59° 14'
49° 0'
49° 35'
23° 25'
27° 46'
58° 43'
49° 46'
29°2'
Great Brittain
Ontario
Libya
Sw eden
Mauritania
India
Algeria
N. Territory
Finland
Finland
Mongolia
Arizona
South Africa
W. Australia
Mauritania
South Africa
Chile
Algeria
Mauritania
Germany
Russia
Texas
N. Territory
Saudi Arabia
Estonia
Poland
W. Australia
Estonia
Russia
Argentina
Egypt
Alberta
Russia
W. Australia
Peru
Kansas
197
N
N
S
S
N
S
N
N
N
N
N
N
N
S
N
N
N
N
N
S
N
N
N
N
N
N
N
N
S
N
N
N
9° 0'
23° 54'
46° 39'
64° 14'
23° 15'
135° 22'
89° 47'
104° 29'
73° 53'
28° 10'
78° 29'
85° 40'
10° 4'
27° 35'
7° 33'
32° 45'
73° 40'
101° 58'
29° 0'
135° 2'
14° 56'
40° 32'
27° 9'
72° 42'
6° 26'
32° 0'
103° 4'
27° 22'
16° 18'
28° 3'
95° 11'
99°51'
N
44° 28'
25° 19'
58° 46'
22° 55'
19° 58'
33° 19'
12° 24'
62° 13'
65° 17'
44° 7'
35° 2'
25° 24'
19° 10'
24° 15'
32° 43'
23° 56'
26° 5'
20° 15'
48° 20'
60° 6'
W. Australia
N. Territory
Ø (km) age (Ma) ± Lith Ex Dr
latitude longit.
N
N
N
N
N
N
S
N
N
N
N
S
S
N
S
S
N
N
N
N
W
W
E
E
W
W
W
E
W
W
E
E
W
E
W
W
E
E
E
E
E
E
E
E
W
E
E
E
W
W
E
76° 38'
24° 20'
17° 25'
10° 24'
76° 31'
4° 2'
134° 3'
25° 15'
28° 23'
109° 39'
111° 1'
28° 5'
127° 48'
9° 39'
24° 26'
68° 17'
4° 23'
12° 41'
12° 40'
117° 35'
S
22° 37'
31° 45'
24° 34'
21° 30'
58° 22'
52° 29'
22° 58'
57° 58'
46° 18'
27° 38'
22° 01'
54° 0'
46° 7'
27° 38'
16° 40'
37° 35'
E
E
W
E
E
W
E
E
E
E
E
E
W
E
E
W
E
W
E
W
E
E
E
S 135° 12' E
N 102° 29' W
S
N
N
N
133° 8' E
50° 28' E
22° 40' E
16° 54' E
S 125° 22' E
N 27° 25' E
N 137° 52' E
S 61° 42' W
26° 05' E
N 115° 36' W
N
N 134° 40' E
S 117° 17' E
69° 03' W
N 99° 10' W
S
average
5.0
5.0
4.5
4.5
4.5
4.0
4.0
4.0
4.0
4.0
3.8
3.8
3.8
3.5
3.5
3.5
3.4
3.2
3.2
3.0
3.0
3.0
3.0
2.8
2.7
2.7
2.5
2.5
2.5
2.5
2.44
2.40
2.40
2.35
2.00
2.00
1.90
1.83
1.75
1.60
1.50
1.50
1.30
1.19
1.13
0.88
0.70
0.64
0.46
0.45
0.39
0.37
0.30
0.26
0.17
0.16
0.15
0.12
0.11
0.10
0.08
0.08
0.05
0.05
0.05
0.04
0.03
0.02
0.01
0.01
23.3
<
<
<
<
<
<
<
*
<
<
<
<
~
>
<
~
<
<
>
<
<
<
<
~
<
<
<
<
>
<
<
<
<
~
<
<
500
500
200
0.1
290
110
430
250
300
1000
396
360
15
180
70
80
1.4
500
165
1400
470
49
1000
45
520
120
190
3.7
300
351
40
60
550
120
455
0.0214
0.052
3
150
1.88
600
150
0.049
0.22
0.3
10
C
1
0
20
C
0
1
M
1
0
35
S
0
1
S
1
0
S
0
1
C
1
0
S
1
0
C
0
S
0
1
20
C
0
1
20
S
1
1
1
S
1
1
S
1
1
S
1
0
20
C
0
1
0.1
C
1
0
M
0
1
5
C
0
1
S
1
0
M
0
1
S
0
1
S
0
1
10
C
1
1
20
C
1
0
0.2
10
C
0
1
20
S
0
1
S
1
C
1
0.3
0
50
M
1
1
20
C
0
1
1
5
S
0
0
100
C
0
1
M
0
1
0.010
M
1
0
S
1
1
0
0.006
C
S
0
1
70
S
1
0
C
1
C
1
.
