Opleiding CLP voor formulatoren

Opleiding CLP voor formulatoren
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
fysische gevaren + relatie met transport
Frank Pelgroms – BIG – 26 mei 2015
[email protected]
Inhoud
1. Welke fysische gevaren zijn er in CLP?
2. Screeningsprocedures
3. Per fysisch gevaar wordt aangegeven:
i.
ii.
iii.
iv.
Criteria
Omzetting DSD naar CLP (indien mogelijk)
Mogelijke problemen
Relatie CLP-transport (ADR)
4. Welke andere CLP-gevaren zijn nog relevant voor transport
(en vice versa)?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
2
Inhoud
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Ontplofbare stoffen
Ontvlambare gassen
Ontvlambare aërosolen
Oxiderende gassen
Gassen onder druk (*)
Ontvlambare vloeistoffen
Ontvlambare vaste stoffen
Zelfontledende stoffen (*)
Pyrofore vloeistoffen
Pyrofore vaste stoffen
Voor zelfverhitting vatbare stoffen (*)
In contact met water: ontvlambare gassen (*)
Oxiderende vloeistoffen
Oxiderende vaste stoffen
Organische peroxiden
Bijtend voor metalen (*)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
(*): nieuw in CLP
3
Inhoud
1. Er zijn veel meer fysische gevaren in CLP dan gedefinieerd
binnen DSD.
2. Voor fysische gevaren van mengsels dient meestal het
mengsel in z’n geheel getest te worden.
3. De 1 op 1 omzetting van DSD naar CLP is dus zo goed als
altijd bijna onmogelijk.
4. Tabel 1.1 van Bijlage VII (minimumclassificatie!):
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
4
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP: luik fysische gevaren/transport –
21/06/2011
5
4de ATP CLP
4de ATP:
1. Inhoudelijke aanpassingen
2. Deadlines:
1.
2.
Zuivere stoffen: 1/12/2014
Mengsels: 1/06/2015
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
6
Overzicht gevaarsklassen vervoer
Klasse 1
Klasse 2
Klasse 3
Klasse 4.1
Klasse 4.2
Klasse 4.3
Klasse 5.1
Klasse 5.2
Klasse 6.1
Klasse 6.2
Klasse 7
Klasse 8
Klasse 9
13 Gevaarsklassen
Ontplofbare stoffen en voorwerpen
Gassen
Brandbare vloeistoffen
Brandbare vaste stoffen, zelfontledende stoffen, vaste ontplofbare (niet expl)
Voor zelfontbranding vatbare stoffen
Stoffen die in contact met water brandbare gassen ontwikkelen
Brandbevorderende stoffen
Organische peroxiden
Giftige stoffen
Besmettelijke stoffen
Radioactieve stoffen
Corrosieve stoffen
Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
gesloten klasse
open klasse
open klasse
open klasse
open klasse
open klasse
open klasse
open klasse
open klasse
open klasse
gesloten klasse
open klasse
open klasse
7
Screening procedures
UN-RTDG, MTC:
• United Nations Recommendations on the Transport of
Dangerous Goods, Manual of Tests and Criteria
• Aanvulling op de Model Regulations (Orange Book) en GHS
(Purple Book) waarin criteria, testmethodes en procedures
opgesomd staan om gevaarlijke goederen in te delen
• 5de editie (2009)
• Appendix 6: Screening procedures
• Deze voorspellen wanneer het niet nodig is een bepaalde test
uit te voeren aangezien het resultaat toch negatief zou zijn
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
8
Screening procedures
Voor welke gevaren:
•
•
•
•
•
Explosieven
Ontvlambare vloeistoffen
Zelfontledende stoffen
Spontaan ontvlambare stoffen
Stoffen die in contact met water ontvlambare gassen
ontwikkelen
• Oxiderende stoffen
• Organische peroxiden
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
9
Vast/vloeistof/gas?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
10
1. Ontplofbare stoffen
(Unst. Expl. en Expl.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
11
Criteria voor ontplofbare stoffen
2 gevarenklassen:
• Instabiele ontplofbare stoffen (Unst. Expl.)
• Niet instabiele ontplofbare stoffen (Expl.)
 Onderverdeeld in 6 subcategorieën (cfr RTDG)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
12
Criteria voor ontplofbare stoffen
Niet instabiele ontplofbare stoffen
•
subklasse 1.1
• gevaar voor massa-explosie
•
subklasse 1.2
• gevaar voor scherfwerking zonder massa-explosie
•
subklasse 1.3
• gevaar voor brand
• gering gevaar voor
• luchtdrukwerking of
• scherfwerking of beide
• zonder gevaar voor massa-explosie
• bij verbranding aanzienlijke warmtestraling
of
• die één voor één uitbranden, waarbij gering luchtdruk of scherfwerking of
beide optreden
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
13
Criteria voor ontplofbare stoffen
Niet instabiele ontplofbare stoffen
•
subklasse 1.4
• gering gevaar bij ontsteking of inleiding
• gevolgen hoofdzakelijk beperkt tot de verpakking
• geen (omvangrijke) scherfwerking
• brand van buitenaf mag niet leiden tot directe ontploffing van de gehele
inhoud van de verpakking
•
subklasse 1.5
• zeer weinig gevoelige stoffen met gevaar voor massa-explosie
– onder normale omstandigheden zeer geringe kans op inleiding of op
de overgang van brand naar detonatie
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
14
Criteria voor ontplofbare stoffen
Niet instabiele ontplofbare stoffen
 subklasse 1.6
• extreem weinig gevoelige stoffen zonder gevaar voor massa-explosie of
verwaarloosbare kans op een onbedoelde inleiding of voortplanting
Opmerking: ongevoelig gemaakte (gedesensibiliseerd) ontplofbare stoffen (bv door
menging met water of alcohol) kunnen voor de indeling anders worden behandeld en
in andere gevarenklassen worden ingedeeld (bv. klasse 4.1: UN3380)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
15
Etiketteringselementen voor ontplofbare stoffen
Indeling
Unst. Expl.
Expl 1.1
Expl 1.2
Expl 1.3
Expl 1.4
Gevaar
Gevaar
Gevaar
Gevaar
Waarschuwing
GHS-pictogram
Signaalwoord
Gevarenaanduiding
H200:
Instabiele
ontplofbare stof
H201: Ontplofbaar;
gevaar voor massaexpl.
