Over de Griekse Ilias:

Over de Griekse Ilias:
De Ilias (Nederlands, verouderd: Iliade) is een vroeg-Grieks epos dat toegeschreven wordt
aan de (volgens een traditie blinde) dichter Homerus, hoewel geleerden het erover eens zijn
dat deze vorm van poëzie waarschijnlijk eerst mondeling overgedragen werd en pas later op
schrift gesteld. De titel Ilias is ontleend aan Ilios of Ilion, de oude, Griekse naam voor Troje,
een stad die was gesitueerd in Klein-Azië aan de noord-westkust van het huidige Turkije.
De Ilias vertelt over de wrok van Achilles, en beschrijft slechts een korte episode van het
einde van de Trojaanse Oorlog, die volgens de overlevering tien jaar geduurd heeft. Het is dan
ook een misvatting te denken dat de Ilias over de Trojaanse Oorlog handelt. Uiteindelijk
wordt de stad Troje, met behulp van het beroemde Paard van Troje door de Grieken
ingenomen. Hierover wordt echter in de Ilias niets verteld. Het bekende verhaal van het
Trojaanse paard werd beschreven door de Romeinse dichter Vergilius.
Vergilius
De Ilias is onderverdeeld in 24 boeken die genummerd zijn volgens de letters van het Griekse
alfabet van Α tot Ω. Elk boek bestaat uit gemiddeld 800 verzen. De taal is archaïsch
Homerisch Grieks en onderscheidt zich van het latere Attisch in zowel woordenschat als in
morfologie. Homeros gebruikte veel uitgebreide, tot de verbeelding sprekende vergelijkingen
(later de Homerische vergelijking genoemd). Het is geschreven in dactylische hexameters en
het begint met de woorden: Μηνιν αειδε Θεα (Mènin aeide, Thea, O godin, bezing mij de
wrok).
Attica
Er is een tweede epos dat op de Ilias volgt en ook aan Homerus wordt toegeschreven: de
Odyssee. Dit verhaalt de tienjarige zwerftocht van de Griekse held Odysseus, in zijn poging
om naar huis terug te keren. Omdat de god van de zee Poseidon een wrok tegen hem heeft,
wil dat maar niet lukken en vaart Odysseus tien jaar rond, waarin hij allerlei obstakels
tegenkomt, vooraleer hij zijn thuiseiland Ithaka kan bereiken.
Inhoud







1 Thema
2 Hoofdrolspelers (mensen en goden)
o 2.1 Griekse kamp
o 2.2 Trojaanse kamp
3 Gerelateerde onderwerpen
4 Titels van de boeken
5 Uitgebreide samenvatting
6 Nederlandse vertalingen en bewerkingen van Ilias
7 Op film en televisie
Thema
Homer Ilias Buch 1, 1-10
1
Singe den Zorn, o Göttin, des Peleiaden Achilleus,
2
Ihn, der entbrannt den Achaiern unnennbaren Jammer erregte
3
Und viel tapfere Seelen der Heldensöhne zum Ais
4
Sendete, aber sie selbst zum Raub darstellte den Hunden
5
Und dem Gevögel umher. So ward Zeus´ Wille vollendet:
6
Seit dem Tag, als erst durch bitteren Zank sich entzweiten
7
Atreus´ Sohn, der Herrscher des Volks, und der edle Achilleus.
8
Wer hat jene der Götter empört zu feindlichem Hader?
9
Letos Sohn und des Zeus. Denn der, dem Könige zürnend,
10
Sandte verderbliche Seuche durchs Heer; und es sanken die Völker
Het voornaamste thema van het boek is de 'de wrok van Achilles'. Deze had namelijk een
meisje, Briseïs, als krijgsbuit opgeëist. Agamemnon gebood echter dat hij afstand van haar
moest doen, omdat deze zijn eigen oorlogsbuit, Chryseïs, had moeten opgeven om de
pesterijen van Apollo te doen ophouden. Achilles is zo woedend, dat hij zich afzondert en
weigert nog verder mee te strijden in de oorlog. Achilles blijft gedurende het grootste deel van
het boek buiten beeld, terwijl de gevechten verdergaan, en de Grieken in een benarde situatie
terechtkomen. Pas naar het einde toe, nadat Achilles verneemt dat zijn beste vriend Patroklos
is vermoord door de Trojaan Hector en hij daardoor zwaar aangegrepen wordt, is hij weer
vastberaden zich terug in de oorlog te mengen, en te vechten om wraak te nemen op Hector
voor de dood van zijn beste vriend. Hierdoor zullen de Grieken uiteindelijk de overwinning
kunnen behalen. Deze overwinning wordt niet beschreven, maar door de voorspellingen van
goden en strijders weten we wat het lot is van alle protagonisten in het verhaal en hoe de strijd
zal eindigen. Het boek eindigt wanneer Achilles van zijn wrok verlost is omdat Hector dood
is.
gooden dodenmasker van Agamemnon
Achilles
Hoofdrolspelers (mensen en goden)
Griekse kamp
Mensen