1
20
C
1
0
0.003
S
1
1
0.052
C
1
1
S
1
0
C
1
0
S
1
C
1
0
S
1
0
S
1
0
1.8
1
0.1
3 0.3
0.0022
0.007
0.055 0.045
0.054
0.05
0.0042
0.0001
0.004 0.001
0.01
1
0.002
0.001
0.004
0.005
0.0011
6E-05
0.27
4E-06
0.001
299.0
1
1
S
1
S
1
0
C
1
0
C
1
0
S
1
S
1
0
S
1
1
S
1
0
S
1
0
S
1
0
S
1
1
M
1
M
1
1
S
1
0
S
1
0
C
1
0
C
1
0
S
1
0
S
1
0
1
1
total 134 102
lijst van inslagkraters
34
waar zijn astroblemen te vinden?
35
waar zijn meteorietstenen te vinden?
Willamette meteoor, Oregon, USA
blauw ijs
Antarctica
36
de grootste: Vredefort, Zuid Afrika
Space shuttle image STS51I-33-56AA
oudste en grootste erkende inslag
hoogtekaart
geologische kaart
Centrale kern: Ø ~ 40 km.
Gedeformeerde ring: Ø ~ 80 km opgetilde,
omgekeerde sedimenten en lavas. Jongere
horizontale sedimenten bedekken veel van
de structuur. De effecten van shock
metamorfose suggereren een originele
krater Ø = 300 km (het hele Witwatersrand
Bekken).
Meteoriet: Ø = > 10 km
Ø: ~ 300 km
2023 ± 4 Ma
vroeg Proterizoicum
Goud voorkomens in Witwatersrand Bekken
(grootste op Aarde) zijn zeer waarschijnlijk
gevolg van Vredefort inslag structuur.
magnetische kaart
Bouguer zwaartekrachtkaart
37
aarde
schaalgroottes, zonnestelsel
Herschel krater, Mimas
Saturnus maan
38
schaalgroottes, Aarde
Chicxulub krater
de “dino-killer”
Yucatan, Mexico
65 ± 0.05 Ma
K/P grens
Ø: 170 km, 20 km diep
begraven onder 1000 m
Cenozoic kalksteen sediment
Siljan krater
Zweden
361 ± 1.1 Ma,
Late Precambrium
Ø: 52 km
diep geërodeerd
Chesapeake
Bay krater
Virginia, USA
35.5 ± 0.3 Ma
Eoceen
Ø: 90 km, 1.3 km diep
begraven onder 500 m sediment
Barringer
krater
Arizona, USA
49 000 ± 3000 jaar
Holoceen
Ø: 1.2 km, 170 m diep
Vredefort krater
Zuid Afrika
2023 ± 4 Ma,
Vroeg Proterozoïcum
Ø: ~ 300 km
Ries krater, Duitsland
15.1 ± 0.1 Ma, Mioceen
Ø: 24 km
39
kleine: strooivelden
(strewnfield):
verspreidingsgebied
waarbinnen meteorieten
van één enkele val zijn neergestort
drukruggen
synchrone inslagen op Mars van meteorietdoubletten
N
M
6
4
1
7
5
2
invalshoek: ~ 600 met verticaal
3
1868, Pultusk meteoriet, Polen
40
Chiemsee, Duitsland
Ø: 0.37 km
2200 jaar
Holoceen
81 kraters
strooi ellips : ca 58 km x 27 km
oppervlakte = ca 1200 km²
41
Chiemsee, Duitsland
2
1
foto; Mathias Wurm
foto; Gerhard Benske
1. Tuttensee (bij Marwang, Grabenstätt), Ø: 400 m