H202: Ontplofbaar;
ernstig gevaar voor
scherfwerking
H203: Ontplofbaar;
gevaar voor brand,
luchtdruk- of scherfwerking
H204: Gevaar voor
brand, of
scherfwerking
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
preventie
P201-202-280
P210-230-240-250280
P210-230-240-250280
P210-230-240-250280
P210-240-250-280
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
reactie
P372-373-380
P372-373-P370+380
P372-373P370+380
P372-373-P370+380
P372-373-P370+380
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
opslag
P401
P401
P401
P401
P401
Voorz.maatregelen i.v.m.
verwijdering
P501
P501
P501
P501
P501
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
16
Etiketteringselementen voor ontplofbare stoffen
Indeling
Expl 1.5
Expl 1.6
Signaalwoord
Gevaar
geen
Gevarenaanduiding
H205:
gevaar voor
massa-explosie
bij brand
geen
Voorzorgsmaatregelen i.v.m. preventie
P210-230-240250-280
Voorzorgsmaatregelen i.v.m. reactie
P372-373P370+380
Voorzorgsmaatregelen i.v.m. opslag
P401
Voorz.maatregelen i.v.m. verwijdering
P501
GHS-pictogram
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
17
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
R2
CLP
Geen directe omzetting mogelijk
Problemen?
Zelfde testcriteria ADR
= zelfde indeling
R3
R1
EUH001
In droge toestand ontplofbaar
R4 en R5
vervallen
H240?
R6
EUH006
Ontplofbaar met en zonder lucht
(geschrapt in de 4de ATP)
Voor onstabiele gassen
(Annex VI: acetyleen), zie
verder bij ontvlambare
gassen
R44
EUH044
Ontploffingsgevaar door verwarming
in afgesloten toestand
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
18
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Instabiel ontplofbaar
Niet toegelaten tot vervoer
Subklasse 1.1
Subklasse 1.1
Subklasse 1.2
Subklasse 1.2
Subklasse 1.3
Subklasse 1.3
Subklasse 1.4
Subklasse 1.4
Subklasse 1.5
Subklasse 1.5
Subklasse 1.6
Subklasse 1.6 (niet onderworpen)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
19
Screeningprocedure
Acceptatieprocedure voor explosieven niet uitvoeren als:
•
Er geen chemische groepen voorkomen die gelinkt worden aan
explosieve eigenschappen:
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
20
Screeningprocedure
Acceptatieprocedure voor explosieven niet uitvoeren als:
•
Er chemische groepen die zuurstof bevatten voorkomen die gelinkt
worden aan explosieve eigenschappen maar de zuurstofbalans is
kleiner dan -200:
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
21
Screeningprocedure
Acceptatieprocedure voor explosieven niet uitvoeren als:
•
Er chemische groepen voorkomen die gelinkt worden aan explosieve
eigenschappen maar de exotherme decompositie-energie is lager dan
500 J/g en het begin van de exotherme decompositie is lager dan
500°C.
•
Voor mengsels van anorganische oxidantia van klasse 5.1 met
organische stoffen, als de concentratie van het anorganisch
oxidantia:
i. lager is dan 15 % (5.1 PG I of II)
ii. lager is dan 30% (5.1 PG III)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
22
2. Ontvlambare gassen
(Flam. Gas)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
23
Criteria voor ontvlambare gassen
Categorie
Criteria
1
Gassen die bij 20°C en een standaarddruk van 1013 hPa:
i. ontvlambaar zijn wanneer zij 13 volumepercent of minder uitmaken
van een mengsel met lucht of
ii. een ontvlambaarheidsinterval met lucht hebben van ten minste 12
procentpunt ongeacht de ondergrens van het
ontvlambaarheidsinterval
2
Gassen, met uitzondering van gassen van categorie 1, die bij 20°C
en een standaarddruk van 101.3 kPa een ontvlambaarheidsinterval
hebben wanneer zij gemengd zijn met lucht
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
24
Berekeningsmethode ontvlambaar gas
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
25
Berekeningsmethode ontvlambaar gas
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
26
Etiketteringselementen voor ontvlambare gassen
Indeling
Categorie 1
GHS-pictogram
Categorie 2
Geen pictogram
Signaalwoord
Gevaar
Waarschuwing
Gevarenaanduiding
H220; zeer licht
ontvlambaar gas
H221; ontvlambaar gas
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. preventie
P210
P210
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. reactie
P377
P381
P377
P381
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. opslag
P403
P403
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. verwijdering
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
27
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
F+; R12
CLP
Problemen?
Geen directe omzetting mogelijk
wegens geen onderverdeling in DSD
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
28
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Cat 1
Alle gassen met F in
classificatiecode klasse 2
Cat 2
Bestaat niet in ADR
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
29
4de ATP
Introductie ‘chemisch instabiel gas’:
• Een chemisch onstabiel gas is een ontvlambaar gas dat
explosief kan reageren, zelfs zonder zuurstof of lucht.
• Testcriteria: UN RTDG, MTC (Deel III)
• Indien een gas(mengsel) niet ontvlambaar is dient de
instabiliteit niet getest te worden!
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
30
4de ATP
Introductie ‘chemisch instabiel gas’:
Een ontvlambaar gas dat ook chemisch onstabiel is moet
bijkomend ingedeeld worden in één van onderstaande
categorieën:
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
31
4de ATP
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
32
3. Aërosolen
(Aerosol)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
33
Definitie aërosol
Onder „aerosolen”, d.w.z. spuitbussen, worden verstaan nietnavulbare houders van metaal, glas of kunststof die een
samengeperst, vloeibaar gemaakt of onder druk opgelost gas
bevatten, al dan niet met een vloeistof, pasta of poeder, en voorzien
zijn van een afgiftesysteem waarmee de inhoud als vaste of vloeibare
deeltjes in suspensie in een gas dan wel als schuim, pasta, poeder,
vloeistof of gas kan worden vrijgegeven.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
34
Definitie aërosol
Aërosolen komen in aanmerking voor indeling als ontvlambaar indien
zij een bestanddeel bevatten dat overeenkomstig de criteria als
ontvlambaar is ingedeeld, dat wil zeggen:
•
•
•
vloeistoffen waarvan het vlampunt niet hoger is dan 93 °C;
ontvlambare gassen;
ontvlambare vaste stoffen.
Noot: Onder ontvlambare bestanddelen worden niet verstaan pyrofore,
voor zelfverhitting vatbare of met water reagerende stoffen en
mengsels, omdat dergelijke bestanddelen nooit in aërosolen worden
gebruikt.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
35
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
36
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
37
Sprayaërosol
2
2
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
38
4de ATP
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
39
4de ATP
• Introductie categorie 3 voor niet-ontvlambare aërosolen
• Introductie nieuwe H-zin (H229) voor alle aërosolen:
“Houder onder druk: kan openbarsten bij verhitting”
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
40
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
Niet
gedefinieerd
CLP
Problemen?