Achilles, zoon van zeegodin Thetis en de Thessalische koning Peleus
Patroclos, strijdmakker van Achilles
Menelaos, Griekse vorst van Sparta, wiens vrouw Helena door de Trojaan Paris met
hulp van de godin Aphrodite geschaakt was, hetgeen de aanleiding voor de oorlog was
geweest
Agamemnon, Griekse vorst van Mykene, broer van Menelaos en aanvoerder van de
Grieken





Odysseus, Griekse vorst van Ithaka, die tegen zijn wil ten strijde is getrokken, volgens
het boek de sluwste van hen (bedacht later de list met het paard)
Ajax, Griekse vorst, zeer heldhaftig, zoon van Telamon, ook wel de Grote Ajax
genoemd, niet verwarren met de Kleine Ajax, zoon van Oileus.
Nestor, Griekse vorst, de oudste van allemaal
Diomedes, Griekse vorst
Kalchas, Ziener van de Grieken
Menelaos en Helena
Goden
Zeus


Zeus, oppergod, en voorstander van de Grieken
Thetis, zeegodin en moeder van Achilles
Hera




Pallas Athena, dochter van Zeus en godin van de wijsheid, beschermer van o.a.
Odysseus
Hera, vrouw van Zeus, steunt de Grieken samen met Athena uit wrok tegen Paris, die
Aphrodite tot mooiste godin had uit geroepen
Hephaestus, god van smederijen en handwerk, die Achilles' nieuwe wapenrusting
maakte
Poseidon, god van de zee
Poseidon
Apollo
Aphrodite
Artemis
Hermes
Ares
Ajax
P. Athena
Trojaanse kamp
Mensen






Hector, de belangrijkste Trojaanse held
Priamos, vader van Hector en heerser over Troje
Andromache, vrouw van Hector
Paris, zoon van Priamos, die de aanleiding was voor de strijd door Helena te schaken
Aeneas, strijder voor Troje, die de overlevenden mee zou voeren en wiens nageslacht
Rome zou stichten (zie de Aeneis)
Astyanax, de zoon van Hector en Andromache.
Hector & Andromache
Priamos
Goden



Aphrodite, godin van de liefde
Ares, god van de oorlog, tegenstrever van Pallas Athene
Apollo, zonnegod en beschermgod van Troje
Alleen de voor het verhaal belangrijkste goden zijn vermeld en aan welke kant zij streden.
Gerelateerde onderwerpen




