Inbreng van Platform ABC voor de nationale voedseltop

PlatformAarde•Boer•Consument
Voorzitter:HansGeurts
Secretariaat:GreetGoverde(024)3443678
Email:[email protected]
Penningmeester:GuusGeurts
IBAN:NL25ABNA0811993124
Website:www.aardeboerconsument.nl
BijdrageaandeNationaleVoedseltop(26januari2017)
SAMENVATTING
Voedselexport-Hetkabinetpastmeerbescheidenheidwatbetrefthaarinternationaleambitiesophet
puntvanvoedselexport.PlatformABCpleitervooromdelandbouwexportnaarlandenbuitendeEU
alleentefaciliterenvoorzoverduurzaamheidseiseninhandelsverdragenzijnvastgelegdenduur-zame
landbouwbeloondwordt.Productendienietvoldoenaandeeisendiehiergelden,mogennietworden
geëxporteerdnochgeïmporteerd.
Zelfvoorziening-HetkabinetlijktoverhethoofdteziendatNederland–enookdeEUalsgeheel-
behalveeengroteexporteurookeengroteimporteurvanlandbouwproductenis,waaronderveevoer
uitverrestreken.ABCbepleitomecologische,economischeenpolitiekeredeneneengroterematevan
zelfvoorzieningvoorvoedselinNederlanden-binneneenvooralleEU-landengelijkwaardigmarktregiem–ookinEuropa.
Hongerenondervoeding-ABCheeftmoeitemethetstrevenvanhetkabinetom‘hetNederlandse
bedrijfsleventefaciliterenomeenbijdrageteleverenaanhetuitbannenvanhongerenondervoedingin
ontwikkelingslanden.’Zijpleitervooromhethongervraagstukoptelossenviahaarontwikkelingsbeleid.
Overproductie-Indekabinetsbriefblijftonderbelichtdathetvoedselvraagstuknietalleeneenkwestie
isvaneentelagevoedselproductieinarmelanden,maarookvanoverproductie(entelage
landbouwprijzen)inlandenmeteentechnischhoogontwikkeldelandbouw.Delandbouwinarme
landendientwatABCbetrefttewordengevrijwaardvandumpingvanvoedseloverschotten,leidendtot
prijsbederf.OverproductiehiermoetwordentegengegaandoorhetinzettenvanvariabeleproductiequotaofproductieheffingenopEU-niveauwaarbijhetwisselendeaanbodwordtafgestemdopde
binnenlandsec.q.Europesevraag.
Zwakkemarktpositieboeren-HetkabinetonderkentevenalsABChetprobleemvandezwakke
marktpositievandeboerindeketens,maarsamenwerkingbinnendeketenbiedtgeenoplossing.ABC
isvanmeningdatdeoverheidtottaakheeftteinterveniërenindelandbouwmarkten,zodanigdatde
partijenmeergelijkwaardigwordenenvrijkunnenonderhandelen(zievolgendpunt).
Monopolistischemarkten-Hetkabinetsteltvoordeverkoopmachtvanboerentuindertevergroten
maarlegthunafnemersnietsindewegomtotsteedsgrotere,wereldomspannendeconglomeratenuit
tedijenenboerentegenelkaaruittespelen.DepolitiekheeftdaaromwatABCbetrefttottaakomde
marktmachtvandegrotemonopolistischespelersintedammen.Ditkanwordenbereiktdoorhet
inzettenvanvariabeleinvoerquotaofinvoerheffingenomdeinvoervanlandbouw-productente
1
reguleren.Opkortetermijnkanwordenvolstaanmeteenverbodopdeverkoopvan
landbouwproductenonderdekostprijsdoorsupermarkten(prijzenoorlogen),zoalsinDuitsland.
Voedselsoevereiniteit-IndeVoedselagendakomtbehalvereguleringookregionaliseringvande
landbouwmarktennietaanbod.Deregeringhoudtvastaangeliberaliseerdeinternationalemarkten,
watgezienhaarambitievanwereldspelerlogischis.ABCpleitvoorkorteketens,regionalemarktenen
voedselsoevereiniteitwaarbijnietdewereldspelersmaarboerenenconsumentenbepalenwaterop
tafelkomt.Omdattebereikenzijninternationaleafsprakennodigwaarbijlandenhetrechtkrijgenhun
binnenlandsemarktenvooressentiëlevoedselproductentebeschermen.Hiertegenoverstaatde
verplichtingbuitenlandsemarktennietteschadendoorexport.