Aerosol 1 tenzij anders bewezen
volgens
ontvlambaarheidsclassificatieprocedures
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
41
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Cat 1
Komt overeen met F in
classificatiecode UN1950
Cat 2
Geen onderscheid tussen schuimen sprayaerosol
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
42
4. Oxiderende gassen
(Ox. Gas)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
43
Criteria voor oxiderende gassen
Categorie
Criteria
1
Een gas dat, gewoonlijk door het afstaan van
zuurstof, de verbranding van een ander materiaal
in grotere mate veroorzaakt of bevordert dan
lucht.
= gassen met oxiderende kracht groter dan 23.5%
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
44
Berekenen Oxidising Power (OP)
(ISO 10156)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
45
Etiketteringselementen voor oxiderende gassen
Indeling
Categorie 1
GHS-pictogram
Signaalwoord
Gevaar
Gevarenaanduiding
H270; Kan brand veroorzaken of
bevorderen; oxiderend
Voorzorgsmaatregelen i.v.m. preventie
P220
P244
Voorzorgsmaatregelen i.v.m. reactie
P370 + P376
Voorzorgsmaatregelen i.v.m. opslag
P403
Voorzorgsmaatregelen i.v.m. verwijdering
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
46
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
O; R8
CLP
Ox. Gas cat 1; H270
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
47
Relatie CLP-ADR?
CLP
Ox. Gas cat 1; H270
ADR
Klasse 2, subklasse 5.1
(classificatiecode bevat O)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
48
5. Gassen onder druk
(Press. Gas)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
49
Definitie gas onder druk
Onder „gassen onder druk” worden verstaan gassen die zich
bij een druk van 200 kPa (overdruk) of meer in een houder
bevinden, of die een vloeibaar of een vloeibaar en sterk
gekoeld gas zijn.
Hieronder vallen samengeperste, vloeibare, opgeloste en sterk
gekoelde vloeibare gassen.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
50
Indelingscriteria voor gassen onder druk
Gassen worden op basis van hun fysische toestand in de
verpakking in één van de vier groepen ingedeeld:
• Samengeperst gas
• Vloeibaar gemaakt gas (vloeibaar, onder druk)
• Sterk gekoeld vloeibaar gas
• Opgelost gas
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
51
Indelingscriteria voor gassen onder druk
Groep
Criteria
Samengeperst gas
Gas dat, wanneer onder druk verpakt, volledig gasvormig is
bij -50°C (inclusief alle gassen met een kritische temperatuur
van ≤ -50°C).
Vloeibaar gemaakt gas
Gas dat, wanneer onder druk verpakt, gedeeltelijk vloeibaar is
bij temp. hoger dan -50°C. Verschil tussen:
• Bij hoge druk vloeibare gassen: kritische temperatuur tussen
-50°C en +65°C
• Bij lage druk vloeibare gassen: kritische temperatuur van
meer dan +65°C.
Sterk gekoeld vloeibaar gas
Gas dat, wanneer het verpakt is, door z’n lage temperatuur
gedeeltelijk vloeibaar gemaakt wordt
Opgelost gas
Gas dat, wanneer het onder druk verpakt is, opgelost is in
een oplosmiddel in de vloeistoffase.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
52
Etiketteringselementen voor gassen onder druk
Indeling
Samengeperst gas
Vloeibaar gemaakt
gas
Sterk gekoeld
vloeibaar gas
Opgelost gas
Waarschuwing
Waarschuwing
Waarschuwing
Waarschuwing
H280; bevat gas
onder druk. Kan
ontploffen bij
verwarming
H280; bevat gas
onder druk. Kan
ontploffen bij
verwarming.
H281; bevat sterk
gekoeld gas. Kan
cryogene
brandwonden of
letsel veroorzaken
H280; bevat gas
onder druk. Kan
ontploffen bij
verwarming
GHS-pictogram
Signaalwoord
Gevarenaanduiding
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
preventie
P282
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
reactie
P336
P315
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
opslag
P410
P403
P410
P403
P403
P410
P403
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
verwijdering
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
53
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
Niet
gedefinieerd
CLP
Problemen?
Pres. Gas; H280 of H281
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
54
2de ATP CLP
“Pictogram GHS04 (gasfles) is niet vereist voor gassen onder
druk die voorzien zijn van pictogram GHS02 (vlam) of
pictogram GHS06 (doodshoofd).”
Dus wél nog in alle andere gevallen!
Overgangstermijn:
• Zuivere stoffen: 01/12/2012
• Mengsels: 01/06/2015
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
55
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Samengeperst gas
“1” in classificatiecode klasse 2
Vloeibaar gemaakt gas
“2” in classificatiecode klasse 2
Sterk gekoeld vloeibaar gas
“3” in classificatiecode klasse 2
Opgelost gas
“4” in classificatiecode klasse 2
ADR 2015: geadsorbeerd gas (heeft geen tegenhanger in CLP!)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
56
6. Ontvlambare vloeistoffen
(Flam. Liq.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
57
Indelingscriteria voor ontvlambare vloeistoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
58
Etiketteringselementen voor ontvlambare vloeistoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
59
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
CLP
Problemen?
F+; R12
Flam. Liq. 1; H224
Vlampunt wijzigt (0°C naar
23°C)
F; R11
Flam. Liq. 2; H225
Vlampunt wijzigt (21°C naar
23°C)
R10
Flam. Liq. 3; H226
Vlampunt wijzigt (21°C naar
23°C en 55°C naar 60°C)
R18
EUH018
EUH209
EUH209A
Weinig voorkomend + geen
directe omzetting mogelijk
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
60
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
61
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
62
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Flam. Liq. 1
Klasse 3, PG I
Flam. Liq. 2
Klasse 3, PG II
Flam. Liq. 3
Klasse 3, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
63
Screeningprocedure
Bij mengsels die bekende ontvlambare vloeistoffen bevatten in
vastgestelde concentraties (hoewel zij ook niet-vluchtige
bestanddelen, zoals polymeren of additieven kunnen bevatten)
behoeft het vlampunt niet proefondervindelijk te worden
bepaald als het volgens de methode in punt 2.6.4.3 berekende
vlampunt van het mengsel ten minste 5 °C hoger ligt dan dat
van het desbetreffende indelingscriterium (23 °C respectievelijk
60 °C), en mits:
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
64
Screeningprocedure
a) de precieze samenstelling van het mengsel bekend is (als het materiaal
een gespecificeerd samenstellingsbereik heeft, wordt de samenstelling met
het laagste berekende vlampunt voor de beoordeling gebruikt);
b) de onderste ontploffingsgrens van elk bestanddeel bekend is (wanneer
deze gegevens worden geëxtrapoleerd naar andere temperaturen dan de
testomstandigheden, vindt passende correlatie plaats) alsmede een
methode voor de berekening van de onderste ontploffingsgrens van het
mengsel;
c) de temperatuursafhankelijkheid van de verzadigde dampspanning en van
de activiteitscoëfficiënt voor elk bestanddeel van het mengsel bekend is;
d) de vloeistoffase homogeen is.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
65
Screeningprocedure
2.6.4.3: één geschikte methode staat beschreven in Gmehling and
Rasmussen (Ind. Eng. Fundament, 21, 186, (1982)). Voor een
mengsel dat niet-vluchtige bestanddelen bevat, wordt het vlampunt
berekend op grond van de vluchtige bestanddelen. Niet-vluchtige
bestanddelen worden geacht de partiële druk van de oplosmiddelen
slechts licht te verlagen, en het berekende vlampunt ligt dan ook
slechts iets onder de gemeten waarde.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
66
7. Ontvlambare vaste stoffen
(Flam. Sol.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
67
Definities
Ontvlambare vaste stoffen:
• gemakkelijk brandbaar
• door wrijving brand kunnen veroorzaken of bevorderen
Gemakkelijk brandbare vaste stoffen:
• poeders, korrels of pasta’s die gemakkelijk ontsteken door
kortstondig contact met een ontstekingsbron.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
68
Indelingscriteria voor ontvlambare vaste
stoffen
• Indeling in 2 categorieën
• Criteria volgens testen UN – transport
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
69
Indelingscriteria voor ontvlambare vaste stoffen
Belangrijk: de test uitvoeren op de stof zoals ze
gebruikt/vervoerd wordt (deeltjesgrootte!!!)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
70
Etiketteringselementen ontvlambare vaste stoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
71
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
F; R11
CLP
Flam. Sol. 1 of 2
Problemen?