Aanleiding van de twist tussen Achilles en Agamemnon
Aeneis
Batrachomyomachia
Odyssee
Titels van de boeken
1. Pest, twist, en wrok
2. De proef Opsomming van de strijdkrachten
3. Het tweegevecht tussen Menelaos en Paris
4. Pandaros schendt het verdrag
5. Heldendaden van Diomedes
Diomedes
6. Diomedes en Glaukos Hektor neemt afscheid van Andromache
7. De tweestrijd tussen Ajas en Hektor De bouw van de wal
Het paleis van Ajas
8. De Trojanen bereiken de wal
9. Het gezantschap naar Achilles
10. Diomedes en Odysseus op nachtelijke sluiptocht
11. Heldendaden van Agamemnon
12. De strijd bij de wal
13. De strijd bij de schepen
14. Zeus door Hera misleid
15. De strijd in het scheepskamp
De dood van Patroklos
16. De dood van Patroklos
17. De strijd om het lijk van Patroklos
18. Het schild van Achilles
19. De verzoening
20. Goden tegen goden
21. Het gevecht bij de rivier
22. Hektors dood
23. De lijkspelen voor Patroklos
24. De begrafenis van Hektor
Troje
Uitgebreide samenvatting
Het verhaal van de Ilias speelt zich af rond het jaar 1240 v. Chr. De oude stad Troje, in het
huidige Turkije, wordt belegerd door voorouders van de Grieken, de Achaeërs. Met duizenden
schepen zijn de Grieken komen aanvaren om Helena, de vrouw van de Griekse vorst
Menelaos terug naar huis te halen. Zij werd ontvoerd door Paris, zoon van de Trojaanse
koning Priamos, die daarvoor hulp kreeg van Aphrodite naar aanleiding van de twistappel,
opgeworpen door Eris op het huwelijk van Peleus en Thetis. Na deze ontvoering zijn alle
Griekse vorsten samengekomen om op te komen tegen Troje. Agamemnon, de broer van
Menelaos, werd als leider gekozen.
De Ilias begint met de aanhef, waarin Homeros vraagt om de goddelijke inspiratie van de
muze, om te kunnen zingen over de wrok van Achilles. Het verhaal begint op het moment dat
Apollo's priester Chryses, naar Agamemnon gaat om zijn dochter Chryseïs terug te halen. Dit
meisje was door de Grieken als oorlogsbuit meegenomen en aan Agamemnon toegewezen.
Agamemnon weigert echter, en Chryses gaat weg, treurend om zijn dochter, en smeekt Apollo
om hem te helpen zijn dochter terug te krijgen. Apollo verhoort zijn smeekbede en begint met
pestpijlen af te vuren op het Griekse kamp.
Achilles en Ajax
Kalchas, een waarzegger, vertelt de Grieken dat zij Chryseïs zullen moeten teruggeven
vooraleer Apollo zich zal terugtrekken. In een vergadering in het kamp stelt Achilles voor dat
Agamemnon het meisje maar moet teruggeven. Agamemnon pikt dit niet, en eist in ruil voor
het opgeven van Chryseïs de krijgsbuit van Achilles op, Briseïs. Odysseus brengt Chryseïs
terug naar haar vader, en Briseïs wordt uit Achilles' tent gehaald en aan Agamemnon gegeven.
Achilles is woedend en zondert zich af, weigerend nog verder mee te vechten aan de zijde van
de Grieken. Hij gaat wenend zitten op een rots, als zijn moeder, de zeegodin Thetis, hem wil
troosten. Achilles vraagt haar om hem te helpen wraak te nemen, waarop zij naar Zeus gaat en
zijn hulp vraagt. Zeus belooft haar dat de Grieken niet zullen overwinnen, totdat ze tot inkeer
komen en Achilles zullen eren. Wanneer Hera, Zeus' echtgenote en voorstander van de
Grieken dit hoort, wordt ze woedend, met een echtelijke ruzie tot gevolg, die wordt gestild
door Hephaistos.
Hephaistos
Thetis
Ondertussen hebben de Grieken minder en minder zin om nog verder te vechten, en
Agamemnons voorstel om naar huis te keren wordt met veel enthousiasme onthaald, maar
Odysseus, op vraag van Athena, die op haar beurt door Hera gezonden was, slaagt erin de
Grieken toch aan te moedigen om verder te gaan en te strijden.
Wanneer er een wapenstilstand tot stand komt, gaan de twee mannen die allebei Helena thuis
willen, strijden. Menelaos vecht tegen Paris om zijn vrouw terug te krijgen. Menelaos wint,
maar dankzij de godin van de liefde Aphrodite overleeft Paris het gevecht omdat ze hem
helpt, zoals ze beloofd had en ze brengt hem terug naar Troje. Helena, aangespoord door Iris,
vertelt ondertussen aan de Trojaanse koning Priamus wie de meeste gevaarlijke mensen zijn
van het Griekse leger.
De wapenstilstand wordt verbroken door een Trojaan Pandaros, die op bevel van Athena een
pijl afschiet naar Agamemnon en deze raakt; de oorlog begint weer in volle hevigheid. Ook
Ares mengt zich nu in de strijd, en kiest de kant van de Trojanen. De Grieken staan op een
gegeven ogenblik op het punt om Troje binnen te dringen, maar het lukt hen niet. De goden