INLEIDING
OpdeNationaleVoedseltopwilhetkabinet‘metallebetrokkenpartijenafsprakenmakenoverde
Voedselagenda,inhetbijzonderoverderoldieiederdaarinkanenwilspelen’.AlsPlatformAarde
BoerConsumentzienwijonzerolinhetleverenvanbijgaandcommentaaropdeKamerbrief
VoortgangVoedselagendavan21november2016,inhetbijzonderopdepositievandelandbouw
daarin.Wijkunnenonsverenigenmetveelvandevoorstellenindekamerbrief.
Zowordterstevigingezetopverduurzamingvandelandbouwindebreedstezin,onderdeterm
‘natuurinclusievelandbouw’.Enkelesteekwoorden:agrarischnatuur-enlandschapsbeheer,streekproducten,natuurlijkeplaagbestrijders,bodemvruchtbaarheid,bestuivendeinsecteneneiwittransitie
(GreenDealSoja).Ookgezondvoedselkrijgtveelaandacht,inclusiefvoorlichtinghieromtrent.De
voedselproductieketenalsgeheelwordtaangesprokenophaarverantwoordelijkheidomopduurzame
wijzegezondenveiligvoedselteleveren.Wijdelendezebeleidsvoorstellen,maartekenenerdirectbij
aandatwijzemoeilijkteverwezenlijkenachtenzolangboerentuindernietbeterwordenbeloond.
Waarmoetdezesectordemiddelenvandaanhalenvoortransitienaarduurzamelandbouwbinnen
hetdoorderegeringvoorgestaneregiemvanopenmarktenenexportgerichtheiddatstruc-tureel
dalendelandbouwprijzenoplevert?(zieookonzepublicatieAchtmythenoverVoedselenLand-bouw,
EenvurigpleidooivoorMarktinterventieindeLandbouw,waarinonzeopvattingenuitgebreidzijn
verwoord:http://aardeboerconsument.nl/acht-mythen-over-voedel-en-landbouw)Hierondervolgen
puntsgewijsonzezienswijzenomtekomentoteenduurzamelandbouwsectormetkostendekkende
landbouwprijzen.
1.Hetkabinetpastmeerbescheidenheidwatbetrefthaarinternationaleambitiesophetpunt
vanvoedselexport.
ABCheeftergeenbezwaartegenalsonslandzijnwetenschappelijkentechnolo-gischvernuftophet
gebiedvanland-entuinbouwalsookvandevoedingsmiddelentechnologie,‘exporteert’.Zijzietvoor
onzeland-entuinbouwevenwelgeenvoortrekkersrolweggelegdomaandetoenemendevraagnaar
voedselindewereldtegemoettekomen(zieookpunt3).ABCwiljuistnadrukkelijkde
exportgerichtheidenhetopenmarktbeleid,buitendeEU,voordesectorterdiscussiestellen.
Vooralalsduurzamebedrijfsvoeringdekomendejarendenormwordt,zoalshetkabinetnastreeft,
hebbenNederlandse(enookEuropese)boerenbedrijvennietstewinnenbijexportvangrotevolumes
agrarischeproducten.DeelnameaancompetitieveinternationalemarktenbuitenEuropawaarlevel
playingfieldseenillusiezijnenbodemprijzenrealiteit,verdraagtzichnietmetduurzamelandbouwen
behoudvannatuurenlandschapengaattenkostevandierenendebedrijfsresultaten.Deschadevan
ongeclausuleerdeinternationalehandelblijftnietalleenbeperkttoteigenlandmaarookdoetzichook
daarbuitengevoelen(b.v.nutriëntenoverschothier,roofbouwdoorsojateeltdaar).PlatformABCpleit
ervooromdelandbouwexportnaarlandenbuitendeEUalleentefaciliterenvoorzoverduurzaamheidseiseninhandelsverdragenzijnvastgelegdenduurzamelandbouwbeloondwordt.Productendieniet
voldoenaandeeisendiehiergelden,mogennietwordengeëxporteerdnochgeïmporteerd.