Zijn de vroegere R-zinnen ivm
brandbaarheid (R10/R11) wel correct?
Met andere woorden: is de stof niet
reactief/explosief/…?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
72
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Flam. Sol. 1
Klasse 4.1, PG II
Flam. Sol. 2
Klasse 4.1, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
73
8. Zelfontledende stoffen en
mengsels
(Self-react.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
74
Definities
Thermisch instabiele stoffen
• die, ook zonder aanwezigheid van zuurstof (lucht), sterk
exotherm kunnen ontleden
Vallen niet onder deze gevarencategorie:
• ontplofbare stoffen
• organische peroxiden of
• oxiderende stoffen
Zelfontledende stoffen
• die bij proeven
– detoneren,
– snel explosief ontbranden of
– bij verwarming onder opsluiting een heftige reactie
vertonen,
• worden ingedeeld als ontplofbare stoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
75
Indeling van zelfontledende stoffen
Onderverdeeld in 7 categorieën:
• Van A tot en met G
• A gevaarlijkste - G minst gevaarlijke
• Volgens testen cfr RTDG
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
76
Indelingscriteria voor zelfontledende stoffen
Type A
•
kunnen in de verpakking snel detoneren of snel explosief verbranden
Type B
•
hebben explosieve eigenschappen maar
• niet detoneren of snel explosief verbranden IN de verpakking
• maar wel o.i.v warmte kunnen ontploffen IN de verpakking
Type C
•
met explosieve eigenschappen die NIET voldoen aan de criteria voor type B
Type D
•
•
•
gedeeltelijk detoneren, niet snel explosief verbranden en bij verwarming onder opsluiting geen
heftige reactie vertonen of
niet detoneren, langzaam explosief verbranden en bij verwarming onder opsluiting geen heftige
reactie vertonen of
niet detoneren en niet explosief verbranden en bij verwarming onder opsluiting een matige reactie
vertonen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
77
Indelingscriteria voor zelfontledende stoffen
Type E
•
die helemaal niet detoneren of explosief verbranden en bij verwarming onder opsluiting een
geringe of geen reactie vertonen
Type F
•
•
die niet onder invloed van cavitatie detoneren, helemaal niet explosief verbranden en bij
verwarming onder opsluiting een geringe of geen reactie vertonen en een gering of geen
explosief vermogen bezitten.
Thermisch instabiele mengsels of wanneer een verdunningsmiddel met kookpunt < 150°C
wordt gebruikt
Type G
•
die niet voldoen aan de criteria van type F en geen explosieve eigenschappen bezitten en die
thermisch stabiel zijn d.w.z.
• SADT tussen 60/75°C (verpakking 50 kg) en
• voor vloeibare mengsels een verdunningsmiddel met kookpunt >=150°C wordt gebruikt
voor desensibilisatie
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
78
Etiketteringselementen voor zelfontledende stoffen
Indeling
Type A
Type B
Type C + D
Type E + F
Signaalwoord
Gevaar
Gevaar
Gevaar
Waarschuwing
Gevarenaanduiding
H240:
Ontploffingsgevaar bij
verwarming
H241: Brand- of
ontploffings-gevaar
bij verwarming
H242: Brandgevaar bij
verwarming
H242: Brandgevaar bij
verwarming
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. preventie
P210-220-234280
P210-220-234-280
P210-220-234280
P210-220-234280
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. reactie
P370+378
P370+380+375
P370+378
P370+380+375
P370+378
P370+378
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. opslag
P403+235
P411 - 420
P403+235
P411 - 420
P403+235
P411 - 420
P403+235
P411 - 420
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. verwijdering
P501
P501
P501
P501
Type G
GHS-pictogram
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
79
Bepaling SADT
•
SADT = Self-Accelerating Decomposition Temperature (laagste
temperatuur waarbij de zichzelf versnellende ontbinding plaatsvindt
in de verpakking zoals ze vervoerd, gebruikt en gestockeerd
wordt).
•
Zelfontledende stoffen worden aan temperatuurregeling
onderworpen als hun SADT 55°C of lager is. Deel II, afdeling 28,
van de UN RTDG-MTC bevat testmethoden voor het bepalen van
de SADT en het afleiden van de controletemperatuur en de kritieke
temperatuur.
•
Er is geen relatie tussen de SADT en de indeling in categorieën AG.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
80
Bepaling SADT
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
81
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
Niet gedefinieerd
CLP
Self-react.
A/B/C/D/E/F/G
Problemen?
Eventueel
R2/3/10/11/17/...
