INTERVIEW - RIBW Brabant
advertisement
INTERVIEW 24 INTERVIEW Participatie met ervaringsdeskundigheid Als de scheidslijn tussen cliënt en medewerker vervaagt Er is wat lef nodig om te beginnen met ervaringsdeskundigheid, maar RIBW Brabant laat zien dat het resultaat groot kan zijn. Deze zorginstelling begeleidt en ondersteunt mensen met een ernstige psychiatrische aandoening. Inmiddels is participatie in de organisatie ingebed. De inspanningen betalen zich terug, doordat niet voorbij is gegaan aan het individu en daarbij focust op zijn behoeften. Hoe dit leerproces is verlopen, vertellen René van Trijp, hoofd personeel en organisatie en Paola van den Noordt, senior ervaringsdeskundig medewerker. Al jaren stelt RIBW Brabant de cliënt centraal. René van Trijp vertelt dat zo’n drie jaar geleden de gedachte ontstond dat dit beter zou kunnen door meer aandacht aan participatie te besteden. “We waren daar als organisatie aan toe en het heeft ons veel gebracht. Naast het aanboren van een extra kennisbron, gaat het ook over een cultuurverandering binnen de organisatie. We zijn veranderd in een open leercultuur waarin mensen beter tot hun recht komen. Zowel de cliëntenzorg als de medewerkerszorg zijn erdoor verbeterd.” Hij hoopt dat de Participatiewet ook andere zorginstellingen stimuleert en zo bijdraagt aan de bewustwording bij werkgevers van het belang van participatie voor de organisatie. Daarbij maakt hij een duidelijke kanttekening. “Het behalen van het quotum moet geen doel op zich worden.” Weg van het hokjesdenken RIBW Brabant vindt dat iedereen de kans moet krijgen mee te doen in de maatschappij en daarbij maakt de organisatie geen onderscheid in medewerkers en cliënten. “Voor ons zijn dat twee gelijkwaardige groepen en binnen de organisatie spreken we over de ontwikkeling van mensen. Daardoor vervaagt de scheidslijn tussen medewerkers, cliënten, vrijwilligers en ervaringsdeskundigen.” René van Trijp is dan ook wars van hokjesdenken. “Ik vind dat er binnen de zorg nog te veel groepsdenken bestaat. Zelfs binnen de Participatiewet gebeurt dit. Uiteraard zijn er mensen met een gemeenschappelijke deler, maar dat betekent niet dat zij tegen dezelfde problemen aanlopen. Dat kun je niet voor een ander invullen, want ieder individu zit anders in elkaar en heeft zijn eigen verhaal.” Hiermee geeft hij aan dat het gaat om de ontwikkeling van het individu en de erkenning van talenten. Wat is er nodig om… Echter, alleen aandacht besteden aan iemands talenten is onvoldoende. Paola van den Noordt vertelt dat dit een goed begin is, maar dat er meer nodig is om ervaringsdeskundigheid te implementeren. “Je moet kijken naar wat iemand nodig heeft”, zegt ze daarover. Zij weet waarover ze spreekt. Na het behalen van haar vwo-diploma kampte ze twintig jaar lang met ernstige psychische problemen. Haar klasgenoten gingen studeren, maar dat zat er voor haar niet in. Paola kreeg verschillende banen, veelal op kantoor, maar kwam uiteindelijk in de WAO terecht. “Door het taboe op psychische klachten moest ik mijn ziekte verbergen. Ik was genoodzaakt een deel van mezelf thuis te laten.” Nu kan ze zichzelf zijn en moet ze juist aangeven wat ze nodig heeft om te INVORM | juni 2015 25 INTERVIEW kunnen herstellen en participeren. “Daarvoor ben ik zelf verantwoordelijk. Dat betekent tegelijkertijd dat het op de werkvloer wel bespreekbaar moet zijn. Dit kan betekenen dat ik meld dat het even minder goed met me gaat, of dat ik mijn grenzen beter aangeef.” Dat ontdekken is een essentieel punt, omdat de meeste mensen na langdurige uitval zelf niet