2
2.HetkabinetlijktoverhethoofdteziendatNederland–enookdeEUalsgeheel-behalveeen
groteexporteurookeengroteimporteurvanlandbouwproductenis,waaronderveevoeruit
verrestreken.Onzesuccesvollevoedingsmiddelensectordraaitvooreenaanzienlijkdeelopgeïmporteerdegrondstoffenuitoverzeesegebieden.Ditbrengtteneersteaanzienlijketransportbewegingen
teweeg,ongewenstvanuitmilieuoogpunt.Verderleverthetrisico’sopophetpuntvanvoedselveiligheid,maarookvanvoedselzekerheid,namelijkstagnerendeaanvoervanstrategischevoedselproductendoorinternationaleconflictenoftegenvallendeoogstendoorklimaatverandering.ABCbepleitom
ecologische,economischeenpolitiekeredeneneengroterematevanzelfvoorzieningvoorvoedselin
Nederlanden-binneneenvooralleEU-landengelijkwaardigmarktregiem–ookinEuropa.
3.ABCheeftmoeitemethetstrevenvanhetkabinetom‘hetNederlandsebedrijfsleventefaciliterenomeenbijdrageteleverenaanhetuitbannenvanhongerenondervoedinginontwikkelingslanden.’Handelsbevorderingwordthiertegemakkelijkopéénlijngeplaatstmetarmoedebestrijding,terwijlNederlandjuistterughoudendzoumoetenzijnmetdeexportvanlandbouwproducten
naarlandenmetvoedseltekorten.DeEuropeseinkomenstoeslagenwerkenkostprijsverlagenden
moeteningevalvanlandbouwexportnaarlandenbuitendeEUalshandelsverstorendworden
beschouwd.Dooroneigenlijkeconcurrentiewordtdelandbouwenzoookdevoedselzekerheidondermijnd,juistinlandenwaardezesectoralincrisisverkeert.ABCpleitervooromhetuitbannenvan
hongerenondervoedingnatestrevenviahaarontwikkelingsbeleid.
4.Indekabinetsbriefblijftonderbelichtdathetvoedselvraagstuknietalleeneenkwestieisvan
eentelagevoedselproductieinarmelandenmaarookvanoverproductie(entelagelandbouwprijzen)inlandenmeteentechnischhoogontwikkeldelandbouw.Ineensectoralsdelandbouw
metmiljoenenproducentenenongewisseopbrengstenishetonmogelijkhetaanbodaftestemmenop
devraag.Tekortenenoverschottenwisselenelkaarafenleidentotsterkeprijsschommelingen.Boeren
inlandenmeteenhoogproducerendelandbouwhebbenvooraltelijdenvanperiodiekeoverschotten
endeprijsdalingendiedaarhetgevolgvanzijn.Eenkleinproductieoverschotkanalzorgenvooreen
sterkeprijsdaling.Immersveelvoedselisbeperkthoudbaarenboerenkunnennietwachtenmethet
verkopenvanhunoogstomdatzijhunrekeningenmoetenbetalen.Diteffectvaneenovervoerdemarkt
wordtversterktdoordatdeconsumentnietmeergaatetenwanneerhetvoedselgoedkoperwordt.
Overproductievertaaltzichbijgeliberaliseerdewereldmarktenindumping(verkooponderdekostprijs)vanvoedselinontwikkelingslandenmeteenlaagproductievelandbouw.Hiervanwordengezinsbedrijvenindezelandenweerdedupe.Detochalnoodlijdendeboerenstanddaarwordtkansenontnomenomeeninkomentevergarenomdeproductiemiddelenaanteschaffendiezenodigheeft,enomde
voedingsmiddelentekopendiezezelfnietvoortbrengt.Zoblijfthongerenondervoedingbestaanen
wordtdevoedselzekerheidverderondermijnd.DelandbouwinarmelandendientdaaromwatABC
betrefttewordengevrijwaardvandumpingvanvoedseloverschotten,leidendtotprijsbederf.