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
82
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Self-react. A
Klasse 4.1, SR, type A (mag niet vervoerd worden
in de verpakking waarin het getest werd)
Self-react. B
Klasse 4.1, SR, type B
Self-react. C
Klasse 4.1, SR, type C
Self-react. D
Klasse 4.1, SR, type D
Self-react. E
Klasse 4.1, SR, type E
Self-react. F
Klasse 4.1, SR, type F
Self-react. G
Klasse 4.1, SR, type G (niet onderworpen aan 4.1)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
83
Screeningprocedure
•
Classificatieprocedure voor zelfontledende stoffen niet uitvoeren als:
•
* Er geen chemische groepen voorkomen die gelinkt worden aan
explosieve en/of zelfontledende eigenschappen:
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
84
Screeningprocedure
•
Classificatieprocedure voor zelfontledende stoffen niet uitvoeren als:
•
De geschatte SADT hoger is dan 75°C of de exotherme decompositieenergie is lager dan 300 J/g.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
85
9. Pyrofore vloeistoffen
(Pyr. Liq.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
86
Definitie + indelingscriteria pyrofore
vloeistof
Definitie: pyrofore vloeistof = vloeibare stof die bij blootstelling
aan de lucht, zelfs in kleine hoeveelheden, binnen vijf minuten
ontbrandt.
Indelingscriteria: 1 categorie (volgens UN-MTC)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
87
Etiketteringsgegevens voor pyrofore vloeistoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
88
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
R17
CLP
Pyr. Liq. 1
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
89
Relatie CLP-ADR?
CLP
Pyr. Liq. 1
ADR
Klasse 4.2, PG I
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
90
Screeningprocedure
Classificatieprocedure niet uitvoeren als uit ervaring (productie
en/of omgang) blijkt dat de stof niet spontaan ontvlamt bij
contact met de lucht bij normale omgevingstemperatuur (lees:
stof is stabiel bij kamertemperatuur en dat gedurende
verschillende dagen)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
91
10. Pyrofore vaste stoffen
(Pyr. Sol.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
92
Definitie + indelingscriteria pyrofore vaste stof
Definitie: pyrofore vaste stoffen zijn vaste stoffen die bij blootstelling
aan de lucht, zelfs in kleine hoeveelheden, binnen vijf minuten
ontbranden.
Indelingscriteria: 1 categorie (volgens UN-MTC)
Belangrijk:
• De test uitvoeren op de stof zoals ze gebruikt/vervoerd wordt
(deeltjesgrootte!!!)
• Testen valt weg indien uit ervaring blijkt dat stof bij
kamertemperatuur verschillende dagen stabiel is.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
93
Etiketteringsgegevens voor pyrofore vaste stoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
94
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
R17
CLP
Pyr. Sol. 1
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
95
Relatie CLP-ADR?
CLP
Pyr. Sol. 1
ADR
Klasse 4.2, PG I
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
96
11. Voor zelfverhitting vatbare
stoffen en mengsels
(Self-heat.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
97
Definitie
•
Stoffen die bij blootstelling aan de lucht, zonder toevoer van
energie, voor zelfverhitting vatbaar zijn (uitgezonderd pyrofore
stoffen).
•
Verschil met pyrofore stoffen: deze zelfverhittende stoffen
ontbranden slechts
• in grote hoeveelheden (verschillende kg) en
• na langdurige tijdsduur (uren of dagen)
•
De zelfverhitting wordt veroorzaakt door de warmte die ontstaat bij
de reactie met zuurstof (in de lucht), waarbij de ontwikkelde
warmte niet snel genoeg kan afgevoerd worden naar de omgeving
(m.a.w. snelheid van warmteproductie > snelheid van
warmteafvoer) en de zelfontbrandingstemperatuur wordt bereikt.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
98
Indelingscriteria voor zelfverhitting vatbare stoffen/mengsels
Indeling in 2 subcategorieën volgens testen cfr RTDG:
• Categorie 1
• Een positief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig
monster met een ribbe van 25 mm bij 140°C
• Categorie 2
• Een positief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig
monster met een ribbe van 100 mm bij 140°C (= cat 1) én
• Een negatief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig
monster met een ribbe van 25 mm bij 140°C én
• De stof wordt verpakt in verpakkingen van meer dan 3m³
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
99
Indelingscriteria voor zelfverhitting vatbare stoffen/mengsels
OF
• Een positief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig
monster met een ribbe van 100 mm bij 140°C
én
• Een negatief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig
monster met een ribbe van 25 mm bij 140°C
én
• Een positief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig
monster met een ribbe van 100 mm bij 120°C
én
• De stof zal worden verpakt in verpakkingen van meer dan 450
liter
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
100
Indelingscriteria voor zelfverhitting vatbare stoffen/mengsels
OF
•
•
•
Een positief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig monster
met een ribbe van 100 mm bij 140°C
én
Een negatief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig monster
met een ribbe van 25 mm bij 140°C
én
Een positief resultaat wordt bekomen met een kubusvormig monster
met een ribbe van 100 mm bij 100°C
Wanneer de stof bij levering of transport in een andere fysische vorm
wordt aangeboden dan deze waarin getest is, moeten de testen
opnieuw gebeuren als geoordeeld wordt dat deze wijziging een
gevolg heeft voor de uitkomst van de test.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
101
Etiketteringselementen voor zelfverhitting vatbare
stoffen en mengsels
Indeling
Categorie 1
Categorie 2
Signaalwoord
Gevaar
Waarschuwing
Gevarenaanduiding
H251; Vatbaar voor zelfverhitting; kan
vlam vatten
H252: In grote hoeveelheden vatbaar voor
zelfverhitting; kan vlam vatten
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
preventie
P235 + P410
P280
P235 + P410
P280
P407
P413
P420
P407
P413
P420
GHS-pictogrammen
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
reactie
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
opslag
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
verwijdering
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
102
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
Niet
gedefinieerd
CLP
Problemen?
Self-heat. In DSD bestaan geen aparte R-zinnen
1 of 2
voor zelfverhitting vatbare stoffen.
Mogelijk kregen deze R-zin over
ontvlambaarheid.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
103
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Self-heat. 1
Klasse 4.2, PG II
Self-heat. 2
Klasse 4.2, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
104
Indelingscriteria voor zelfverhitting vatbare stoffen/mengsels
Classificatieprocedure wordt niet uitgevoerd als volgende
screeningtesten negatief uitvallen:
i.
ii.
Grewer Oven Test
Bulk Powder screening Test
Worden niet ingedeeld als voor zelfverhitting vatbaar:
• stoffen waarvan de zelfontbrandingstemperatuur hoger is
dan 50°C voor een volume van 27 m³
Worden niet ingedeeld in cat. 1 van deze klasse:
• stoffen waarvan de zelfontbrandingstemperatuur hoger is
dan 50°C voor een volume van 450 liter
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
105
12. In contact met water:
ontvlambare gassen
(Water-react.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
106
Definitie + indelingscriteria
• Definitie: vaste of vloeibare stoffen die door interactie met
water spontaan kunnen ontvlammen of ontvlambare gassen
kunnen ontwikkelen in gevaarlijke hoeveelheden.