2. Bergham (bij Tyrlaching), Ø: 150 m
water diepte . 17 m, krater wal 8 m hoog
water diepte 15 m, origineel > 25 m diep; steile krater wal origineel > 2 m hoog
6
3
3. Murshall (bij Tyrlaching), Ø: 16 m
6. Hohenwart krater, Ø: 6 m
42
http://jgs.lyellcollection.org/content/168/1/1/F3
statistiek
+ onbevestigde
structuren
bevestigde
aardse inslagen
excl. Precambrium
log histogram
log histogram
Aarde
Venus
43
frequentie / grootte / energie
lokale
verwoesting
regionale
verwoesting
massa
uitsterven
Wilkes Land
1
0.01
Shiva
102
100 Ma
Totale Nucleaire
Wereld Arsenaal
10 Ma
gemiddelde tijd tussen inslagen
15000 kT
1 Ma
Chesapeake Bay
1000 kT
350 kT
100 000
K/T event
15 kT
jaar
10 000
jaar
Ries krater
1 millennium
Barringer krater
1 eeuw
10 jaar
Kaali
1 jaar
Toengoeska
0.1 jaar
44
energie // grootte - snelheid - dichtheid
ρ
10 J
r
m
v
m/s
kg/m 3
100
100
100
100
100
100
100
100
100
10
10
10
10
10
10
10
10
10
1
1
1
1
1
1
1
1
1
39.08
45.71
62.04
26.91
31.47
42.72
21.22
24.81
33.68
18.14
21.22
28.79
12.49
14.61
19.83
9.85
11.52
15.62
8.42
9.55
13.37
5.80
6.78
9.21
4.57
5.35
7.25
10
10
10
17.5
17.5
17.5
25
25
25
10
10
10
17.5
17.5
17.5
25
25
25
10
10
10
17.5
17.5
17.5
25
25
25
8
5
2
8
5
2
8
5
2
8
5
2
8
5
2
8
5
2
8
5
2
8
5
2
8
5
2
9
m = 4/3 * π * r3 * ρ
snelheid bij inslag
v = 10 m/s
v = 17.5 m/s
v = 25 m/s
bij inslag vrijkomende
kinetische energie
E = 100 GJ
E = 10 GJ
E = 1 GJ
r (m)
E
ρ (g/cm3)
Ekin = ½ * m * v2
r ρ = 2 – 8 g/cm3
v = 10 – 25 km/s = ~ Mach 25 - 85
kinetische energie
kinetische energie
thermische energie
(smelt)
chemische energie
kinetische energie
(fase omzetting)
(krater)
potentiele energie (ejecta)
mechanische energie
(schok)
(breuken en breccies)
metamorfose
energie overdracht
47
alle genera
goed gedefinieerde genera
Camb
Ord
Sil
eind Jura
Trias / Jura
zoogdieren
47%
84%
Laat
Devoon
50%
eind
Siluur
Laat
Ordovicium
57%
eind
Botomian
trilobieten
Cambrische fauna
Carboon
%
andere (massa) uitstervens
Perm / Trias
5 grootste massa uitstervens
47%
trendlijn
N x 1000
genera
volgens fossiele vondsten
Eoceen / Oligoceen
Krijt / Paleogeen
Phanerozoische biodiversiteit
modern fauna
reptielen
Paleozoïsche fauna
Dev
Carb
Perm Trias
Jura
Krijt
Pg Ng
Ma
%0
10
20
30
40
50
uitsterven van marine diergenera
(schijnbaar, volgens fossiele vondsten)
48
Massa uitsterven
Oorzaken?