Maarhoehieroverschottentevoorkomen?Indelandbouwishetvanwegehetgroteaantalboeren
onmogelijkproductieafsprakentemaken.Zelfreguleringdanmisschien?Ditisgeenoptievoorboeren
diealsmarktpartijindividueeltekleinzijnomhetaanbodendeprijsvanhunproductookmaarenigszinstekunnenbeïnvloeden.Integendeel:Bijdalendeprijzenzullenzijerjuisttoeneigenomhetmaximumuithunbedrijftehalenominkomensdervingtevoorkomen,mettoenemendeoverschottenen
verdereprijsvalalsgevolg.
Hetisaandeoverheidomeeneindtemakenaanoverproductieenervoortezorgendatdelandbouwprijzenopeenvoordeboerlonendniveaugehoudenworden.Hoe?Doorhetinzettenvanvariabele
productiequotaofproductieheffingenopEU-niveauwaarbijhetwisselendeaanbodwordtafgestemdopde
binnenlandsec.q.Europesevraag.DeWageningselandbouweconoomNiekKoningheeftvoordeze
aanpakdeterm‘managedtrade’gemunt.Canadabijvoorbeeldhoudtopdezemanierdezuivelprijsop
3
eenvoordeboerenkostendekkendniveau.DeEuropeanMilkBoardheeftmethaarMarktverantwoordelijkheidsprogrammavoorgesteldmelkveehouderstebelonenvoorverlagingvanhunproductie
(=quotering).
DelandbouwverdienteenmeerprominenteplaatsindeVoedselagenda.
Het verhaal gaat dat jongeren vaak denken dat melk uit de fabriek komt. Het kabinet lijkt hierin mee te
gaandoorinhaarVoedselagendaonevenredigveelaandachtteschenkenaandeverwerking,distributieen
consumptievanvoedsel.60.000Agrarischeondernemingendietweederdevanonslandoppervlakbenutten
voor met name voedselproductie, worden hiermee ten onrechte naar het tweede plan geschoven Deze
relatief beperkte aandacht voor de landbouw is een teken aan de wand. Niet voor niets ervaren boer en
tuinder vaak weinig erkenning voor hun werk van de zijde van politiek en publiek. En dat terwijl de
maatschappelijkewaarderingvanvoedseljuistongekendhoogis.PlatformABCdoetdaaromeenberoep
opDenHaagomzichervoorintezettenlandbouwinhetvolgendkabinetweerdestatustoetekennendie
haar toekomt. “Boeren vormen de basis van ons bestaan en verdienen en centrale plaats in onze samenleving.” (Uit: Wim Schippers, Boeren met ontzag, 2016). Herinvoering van een Ministerie van Landbouw,
VisserijenVoedselvoorzieningondereenvakministerlijktonseenredelijkeeis.Inhetalgemeenbasis-en
middelbaaronderwijsmoeternaastvoedseleducatieookaandachtkomenvoorlandbouw-educatie.
5.HetkabinetonderkentevenalsABChetprobleemvandezwakkemarktpositievandeboerin
deketensmaarsamenwerkingbinnendeketenbiedtgeenoplossing.Hetgebrekaanmarktmacht
vanboerentuindervindtparadoxaalgenoegzijnverklaringindelandbouwmarktendievanafmedio
jarennegentiggeleidelijkaanwerdengeliberaliseerdinhetkadervanhethandelsoverlegbinnende
Wereldhandelsorganisatie(WTO).Bedoeldterbevorderingvanvrijhandel,leiddedeopheffingvan
handelsbeperkingenjuisttottoenemendemachtsconcentratiesenmonopolievormingindeketens.
Immersmultinationalebedrijvenindevoedingsmiddelenbranchewerdendoordeliberaliseringsagenda
vandeWereldhandelsorganisatiegefaciliteerdomoveralterwereldhunagrarischegrondstoffeninte
kopenbijmiljoenenboerenbedrijven.
