Mode als cultuurfenomeen - Royal Academy of Fine Arts — Antwerp

De academisering van het
Kunstonderwijs
(specifiek het mode-onderwijs)
José Teunissen
Lector Modevormgeving ArtEZ
Hogeschool voor de Kunsten Arnhem
De academisering van (mode)
onderwijs
Uitzonderingspositie
• Mode als discipline kent
geen universitaire
inbedding zoals
kunstgeschiedenis
• Tot voor kort alleen
stijlgeschiedenis
• Studies van eenlingen
(Walter Benjamin, Roland
Barthes, Georg Simmel)
Viktor & Rolf Zen Garden 2013
Modelectoraat ArtEZ 2002
doelstellingen
• Brug hbo/universiteit
verkleinen
• Theorievorming hbo
intensiveren
• (toegepast) onderzoek
opzetten
• Docenten professionaliseren
via kenniskring
• Relatie met de
praktijk/werkveld
• Internationaal netwerk
Global Fashion, Local tradition
2005
ArtEZ Arnhem Fashion
Onderdeel van Art & Design ArtEZ
Gerrit Rietveld gebouw
• BA fashion ( 1953)
• Postgraduate Fashion,
Design & Strategy 1990
• Postgraduate Fashion
Design 1998
• Lectoraat Mode 2002
• Lectoraat Kunst, cultuur &
economie 2007
• Center of Expertise, Mode
en creatieve economie 2014
BA Fashion 1953
Iris van Herpen
• 5/4 jarige dagopleiding
• Veel contacturen
• nadruk op ontwerpvak en
techniek van het maken
• theorie:
kunstgeschiedenis/filosofie/
modestijl-geschiedenis
• Ingebed in traditie en
ideologie van
kunstonderwijs
Fashion, Design & Strategy (MV&S) 1990
Amber Zeekaf – Retail concept
• 2 jarige opleiding MA
• engelstalig
• Ingevoerd in 1990 als
postacademisch jaar
• reflectie op mode: theorie,
concept & sociale processen
• Specialisaties; Journalism,
Futurizing, Curation en
Branded Design
• 2008 erkende 2-jarige master
MA Fashion Design 1998
• 2 jarige opleiding tot
ontwerper
• Relatie met praktijk wordt
opgezocht
• Verdiepende studie
• In 2002 nog bijna geen
theorie en research
• Vanaf 2008 erkende MA
waarin theorie en design
research zijn ingebed.
Handboek 2006
Start modelectoraat 2002
• Mode onderdeel van
dominante visuele cultuur
• Mode definieert onze
persoonlijke en sociale
identiteit
• Verhoudt zich tot issues als
globalisering en lokale
cultuur.
Thematisch onderzoek vanuit de
actualiteit
missie
Het lectoraat Modevormgeving
beschouwt mode als een van de
belangrijkste culturele
fenomenen in onze visuele
cultuur. Achter de kunstmatig
veranderende modetrends
probeert het de diepere
betekenis van veranderende
sociale behoeften bloot te
leggen, of nieuwe inzichten en
concepten.
De Ideale Vrouw
Invullen van theoretische leemtes
The Art of Fashion 2009
Boijmans, Rotterdam
•
•
•
•
Thema vanuit de actualiteit:
Research met studenten
Seminars
Tentoonstelling met
Boijmans / MOTI
• Publicatie/handboek in
NL/ENG
• Vertalingen in Chinees en
Spaans
Fashion Theory
Craig Green UK winter 2013
Fashion Theory beschouwt mode
als een systeem waarbinnen
rollen, sociale hiërarchieën,
modellen van verbeelding en
lichaamsgestalten worden
geproduceerd. (Calefato: 2006)
• In opzet vergelijkbaar met Film
Theory en Gender Studies
(interdisciplinair en open voor
crossovers)
Inhaalslag van (mode) theorie en
onderzoek
Handbook of fashion Studies LCF
• Mode onderzoek werd de
laatste 25 jaar vooral
ontwikkeld aan voormalige
art schools (en niet op
UNIVERSITEITEN)
• UAL (Central St Martins,
Londons College of Fashion)
zijn/waren hierbij leidend,
FIT, Parsons New York.
• Vooral socio-cultureel
onderzoek
Avant-garde
Critical research
• Zweden, Denemarken en
Australië zijn voorlopers in
onderzoek waarbij theorie
en praktijk gekoppeld
worden.