Vloedbasalten
vulkanische provincies (H2S, CO2)
Klimaatveranderingen
Methaanijs
Plaattektoniek
continentale configuratie
zeespiegel dalingen
ijstijden
Astronomische veranderingen
Zonneactiviteit
Nabije (super-)nova’s
Ziekten, virussen
Meteoriet inslagen
Chicxulub
K/P grens
49
Chicxulub, Yucatan Mexico
Zwaartekracht en magnetisch veld
gravity anomaly from -15 mGals (blue) to +54 mGal (red)
1 milligal = 10-5 m/s2
Gravity Gradient
Ø: 170 km
65 ± 0.05 Ma
K-P grens
50
Chicxulub, impactieten
51
kans?
Ann Hodges, Oak Grove, Alabama,1954
52
luchtexplosies Azië
Toengoeska
Tsjeljabinsk
53
Toengoeska, Siberië
8 km
2000 km2
1927
(19 jaar later)
e
1 wetenschappelijke expeditie
Ø: 0 km
30/6/1908
Holoceen
UFO
micro-zwart gat
antimaterie
experiment (N.Tesla, kernwapen)
54
Tsjeljabinsk, Kazachstan
grootste meteoroïde sinds Toengoeska (1908)
3 inslagen (2 in Tsjerbarkoelmeer)
chondriet meteoorsteen
1200 gewonden, 3 ernstig
schade: ~ 25 milj. €
kernwapenwaarnemingsstations
supersonische knallen, infrageluid
15 / 2 / 2013
50 MT TNT
25-40 x Hiroshima
http://www.youtube.com/watch?v=f4guQa54iCU
55
Voorbeelden
name
location
Shiva
Wilkes Land
Vredefort
Sudbury
Chicxulub
India
latitude
longitude
Ø (km)
age (Ma) ± Ma traget exposed drilled
78° 8'
120°
27° 30'
81° 11'
89° 30'
E
E
E
W
W
500
480
300
250
170
64.98
0.05
Chesapeake Bay Virginia
Siljan
Sweden
N America 37° 17' N 76° 1'
Europe
61° 2' N 14° 52'
W
E
90
52
35.5
361
0.3
Mjølnir
Ries
Norway
Germany
Europe
Europe
73° 48' N 29° 40'
48° 53' N 10° 37'
E
E
40
24
142
15.1
2.6
Gosses Bluff
N. Territory
Australia
23° 49' S 132° 19' E
22
142.5
Aorounga
Lockne
Chad
Sweden
Africa
Europe
19° 6'
63° 0'
N 19° 15'
N 14° 49'
E
E
12.6 <
7.5
345
455
Steinheim
Roter Kamm
Silverpit
Lonar
Germany
Namibia
Great Brittain
India
Europe
Africa
Europe
Asia
48° 41'
27° 46'
54° 15'
19° 58'
N
S
N
N
E
E
E
E
Barringer
Wolfe Creek
Chiemsee
Arizona
W. Australia
Germany
N America 35° 2' N 111° 1' W
Australia 19° 10' S 127° 48' E
Europe
48° 20' N 12° 40' E
1.186
Asia
Europe
Wabar
Kaalijärvi
E. Antarctica
South Africa
Ontario
Yucatan
Saudi Arabia