Gestimuleerdookomfusiesaantegaan,ontstondeneraandevraagzijdesteedsgroteremarktpartijen,metdaartegenoveraandeaanbodzijdezeerveelkleinepartijen,namelijkmiljoenenboeren
metweinigonderhandelingsruimte.Delaatstekregenindegeliberaliseerdewereldmarkttemakenmet
internationaleconcurrentieenstructureellagelandbouwprijzenbijstijgendeproductiekosten.Immers
ookaandevoorkant(inputsvanzaden,werktuigen,kunstmeste.d.)raaktendemarktensterkgemonopoliseerd.Boereninkomensstakenhierdoorsteedsongunstigerafbijdeinkomensvananderedeelnemersindevoedselproductieketens:verwerkers,retail,cateringenhoreca.Ditprobleemisterugte
vindenindeschrikbarendeterugloopvanhetaantalboerenbedrijven.
ABCzietnietinhoedemarktpositievandeboerkanwordenversterktdoorindeketensamente
werkenaanduurzaamheideninnovatie,zoalshetkabinetvoorstelt.Delaatstelijktervanuittegaandat
erindeketensprakezouzijnvaneenvrijemarkt,terwijlboerenalstoeleverancierssterkafhankelijk
zijnvaneenbeperktaantalzeergrote,internationaalopererendeconcernsindevoedingsmiddelenbranche.Samenwerkingbinnenzulkegemonopoliseerdelandbouwmarktenkomteropneerdatdeboer
alsonderliggendepartijzijnafnemersomgunstenzoumoetenvragen.Bijvoorbeeldomhogereprijzen
voorverbeterderassenofgewassen,ofvoorbiologischgeteeldvoedsel.Ditisdeomgekeerdewereld.
Heteconomischeverkeerkenteengeheelanderelogica.Daarbepaleneconomischebelangende
spelregelsendiewordennetalsdeprijzengedicteerddoordesterkstepartij,degroteconcerns.ABCis
danookvanmeningdatdeoverheidtottaakheeftteinterveniërenindelandbouwmarkten,zodanigdatde
partijenmeergelijkwaardigwordenenvrijkunnenonderhandelen(zievolgendpunt).
6.Hetkabinetsteltvoordeverkoopmachtvanboerentuindertevergrotenmaarlegthun
afnemersnietsindewegomtotsteedsgrotere,wereldomspannendeconglomeratenuittedijen
4
enboerentegenelkaaruittespelen.Hetkabinetmiskentdezwaartevanhetprobleemvanmonopolistischelandbouwmarkten.Aanpassingvandemededingingsregelswaarbijboerenmeermarktmacht
wordtverleenddoordatzijzichalsmarktpartijenorganiseren,isopzicheengoedemaatregel,maaris
nietgenoeg.ABCisvanmeningdat,omdevoedselvoorzieningrobuusttemaken,develemiljoenen
gezinsbedrijvendiedewereldvoeden,moetenwordenbeschermdtegendeinternationaalopererende
voedingsmiddelenindustrie.DepolitiekheeftdaaromwatABCbetrefttottaakomdemarktmachtvande
grotemonopolistischespelersintedammen.Ditkanwordenbereiktdoorhetinzettenvanvariabele
invoerquotaofinvoerheffingenomdeinvoervanlandbouwproductentereguleren.Opkortetermijnkan
wordenvolstaanmeteenverbodopdeverkoopvanlandbouwproductenonderdekostprijsdoorsupermarkten(prijzenoorlogen),zoalsinDuitsland.
7.IndeVoedselagendakomtbehalvereguleringookregionaliseringvandelandbouwmarkten
nietaanbod.Deregeringhoudtvastaangeliberaliseerdeinternationalemarkten,watgezien
haarambitievanwereldspelerlogischis.Doordeschevemachtsverhoudingeninvoedselmarkten,
metlagelandbouwprijzenalsgevolg,staatvolgensABCbehalvedeecologischehoudbaarheidwaarhet
kabinetsteedszoophamert,ookdeeconomischehoudbaarheidvandelandbouwernstigonderdruk.