precies weten wat zij nodig hebben om goed te kunnen functioneren. “De werkgever moet daarover het gesprek blijven aangaan. Dat is een belangrijk onderdeel van het participatievraagstuk en het maakt het verschil. Doordat ik mijn kwetsbaarheden kan tonen, over mijn behoeftes kan praten en mijn werkgever bereid is om daar samen met mij iets mee te doen, ben ik in staat om goed te blijven functioneren.” Participatie bij RIBW Brabant Participatie vormt nu een integraal onderdeel van de organisatie en gaat binnen RIBW Brabant verder dan ervaringsdeskundigheid alleen. Een mooi voorbeeld hiervan zijn de vrijwillige gastheren en gastvrouwen op het hoofdkantoor. Zij zorgen er onder andere voor dat het gebouw opgeruimd is en schenken koffie en thee. Voor de cliënten is het prettig vanwege de laagdrempeligheid. Zij worden ondersteund door een gastheer die langdurig werkloos was. Nu heeft hij een vaste, fulltime baan waardoor hij weer is opgebloeid. RIBW Brabant heeft hierin geïnvesteerd in tijd en geld en daarvoor krijgt de organisatie ook iets terug. Het gebouw ziet er netjes uit en er wordt op schoonmaakkosten bespaard. Daarnaast kunnen verschillende cliënten extra stappen maken op de participatieladder. Vanwege het succes wordt dit concept nu ingezet op het opleidingscentrum in Waalwijk. Verschillende cliënten helpen het team ervaringsdeskundigen mee met het geven van voorlichting. Aan de andere kant trekt RIBW Brabant ook vrijwilligers van buitenaf aan. Tegelijkertijd heeft de open cultuur ertoe geleid dat een begeleider na vijf jaar durfde te vertellen dat ook zij zich herkende in de cliëntverhalen. Ze volgde daarna een opleiding en werkt nu als ervaringsdeskundige. Daarmee heeft RIBW Brabant uitval voorkomen en is haar functioneren verbeterd. Zo zijn er nog tal van participatievoorbeelden te noemen. 26 "Elke kwetsbaarheid kan als kracht dienen wanneer je hem goed hanteert" - Paola van den Noordt Leren en waarderen “Voor ons is het ook een leerproces”, vertelt René van Trijp. “We hebben die openheid aangedurfd en zien nu dat we ook van elkaar kunnen leren. Juist de gelijkwaardigheid die hierdoor ontstaat, vinden we belangrijk.” Cliënt of medewerker, iedereen wordt gelijkwaardig behandeld. Vrijwilligers krijgen allemaal hetzelfde contract en ervaringsdeskundig medewerkers hebben precies dezelfde overeenkomst als begeleiders, ook qua salariëring. Dat vindt Paola van den Noordt een groot verschil met eerdere werkgevers. “RIBW Brabant laat zien dat zij gelooft in herstel en participatie en bereid is daarvoor te betalen. Zij investeert in kwetsbaarheid. Ik was gewend om altijd vanuit een stigma behandeld te worden. Toen ik merkte dat mijn kennis er wél toe deed, had ik het gevoel dat ik voor het eerst gezien werd. Wat dat met me deed, is onbeschrijflijk.” Rolmodel RIBW Brabant heeft haar visie op participatie met de inzet van ervaringsdeskundigen omgevormd naar de praktijk en dat was soms best lastig. Het werd een leerproces waarin bijsturen regelmatig noodzakelijk was. De eerste stap was het selecteren van drie goede ervaringsdeskundigen die als rolmodel fungeren. “Bij de selectie van ervaringsdeskundig medewerkers staan de verwachtingen van beide partijen centraal. Ook komt de fase van het herstelproces aan bod”, vertelt Paola. “Het is namelijk niet gemakkelijk om te werken met je kwetsbaarheid. De vraag is of je daar klaar voor bent en wat je nodig hebt om het te kunnen doen.” René vertelt dat er op de werkvloer een barrière doorbroken moest worden. “De inzet van ervaringsdeskundigheid is een forse verandering, omdat