Estonia
total 21
% 100
Asia
25° 18'
Antarctica 70°
Africa
27° 0'
N America 46° 36'
N America 21° 20'
N
S
S
N
N
10° 4'
16° 18'
2° 52'
76° 31'
21° 30' N 50° 28'
58° 24' N 22° 40'
E
E
0
0
0
0
0.8
Mixed
Cryst
Mixed
Mixed
Mixed
Sedim
Mixed
Cryst
1
1
0
0
1
0
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Sedim
Mixed
Sedim
1
1
1
0
1
1
<
0.37 ±
Cryst
5
Sedim
0.052 0.006 Cryst
0.049 0.003 Sedim
0.3
Sedim
0.0022
Sedim
1
0
1
1
1
1
0
0
1
1
0
0.116
0.00014
0.11
0.004
1
1
15
71.4
1
0
13
61.9
3.8
2.5
2.4
1.83
0.875
65
300
2023
1850
15
3.7
60
200
4
3
1.1
0.1
0.3
Sedim
0.001 Sedim
Voorbeelden
Mjølnir
Lockne
Siljan
Silverpit
Toengoeska
Kaalijärvi
Sudbury
Ries
Steinheim
Barringer
Chiem See
Chesapeake Bay
Aorounga
Chicxulub
Shiva
Wabar
Lonar
Gosse Buff
Wolfe Creek
> 100
Roter Kamm
50 – 100
20 – 50
Vredefort
5 – 10
1–5
0–1
(km)
diameter
10 – 20
Wilkes Land
57
Voorbeelden Noord Amerika
Sudbury
Barringer
Chesapeake
Bay
Chicxulub
> 100
50 – 100
20 – 50
5 – 10
1–5
0–1
(km)
diameter
10 – 20
58
Barringer, Arizona USA
Thermal infrared image
Ø: 1.2 km
0.049 ± 0.003 Ma
Holoceen
59
Barringer, Arizona USA
60
Chesapeake Bay, Virginia USA
Ø: 90 km
35.5 ± 0.3 Ma
Laat Eoceen
61
Chesapeake Bay, Virginia USA
zwaartekracht kaart
3D krater model, schuin gezicht naar noorden
C. Wylie Poag
sectie
C. Wylie Poag USGS
Ø: 90 km
35.5 ± 0.3 Ma
Laat Eoceen
62
Voorbeelden Europa
Mjølnir
Lockne
Silverpit Siljan
Kaalijärvi
Ries
Chiem See
Steinheim
> 100
50 – 100
20 – 50
10 – 20
5 – 10
1–5
0–1
(km)
diameter
Siljan
Mjølnir
Ries
Lockne
Steinheim
Silverpit
Chiem See
Kaalijärvi
63
Siljan, Zweden
gezicht van Gesundaberget naar noorden
Harald Stehlik
Ø: 52 km
361 ± 1.1 Ma
Laat Precambrium
10 km
64
Ries, Duitsland
Image courtesy of Rieskrater Museum, Nördlingen, Germany.
Legend:
Bunte Breccie
Suevite
Granit
Trias
Dogger
Malm
Allochton
Lias
Tertiar
Parautochton
Ø: 24 km
15 ± 0.2 Ma
Mioceen
hoogte model met daaroverheen geselecteerde geologie
verticaal / schuin van zuiden
65
Ries, Duitsland
geologische kaart
66
Steinheim, Duitsland
foto in richting van centrale opheffing, Steinheim op voorgrond.