• Ook UK doet dit
Exit 13 Boras Zweden
Design research/ critical research
Helen Storey Wonderland
• Onderzoeksaanvragen
indienen bij Humanities op
basis van samenwerking
• Interessante lanjarige crossover onderzoeken
• Practice based research
Fashion Theory (1996)
The Journal of Dress, Body & Culture
Berg/Bloomsbury
• Aim: the study of fashion has ,
until recently, suffered from a
lack of critical analysis.
Increasingly, however, scholars
have recognized the cultural
significance of the selffashioning, …..Fashion Theory
takes as it starting point a
definition of ‘fashion’ as the
cultural construction of the
embodied identity. …
Fashion Practice (2008)
The journal of Design, Creative Process & the Fashion
Industry
• Fashion Practices covers the
full rang of contemporary
design and manufacture
within the context of the
fashion industry. Design
processes and new
technologies fuel the most
vibrant areas of fashion
practice and commerce today,
yet they have been largely
ignored by scholarschip.
Dutch Identity in a Globalized World.
Culturele Dynamiek NWO
2008-2013
• Samenwerking lectoren
Saxion, ArtEZ, AMFI
• Radboud Universiteit
penvoerder
• 4 promovendi
• Mix van economisch
geografisch, sociologisch,
visual culture,
(kunst)historisch onderzoek
Viktor & Rolf Fashion show 2008
CLICKNL | NEXT FASHION
Creatieve industrie 2011
missie
• Vanuit een netwerk van
kennisinstellingen, overheid en
bedrijfsleven onderzoek doen
• NWO/TNO specifieke calls
• weeffouten (niet toegankelijk
voor HBO en ontwerpend
onderzoek onderbelicht)
• Criteria ontwerpend
onderzoek voor mode
ontwikkeld.
• ArtEZ = trekker/boegbeeld
Design4recycling Jeans 2013
CLICKNL |NEXT FASHION
agenda
• Duurzaamheid,
overconsumptie en andere
maatschappelijke issues
• Nieuwe
maakprocessen/digitaliserin
g en webshops
• Nieuwe innovatiesystemen
en nieuwe
businessmodellen
• Cross-overs
Crafting Wearables 2013-2017
ClickNL/Next Fashion
Solar coat- Pauline van Dongen
• Turn technology into Fashion
• From gadget to a real product
• Fashion as a performance of
identity?
• Radboud Universiteit
Nijmegen/ Tu/e/ArtEZ/
• Philips, Textielmuseum
• 2 promovendi + 4 embedded
researchers
• 1e promotie van
modeontwerper ArtEZ
Virtuele Verwachting, Fysieke Beleving
Onderzoek SIA/RAAK
• Saxion, HU - games en
virtuele passpiegels
• ArtEZ Fashion Masters
Strategy + alumni – fysieke
winkel van de toekomst
• Localiteit/ etnografische
research
• Concepten/artikelen/ advies
ArtEZ Mode 2013
Project Turkije 2012
• Brede reflectie, onderzoek
en theorie is onderdeel van
curriculum bij MA
• Uitbreiding gekomen naar
design research/critical
research
• Goede aansluiting en
uitwisseling met bedrijven
en andere experts (TU,
Saxion) in workshops en
onderzoeken
Design research/critical research
• (Promotie)onderzoeken
waarbij ontwerpers
(maatschappelijke,
technologische en
filosofische) modevraagstukken onderzoeken via
een creatief traject dat een
serie artefacten oplevert
met daarbij een
begeleidend
researchrapport/thesis.
Kunstonderwijs: Een unieke positie tussen HBO en
Universiteit
• Meer research en (bredere)
theorie context
• Introductie van critical research is
belangrijk in het huidige
veranderingsproces van de mode.
• steeds meer studenten koppelen
een meer theoretische en
onderzoeksmatige benadering
aan een ontwerppraktijk
• Met het geheugen van
conceptuele Nederlandse
kunstpraktijk
Pauline van Dongen 3d schoen
2011
Tot slot
• De academisering van het (kunst) modeonderwijs
heeft internationaal een bredere
interdisciplinaire benadering van mode
opgeleverd die inzicht geeft in hoe mode als
cultuurfenomeen functioneert en welke waarden
ze in onze cultuur representeert.
• Deze reflecties helpen ontwerpers om in het
veranderende modesysteem – via design thinking
– nieuwe maatschappelijke en culturele
relevantie te vinden voor hun werk.