• Indeling in 3 categorieën (criteria volgens testen UN–MTC)
• Testen worden uitgevoerd op de stof in de aangeboden
fysische vorm.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
107
Indelingscriteria
Categorie
Criteria
1
Stoffen en mengsels, die bij kamertemperatuur heftig met water
reageren waarbij het geproduceerde gas gewoonlijk spontaan
ontbrandt, of die bij kamertemperatuur gemakkelijk met water reageren
waarbij de gasontwikkeling per minuut ten minste 10 liter ontvlambaar
gas per kilo stof bedraagt.
2
Stoffen en mengsels, die bij kamertemperatuur gemakkelijk met water
reageren waarbij de maximale gasontwikkeling per uur ten minste 20
liter ontvlambaar gas per kilo stof bedraagt, en die niet aan de criteria
voor categorie 1 voldoen.
3
Stoffen en mengsels, die bij kamertemperatuur langzaam met water
reageren waarbij de maximale gasontwikkeling per uur ten minste 1
liter ontvlambaar gas per kilo stof bedraagt, en die niet aan de criteria
voor de categorieën 1 en 2 voldoen.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
108
Etiketteringselementen voor stoffen die in contact
met water ontvlambare gassen ontwikkelen
Indeling
Categorie 1
Categorie 2
Categorie 3
Signaalwoord
Gevaar
Gevaar
Waarschuwing
Gevarenaanduiding
H260 - In contact met water
komen ontvlambare gassen vrij
die spontaan kunnen ontbranden
H261 - In contact met water
komen ontvlambare gassen vrij
H261 - In contact met water komen
ontvlambare gassen vrij
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. preventie
P223
P231 + 232
P280
P223
P231 + 232
P280
P231 + 232
P280
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. reactie
P335 + P334
P370 + P378
P335 + P334
P370 + P378
P370 + P378
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. opslag
P402 + P404
P402 + P404
P402 + P404
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. verwijdering
P501
P501
P501
GHS-pictogram
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
109
Screeningsprocedure
De indelingsprocedure voor deze klasse hoeft niet te worden
toegepast als:
• de chemische structuur van de stof of het mengsel geen metalen
of metalloïden bevat; of
• de ervaring met de vervaardiging of verwerking uitwijst dat de stof
of het mengsel niet met water reageert (de stof is bijvoorbeeld met
water vervaardigd of gereinigd);
• of bekend is dat de stof of het mengsel in water oplosbaar is en
dan een stabiel mengsel vormt.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
110
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
CLP
F; R15 én spontane
ontbranding
Water-react. 1
Problemen?
Wat met categorie 2 en 3?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
111
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
112
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Water-react. 1
Klasse 4.3, PG I
Water-react. 2
Klasse 4.3, PG II
Water-react. 3
Klasse 4.3, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
113
13. Oxiderende vloeistoffen
(Ox. Liq.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
114
Definitie
Vloeistoffen die de verbranding van ander materiaal kunnen
veroorzaken of bevorderen
• Meestal door het afstaan van zuurstof
• Hoeven zelf niet brandbaar te zijn
• Andere stof hoeft niet ontvlambaar te zijn
 Indien wel:
• kans op explosief reageren
• kans op zelfreagerend (spont. ontbranden, instabiel…)
• m.a.w. andere indeling mogelijk
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
115
Indelingscriteria voor oxiderende vloeistoffen
•
Indeling in 3 categorieën
• Criteria volgens testen RTDG – transport
•
Testen
• Menging met cellulose in verhouding 1/1
– Ontbranding?
– Tijdsduur nodig voor drukverhoging
– Die tijd vergelijken met tijd nodig bij referentiemengsel
– Referentie mengsel =
» Voor cat 1: 50% perchloorzuur + cellulose (1:1)
» Voor cat 2: 40% Na-chloraat in water + cellulose (1:1)
» Voor cat 3: 65% salpeterzuuroplossing in water + cellulose (1:1)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
116
Indelingscriteria voor oxiderende vloeistoffen
•
Indeling in 3 categorieën
• Criteria volgens testen UN-MTC
•
Testen
• Menging met cellulose in verhouding 1/1
– Ontbranding? JA? Dan Cat 1
– Tijdsduur nodig voor drukverhoging
– Die tijd vergelijken met tijd nodig bij referentiemengsel
– Referentie mengsel =
» Voor cat 1: 50% perchloorzuur + cellulose (1:1)
» Voor cat 2: 40% Na-chloraat in water + cellulose (1:1)
» Voor cat 3: 65% Salpeterzuuropl. in water + cellulose (1:1)
• Resultaat
» Voor cat 1: tijdsduur drukopbouw kleiner dan referentie
» Voor cat 2: tijdsduur kleiner of gelijk en niet cat 1
» Voor cat 3: tijdsduur kleiner of gelijk en niet cat 1of 2
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
117
Indelingscriteria voor oxiderende vloeistoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
118
Etiketteringselementen voor oxiderende
vloeistoffen
Indeling
Categorie 1
Categorie 2
Categorie 3
Signaalwoord
Gevaar
Gevaar
Waarschuwing
Gevarenaanduiding
H271; kan brand of
ontploffing veroorzaken;
sterk oxiderend
H272; kan brand bevorderen;
oxiderend
H272; kan brand bevorderen;
oxiderend
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
preventie
P210-220-221-280-283
P210-220-221-280
P210-220-221-280
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
reactie
P306+360
P371+380+375
P370+378
P370+378
P370+378
Voorz.maatregelen i.v.m.
verwijdering
P501
P501
P501
GHS-pictogram
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
119
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
CLP
O; R9
Ox. Liq. 1
O; R8
R7
Geen directe omzetting
mogelijk
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
Problemen?
120
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Ox. Liq. 1
Klasse 5.1, PG I
Ox. Liq. 2
Klasse 5.1, PG II
Ox. Liq. 3
Klasse 5.1, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
121
Screeningsprocedure
Classificatieprocedure niet uitvoeren als:
1. Organisch:
i.
ii.
De stof geen zuurstof, fluor of chloor bevat
De stof wel zuurstof, fluor of chloor bevat, maar deze
slechts gebonden zijn aan koolstof of waterstof
2. Anorganisch:
i.