Zonderreguleringvanhetaanbodenmarktbeschermingtegenimportenbenedendebinnenlandse(of
EU)kostprijskomenerzoalswehebbengezien,voordeboergeenfaire,kostendekkendeprijzenuitde
marktenkomterevenmineeneindeaandumpingopdewereldmarkt.Regionaliseringvandevoedselmarktenishiervandelogischeconsequentie.
Ditverondersteltdatdehandelinlandbouwproductenalleenvrijisbinnengebiedenwaarde‘spelregels’vooralleproducentenminofmeergelijkzijn.DeEUisminofmeerzo’nregio,maarafhankelijk
vandeaardvanhetproductendeeetcultuurisdaarbinnenruimtevoortallozeelkaaroverlappende
regio’sopallerleischaal,totaanstadsregio’stoe.Ookzijnindiesituatiedeconsumentendichtbij;
consumentendie,indewoordenvanhetkabinet,‘kortereketenswillenenlokaalenseizoensgebonden
voedsel’.
Bijregionaliseringverplaatstdehandelinvoedselproductenzichvanwereldniveaunaarregionaal
niveauwaardoordeinvloedvanmondiaalwerkendefirma’swordtingeperkt.Ookwordende
productie-enhandelsketensoverzichtelijkerenkorterenwordendeproblemenomtrentvoedselveiligheidbeterbeheersbaar.Regionaliseringscheptvooralookruimtevoorkleinerespelersindeketen/op
demarktenbevordertdaarmeegezondeconcurrentietussengelijkwaardigemarktpartijen.RegionaliseringhoudtwatbetreftABCookinomeenzogrootmogelijkezelfvoorzieningnatestrevenvan
bijvoorbeeldeiwit-enoliegewassen.Importvantropischeproductenzoalskoffie,theeenananasblijft
bestaan.
Wanneerbovengenoemdregiemvanaanbodreguleringenmarktbeschermingwordtingevoerden
boerenprimairvoorbeschermde,regionale,nationaleofsupranationale(EU)marktenproduceren,
halenzijinmeerderheideenkostendekkendeprijsuitdemarktenhebbenzijgeentoeslagenmeer
nodig.PlatformABCheeftditineenstudieaangetoond,samenmetdeskundigenvanandereEuropese
organisaties.1Deconsumentbetaaltenigszinshogerevoedselprijzen(van15%naar15,9%vanhet
huishoudbudget)diedewerkelijkeproductiekostenweerspiegelenenwordtdaarvoorgecompenseerd
doorietslagerebelastingen.Detoeslagenwordendeelsomgezetinonkostenvergoedingenvooronder
meerlandschaps-ennatuurbeheerenverhogingvanhetorganischestofgehalteindebodem(ookter
opslagvanCO2alsklimaatmaatregel).
ABCzietalshaarideaalhetcreërenvanvoedselsoevereiniteit,evenalsdeinternationaleboerenorganisatieLaViaCampesinahttps://viacampesina.org/en/index.php/organisation-mainmenu-
1ProposalsforanewEuropeanagricultureandfoodpolicythatmeetsthechallengesofthiscentury,12july
2010.Voordebegroting:ziehttp://aardeboerconsument.nl/wp/wp-content/uploads/2008/11/10-12-13budget-ned-samenvatting-11-01-04.doc
5
44/what-is-la-via-campesina-mainmenu-45.Omditteverwezenlijkenzijnmarktennodigvaneen
zodanigoverzichtelijkeschaaldatproducentenenconsumentenzelfkunnenuitmakenwelkvoedseler
optafelkomt.Ditintegenstellingtotdewereldmarktwaargrotemonopolistischebedrijvenbeslissen
waterindeschappenvandesupermarktligt.OmdezeomslagtemakenzijnerwatABCbetreftinternationaleafsprakennodigwaarbijlandenhetrechtkrijgenhunbinnenlandsemarktenvooressentiëlevoedselproductentebeschermen.Hiertegenoverstaatdeverplichtingbuitenlandsemarktennietteschadendoor
export.
WijkbijDuurstede,januari2017
JacquesvanNederpelt,lidPlatformAardeBoerConsument
6