je INTERVIEW ket is heel divers en hun kennis wordt aangewend voor advies en beleid. Nieuw daarin is het aanbieden van de eenjarige opleiding Howie the Harp (zie kader). Paola zet haar kennis tegenwoordig ook in om andere organisaties te informeren over het werken met ervaringsdeskundigheid. “Je hoeft het wiel niet telkens opnieuw uit te vinden, maar moet kennis met elkaar delen. Vooral destigmatisering vind ik belangrijk. Ik besef wel dat dit een verandering is die je niet altijd kunt forceren. Het is een kwestie van durven leren en daarin ga je ook weleens onderuit. Dan is het zaak op te staan en verder te gaan. Dat raakt de kern, namelijk dat zowel werkgever als werknemer erop vertrouwen dat het goed komt.” Ervaringen delen Paola van den Noordt en haar collega’s delen graag hun ervaringen over het inzetten van ervaringsdeskundigheid als onderdeel van het participatieproces. Zij verzorgen hierover presentaties, soms samen met een cliënt. Neem gerust contact op met Paola van den Noordt. Daarvoor stuurt u een e-mail naar: [email protected] "Medewerkers en cliënten zijn voor ons twee gelijkwaardige groepen" - René van Trijp aan het vak van de professional komt. Wanneer je geen goede rolmodellen selecteert, loop je het gevaar dat het stigma versterkt wordt. Het zelfvertrouwen van de ervaringsdeskundige kan daardoor afnemen, en tegelijkertijd kunnen medewerkers het zien als erkenning van hun weerstand.” Geen uitzondering Paola is erg blij dat ze vijf jaar geleden de cursus ‘Werken met eigen ervaring’ volgde. “Ik had het geluk dat mijn persoonlijk begeleider in mijn wensen, dromen en kwaliteiten geloofde en me adviseerde dit te gaan doen. Nu het goed met me gaat, word ik weleens als uitzondering gezien, maar dat ben ik niet. Ook met mij is het slecht gegaan. Ik kom uit een omgeving waarin ik patiënt werd genoemd en kreeg allerlei stempels op mijn voorhoofd gedrukt. Daar ga je op een gegeven moment ook zelf in geloven, en dan denk je dat er voor jou geen kansen bestaan in de maatschappij.” Tijdens de cursus ontdekte Paola dat ze haar kwetsbare kanten juist als kracht kan inzetten. “Het is een deel van mezelf, waarmee ik andere mensen kan helpen. Elke kwetsbaarheid kan als kracht dienen wanneer je hem goed hanteert. Ik ben gaan beseffen dat dit een kennisbron is.” Inmiddels bestaat het team Herstel Ondersteunende Zorg en Ervaringsdeskundigheid uit zeven ervaringsdeskundigen, zeven leerling ervaringsdeskundigen en een flink aantal vrijwilligers die allemaal op hun eigen manier te maken hebben gehad met uitval, herstel en participatie. Kennisdeling voorkomt stigma Het team begon met het geven van trainingen aan alle teams om het veranderingsproces te versnellen en wordt nu organisatiebreed ingezet. Hun takenpak- Howie the Harp™ Dit is een eenjarige opleiding tot ervaringsdeskundige afkomstig uit de Verenigde Staten. Uitgangspunt is dat ieder mens over innerlijke kracht beschikt. Door deze kracht te ontdekken, kunnen mensen met een psychische kwetsbaarheid grip krijgen op hun herstelproces. Zo leren zij om hun persoonlijke ervaring in te zetten als beroepskracht. Mensen die op deze wijze hun eigen herstelproces beheersen, kunnen een unieke bron van ervaring zijn voor anderen. Studenten die het complete traject met succes afronden, ontvangen het Howie the Harp-certificaat. Hiermee kunnen zij solliciteren naar de functie van (assistent) ervaringsdeskundige. Op 21 september 2015 start de opleiding in Tilburg. Kijk voor meer informatie over deze opleiding tot ervaringsdeskundige op: www.howietheharp.nl INVORM | juni 2015 27