De stof geen zuurstof of halogenen bevat
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
122
14. Oxiderende vaste stoffen
(Ox. Sol.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
123
Definitie
Vaste stoffen die de verbranding van ander materiaal kunnen veroorzaken of
bevorderen:
‣ meestal door het afstaan van zuurstof
‣ hoeven zelf niet brandbaar te zijn
‣ andere stof hoeft niet ontvlambaar te zijn
 Indien wel:
‣ kans op explosief reageren
‣ kans op zelfreagerend (spontaan ontbranden, instabiel…)
‣ met andere woorden: andere indeling mogelijk
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
124
Indelingscriteria voor oxiderende vaste stoffen
Indeling in 3 categorieën
• Criteria volgens testen RTDG – transport
Testen
• Menging met cellulose in verhouding 4:1 of 1:1
– Brandduur
– Die tijd vergelijken brandduur van referentiemengsel
– Referentie mengsel =
» Voor cat 1: kaliumbromaat + cellulose (3:1)
» Voor cat 2: kaliumbromaat + cellulose (2:3)
» Voor cat 3: kaliumbromaat + cellulose (3:7)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
125
Indelingscriteria voor oxiderende vaste stoffen
Indeling in 3 categorieën
•
Criteria volgens testen UN – transport
Testen
•
•
Menging met cellulose in verhouding 4:1 of 1:1
– Brandduur
– Die tijd vergelijken brandduur van referentiemengsel
– Referentie mengsel =
» Voor cat 1: kaliumbromaat + cellulose (3:1)
» Voor cat 2: kaliumbromaat + cellulose (2:3)
» Voor cat 3: kaliumbromaat + cellulose (3:7)
Resultaat
» Voor cat 1: lagere brandduur dan referentie mengsel
» Voor cat 2: gelijke of lagere brandduur en niet cat 1
» Voor cat 3: gelijke of lagere brandduur en niet cat 1of 2
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
126
Indelingscriteria voor oxiderende vaste stoffen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
127
Etiketteringselementen voor oxiderende vaste stoffen
Indeling
Categorie 1
Categorie 2
Categorie 3
Signaalwoord
Gevaar
Gevaar
Waarschuwing
Gevarenaanduiding
H271; kan brand of
ontploffing veroorzaken;
sterk oxiderend
H272; kan brand bevorderen;
oxiderend
H272; kan brand bevorderen;
oxiderend
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
preventie
P210-220-221-280-283
P210-220-221-280
P210-220-221-280
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
reactie
P306+360
P371+380+375
P370+378
P370+378
P370+378
Voorzorgsmaatregelen i.v.m.
verwijdering
P501
P501
P501
GHS-pictogram
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
128
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
CLP
O; R9
Ox. Sol. 1
O; R8
R7
Geen directe omzetting mogelijk
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
129
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Ox. Sol. 1
Klasse 5.1, PG I
Ox. Sol. 2
Klasse 5.1, PG II
Ox. Sol. 3
Klasse 5.1, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
130
15. Organische peroxiden
(Org. Perox.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
131
Definitie
Organische peroxiden zijn organische stoffen die de bivalente
verbinding –O-O- bevatten en als derivaten van H2O2
kunnen beschouwd worden, waarin één of beide H-atomen
vervangen zijn door organische radicalen.
Eigenschappen:
• Thermisch instabiel
• Vatbaar voor exotherme, zelfversnellende ontbinding
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
132
Definitie
• Ze bezitten één of meer van volgende eigenschappen:
•
•
•
•
vatbaar voor explosieve ontbinding
snel verbranden
schok- of wrijvingsgevoelig
gevaarlijk reageren met andere stoffen
• Explosieve eigenschappen indien:
•
•
•
de stof kan detoneren
snel explosief kan verbranden
bij verwarming onder opsluiting heftig kan reageren
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
133
Indelingscriteria voor organische
peroxiden
Indeling gebeurt voor alle organische peroxiden (mengsels)
tenzij zij:
•
< 1% beschikbare zuurstof afkomstig van de organische peroxiden,
wanneer zij <1% H2O2 bevatten
•
< 0.5% beschikbare zuurstof afkomstig van de organische peroxiden,
wanneer zij 1% < H2O2 < 7% bevatten
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
134
Indelingscriteria voor organische
peroxiden
Beschikbare zuurstofgehalte (%):
• ni = aantal peroxy-groepen per molecuul organisch
peroxide (OP) i
• ci = conc (%) van organisch peroxide i
• mi = de molecuulmasse van OP i
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
135
Indeling
Indeling in gevarenklasse Org. Perox. met 7 gevarencategorieën
Als laboratoriumproeven uitwijzen dat de stof in de verpakking:
Type
A
B
C
D
E
F
G
Detonatie
Explosief verbranden
x
Niet
Niet
Gedeeltelijk
Niet
Niet
Niet
Niet
Niet
x
Niet
Niet
Niet snel
Langzaam
Niet
Niet
Niet
Niet
therm explosie under
confinement
Explosieve eigenschappen
x
Niet
Geen heftige reactie
Geen heftige reactie
Matige reactie
Geringe of geen
Geringe of geen
Geringe of geen
x
x
x
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
x
Gering of geen
Geen en thermisch stabiel (*)
136
Indeling
(*) Thermisch stabiel =
SADT =>60°C voor verpakking van 50 kg en voor vloeibare mengsels
een verdunningsmiddel met een kookpunt >=150°C wordt gebruikt
voor desensibilisatie
Indien niet thermische stabiel (indien niet aan bovenstaande
voorwaarde voldaan) dan type F
Wanneer de verpakking wijzigt, moet een nieuwe test worden
uitgevoerd.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
137
Criteria voor temperatuurregeling (controle)
Deze wordt per type afgeleid uit de SADT (Self Accelerating Decomposition Temperature)
De laagste temperatuur waarbij de ontbinding begint en die zichzelf in stand houdt,
gemeten in de verpakking waarin het transport, opslag en omgang gebeurt.
Er is geen verband tussen de SADT en de indeling van Org. Perox. SADT geeft wel
belangrijke info i.v.m. veilig omgaan, opslaan, transport- en emergency-temperaturen.
Voor volgende organische peroxides geldt temperatuurcontrole voor vervoer en opslag:
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
138
Criteria voor temperatuurregeling (controle)
Type peroxide
SADT
B en C
< of = 50 °C
D
< of = 50 °C
Matige reactie
< of = 45 °C
Geringe of geen reactie
E en F
Verwarming onder opsluiting
< of = 45 °C
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
139
Etiketteringselementen voor organische peroxiden
Indeling
Type A
Type B
Type C & D
Type E & F
Type G
Aan deze
gevarencategorie zijn
geen
etikettingeringselementen
toegewezen
GHS-pictogrammen
Signaalwoord
Gevaar
Gevaar
Gevaar
Waarschuwing
Gevarenaanduiding
H240:
Ontploffingsgevaar bij
verwarming
H241: Brand- of
ontploffingsgevaar
bij verwarming
H242: Brandgevaar
bij verwarming
H242: Brandgevaar
bij verwarming
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. preventie
P210
P220
P234
P280
P210
P220
P234
P280
P210
P220
P234
P280
P210
P220
P234
P280
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. opslag
P411 + P235
P410
P420
P411 + P235
P410
P420
P411 + P235
P410
P420
P411 + P235
P410
P420
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. verwijdering
P501
P501
P501
P501
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. reactie
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
140
Etiketteringselementen voor organische peroxiden
Alhoewel CLP geen P-zinnen voor reactie geeft wordt het in de guidance
aangeraden dezelfde P-zinnen te nemen als die bij zelfontledende
stoffen:
Indeling Org. Perox.