Ø: 3.8 km
15 ± 1 Ma
Mioceen
67
Silverpit, U.K. offshore
Teriary dykes
Teriary sill
Silverpit Crater
Ø: 3 km
65 Ma
Vroeg Paleoceen
gas field
oil field
68
Silverpit, U.K. offshore
Ø: 3 km
65 Ma
Vroeg Paleoceen
69
Mjølnir, Noorwegen Barentsz Zee
seismisch TWT
Ø: 40 km
142 ± 2.6 Ma
Vroeg Krijt
Donar’s
/Thor’s
hamer
70
Mjølnir, Noorwegen
Ø: 40 km
142 ± 2.6 Ma
Vroeg Krijt
71
71
Lockne, Zweden
gezicht vanuit het zuiden
geologisch blokmodel
Ø: 7.5 km
455 Ma
Laat Ordovicium
72
Kaalijärvi, Saaremaa Estland
N
M
6
4
1
7
5
2
3
73
Kaalijärvi 0, Saaremaa Estland
N
hellende dolomietlagen in kraterwal
Ø: 110 m
0.004 ± 0.001 Ma
2000 BC
74
Kaalijärvi 4, Saaremaa Estland
N
Ø: 8 m
0.004 ± 0.001 Ma
2000 BC
75
Voorbeelden Azië
> 100
50 – 100
20 – 50
10 – 20
5 – 10
1–5
0–1
(km)
diameter
Wabar Shiva Lonar
Shiva, India
Reunion hotspot
Deccan Traps
Ø: 600 x 400 km (grootste)
65 Ma
K-P grens
meteoorsteen Ø 50 km
"A lot of people, who have not
the foggiest idea about how to
really recognize an impact
crater and wouldn't be able to
tell a shocked quartz grain
from a tectonically deformed
one, call everything that is
vaguely circular an impact
crater,"
77
Lonar, India
Ø: 1.83 km
0.052 ± 0.006 Ma
Holoceen
78
Wabar, Saoedi Arabië
Ø: 0.116 km
0.00014 Ma: 1863 of 1891
Holoceen
79
Voorbeelden Afrika
Aorounga
> 100
50 – 100
20 – 50
Roter Kamm
5 – 10
1–5
0–1
(km)
diameter
10 – 20
Vredefort
80
Aorounga, Tsjaad
Ø: 12.6 km
< 345 Ma
< Carboon
81
Roter Kamm, Namibië
Ø: 2.5 km
3.7 ± 0.3 Ma
Plioceen
82
Voorbeelden Australië
Wolfe Creek
Gosse Buff
> 100
50 – 100
20 – 50
5 – 10
1–5
0–1
(km)
diameter
10 – 20
83
Gosses Bluff, Northern Territory Australië
Gosses Bluff vanaf 17 km (David McKinnon)
Zwaar geërodeerde
heuvelring (5 km diameter) als resultaat van differentiële erosie van centrale
opheffing binnen grote complexe krater. Kraterrand zelf is geërodeerd en niet
langer zichtbaar, doch waarschijnlijk aanwezig aan rand van grijze drainage system
buiten binnenring.
Ø: 22 km
142.5 ± 0.8 Ma
Vroeg Krijt
84
Wolfe Creek, West Australië
Ø: 875 m
< 0.3 Ma
Quartair
Krater rand ~ 25 meter, krater vloer ~ 50 meter onder rand.
Geoxideerde resten van meteoritisch ijzer en inslagglas gevonden.
85
Wilkes Land, Antarctica
tektieten strooiveld
zwaartekracht anomalie
landoppervlakte onder 1.6 km ijs
subglaciale hoogtekaart
zwaartekracht anomalie
cirkelvormige depressie
paleo-antipode Siberian Traps
geen indicatief gesteente
in nabije Trans Antarctische Bergen
Ø: 480 km
250 Ma?
Perm-Trias grens
86
87
Internet sites
inslag database
http://impact.ese.ic.ac.uk/ImpactEffects/
berekent inslag effecten
http://www.jpl.nasa.gov/asteroidwatch
NASA asteroïdewacht
http://www.chiemgau-impact.com/2012/05/making-impactsexperimental-hypervelocity-crater-generation-andthe-formation-of-the-lake-tuttensee-crater/
Chiemsee simulatie
https://www.youtube.com/watch?v=hXeRKqGOB4A
asteroïden
https://www.youtube.com/watch?v=S1UKLv4tdD8
http://www.youtube.com/watch?v=Dcp0JhwNgmE
http://www.youtube.com/watch?v=HJPSLdOpJNc
http://www.youtube.com/watch?v=6swY05e2iT4
http://www.youtube.com/watch?v=zCFDkj2JtyA
you tube filmpjes
http://www.passc.net/
krater top 10
Chicxulub
inslag simulatie, slow motion
inslag vast X vloeistof, slow motion
inslag op de maan, live
88