Type A
Type B
Type C & D
Type E & F
Voorzorgsmaatregelen
i.v.m. reactie
P370+378
P370+380+375
P370+378
P370+380+375
P370+378
P370+378
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
Type G
127
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
CLP
Problemen?
Geen directe omzetting mogelijk. Dit wordt in
Annex VI weergegeven door **** (dwz testen
nodig).
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
142
Relatie CLP-ADR?
CLP
ADR
Org. Perox. A
Klasse 5.2, type A (mag niet vervoerd worden in
de verpakking waarin het werd getest)
Org. Perox. B
Klasse 5.2, type B
Org. Perox. C + D
Klasse 5.2, type C + D
Org. Perox. E + F
Klasse 5.2, type E + F
Org. Perox. G
Klasse 5.2, type G (niet onderworpen aan de
voorschriften van klasse 5.2)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
143
16. Bijtend voor metalen
(Met. Corr.)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
144
Definitie + indelingscriteria
•
Stoffen en mengsels die door hun chemische werking metalen
aantasten of zelfs vernietigen. Indeling in 1 categorie (criteria volgens
testen UN-MTC)
* Enkel getest op staal en/of aluminium
Categorie
1
Criteria
Corrosiesnelheid op oppervlakken van staal of aluminium
overschrijdt 6,25 mm per jaar bij een testtemperatuur van
55°C wanneer beide metalen worden getest.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
145
Etiketteringselementen voor stoffen die bijtend zijn voor metalen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
146
Omzetting DSD naar CLP + wijzigingen?
DSD
Niet gedefinieerd
CLP
Met. Corr. 1; H290
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
147
Relatie CLP-ADR?
CLP
Met. Corr. 1
ADR
Klasse 8, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
148
4de ATP
Paragraaf 1.3.6 in Bijlage I
Stoffen en mengsels die corrosief voor metalen zijn maar niet
corrosief voor ogen/huid en die verpakt zijn voor eindgebruik
moeten niet het pictogram van corrosief krijgen.
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
149
Overzicht vergelijking CLP - ADR
CLP
ADR
Ontplofbare stoffen
Klasse 1
Ontvlambare gassen
Klasse 2
Ontvlambare aërosolen
Klasse 2
Oxiderende gassen
Klasse 2
Gassen onder druk
Klasse 2
Ontvlambare vloeistoffen + vaste stoffen
Klasse 3 + Klasse 4.1, PG II en III
Zelfontledende stoffen
Klasse 4.1, SR
Pyrofore vloeistoffen + vaste stoffen
Klasse 4.2, PG I
Voor zelfverhitting vatbare stoffen
Klasse 4.2, PG II en III
In contact met water: ontvlambare gassen
Klasse 4.3
Oxiderende vloeistoffen + vaste stoffen
Klasse 5.1
Organische peroxiden
Klasse 5.2
Bijtend voor metalen
Klasse 8, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
150
Acute toxiciteit: relatie ADR - CLP
CLP
ADR
(oraal/dermaal, inhal.tox is anders)
Acute Tox 1
Klasse 6.1, PG I
Acute Tox 2
Klasse 6.1, PG II
Acute Tox 3
Klasse 6.1, PG III
Acute Tox 4
Niet onderworpen
Acute Tox 5 (GHS)
Niet onderworpen
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
151
Corrosiviteit: relatie ADR - CLP
CLP
ADR
Skin Corr, 1A
Klasse 8, PG I
Skin Corr, 1B
Klasse 8, PG II
Skin Corr, 1C
Klasse 8, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
152
Milieu
CLP
ADR
Aquatic Acute 1 (H400)
Klasse 9, PG III
Aquatic Chronic 1 (H410)
Klasse 9, PG III
Aquatic Chronic 2 (H411)
Klasse 9, PG III
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
153
Wat is gevaarlijk?
Hemelsbreed verschil tussen:
1. Vervoer van gevaarlijke stoffen:
•
Verschillende wetgevingen ivm verschillende
vervoersmogelijkheden (vb. ADR)
•
Richt zich vooral op acute gevaren
2. Gebruik/stockage van gevaarlijke stoffen:
•
Verschillende EG-wetgevingen over indeling, etikettering,
verpakking
•
Aandacht voor alle gevaarsaspecten (ook chronisch)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
154
Verschil ADR - CLP
Klasse 8:
de oude R41 (Xi;
veroorzaakt ernstig oogletsel)
die in CLP H318 wordt (en daar een corrosief pictogram krijgt:
)
is vrij voor ADR!!!
De (ogenschijnlijke) paradox van klasse 8:
ADR
EG
Reden?
Vóór 2011
Klasse 8
Niet gevaarlijk
Corrosief voor metalen
Vanaf 2011
Niet gevaarlijk
Corrosief
Gevaar voor ernstig
oogletsel
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
155
Onderworpen aan ADR = ook gevaarlijk voor CLP?
Nee!
Verwarmde stoffen (klasse 9)
Besmettelijke stoffen (klasse 6.2)
Radioactieve stoffen (klasse 7)
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
156
Gevaarlijk volgens CLP = ook voor ADR?
Nee!
Chronische gevaren (CMR)
Irriterend/schadelijk
Sensibiliserend
STOT
...
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
157
Gevaren CLP = gevaren ADR?
Nee!
CLP
ADR
Kwik: Acute Tox 1 (H330)
Kwik: klasse 8 (geen subklasse)
!!! Is veranderd in ADR 2013
(subklasse 6.1) !!!
NaOH: Skin Corr 1A
NaOH: Klasse 8, PG II
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
158
Nuttige links
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
159
Afkortingen
CLP
Verordening nr. 1272/2008 van het Europees Parlement en de
Raad van 16 december 2008 betreffende de indeling, etikettering
en verpakking van stoffen en mengsels
DSD
Dangerous Substances Directive (67/548/EEC)
UNECE
United Nations Economic Commission for Europe
DPD
Dangerous Preparations Directive (1999/45/EC)
ADR
Accord Européen relatif au transport international des
marchandises Dangereuses par Route
RTDG
Recommendations on the Transport of Dangerous Goods
UN-MTC
UN Manual of Tests and Criteria
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
160
Vragen?
Indelen van stoffen en mengsels volgens CLP:
luik fysische gevaren/transport – 26/05/2015
161