verlaten het strijdtoneel even, terwijl de Grieken aan de winnende hand zijn. Hector, de broer
van Paris, ontmoet zijn vrouw Andromache op de muren van Troje om afscheid te nemen van
haar en hun zoontje - het is de laatste keer dat hij hen ziet. Na maandenlang strijden, gunnen
de partijen elkaar een korte wapenstilstand om de overledenen eervol te kunnen begraven.
De oppergod Zeus laat in een godenvergadering weten dat hij niet meer wil dat de goden zich
met deze oorlog bemoeien. Hij geeft enkel af en toe de Trojanen een steuntje in de rug, al dan
niet door een andere god het bevel te geven de Trojanen te helpen. De Trojanen dringen de
Grieken terug tot hun kampen en kunnen zelfs de nacht buiten de muren van hun fort
doorbrengen; dit geeft de Trojanen weer een stuk zelfvertrouwen. Bij de Grieken is het
zelfvertrouwen ondertussen ver te zoeken. Agamemnon wil wederom opgeven, maar krijgt
daarvoor berispingen van Diomedes en Nestor. Er wordt geprobeerd Achilles terug te halen:
Agamemnon biedt zelfs geschenken, Briseïs en de hand van zijn dochter aan, maar Achilles
blijft bij zijn besluit.
De Grieken laten zich echter niet zomaar uit het veld slaan. Op een avond besluiten Odysseus
en Diomedes stiekem in de kamp van de Trojanen binnen te dringen. Het wordt een succes: ze
nemen een Trojaanse spion gevangen, Dolon, en plunderen het kamp van de Thraciërs, die
van plan waren om de Trojanen tegen de Grieken te helpen.
Zeus laat Eris de strijdlust opnieuw aanwakkeren, en de strijd herbegint weer. De Grieken
wapenen zich weer en trekken op tegen Troje. Agamemnon raakt net als Diomedes, Odysseus
en Menelaos gewond bij de gevechten. Achilles vraagt zijn beste vriend Patroclos om naar bij
Nestor naar de gewonden te informeren. Nestor adviseert Patroclos om het leger van Achilles
(de Myrmidoniërs) zelf aan te voeren.
De strijd om de muur van de Grieken (die ze ondertussen hebben gebouwd rond hun
scheepskamp) is begonnen en de Trojanen weten binnen te dringen onder leiding van Hector.
Door onoplettendheid van Zeus, die zich heeft afgewend van het strijdtoneel, krijgt Poseidon,
de god van zeeën en rivieren, die medelijden had met de Grieken, de kans om ze terug moed
in te spreken. Hierdoor worden de Trojanen teruggedrongen. Zeus krijgt geen kans om
Poseidon te straffen, want Poseidon heeft de steun van Hera en weet met hulp van Hypnos, de
god van de slaap, Zeus in de armen van Hera in te laten slapen. Zolang Zeus slaapt, leidt
Poseidon de Grieken en zorgen ervoor dat de Trojanen vluchten. In een strijd raakt Hector
gewond, maar op dat moment is Zeus ontwaakt uit zijn slaap en hij herstelt de orde, beveelt de
god opnieuw zich terug te trekken en laat Apollo Hector moet inspreken.
Achilles geeft zijn vriend Patroclos toestemming om het leger van de Myrmidoniërs aan te
voeren. Hij krijgt de uitrusting van Achilles mee en gaat op pad. De overmoedige Patroclos
vecht met de Trojanen tot aan de muren van Troje. Hij bestormt de Trojaanse muren drie keer,
maar wordt telkens door Apollo teruggewezen. Ondertussen spoort Apollo Hector aan om
terug te vechten en in de strijd komt hij tegenover Patroclos te staan. Hecotr denkt echter dat
hij Achilles voor zich heeft, daar Patroclos uitgedost is in Achilles' uitrusting. Patroclos weet
eerst Kebriones, de wagenmenner en halfbroer van Hector, te vermoorden. Hector is woest en
er volgt een strijd om diens lijk. Uiteindelijk weet Hector Patroclos te vermoorden, nadat deze
al verwond was door een speer. Menelaos vecht om het lijk van Patroclos te kunnen houden,
maar kan niet voorkomen dat Hector de uitrusting van Achilles meeneemt. Hij trekt hem aan,
terwijl de strijd om het lijk verder woedt. Zeus laat de Trojanen deze slag winnen, maar het
lijk blijft in handen van de Grieken en wordt weggedragen. Ondertussen instrueert Menelaos
Antilochos om naar Achilles te gaan en het overlijden van zijn beste vriend te melden.
Patroclos dood
Achilles is bedroefd en tegelijk woedend als hij hoort dat hij zijn beste vriend is verloren. Hij
is vastberaden zich terug in de oorlog te mengen. Zijn moeder Thetis beweent hem, en is bang
dat de oorlog een slechte afloop zou hebben doordat Achilles wraak wil nemen. Toch laat ze
Hephaistos een nieuwe wapenuitrusting voor hem maken. Achilles keert terug naar het Grieks
kamp. Hector probeert ondertussen het lijk van Patroclos opnieuw te bemachtigen, maar de
aanblik van Achilles doet hem opschrikken. Patroclos' lijk wordt geborgen, en Achilles krijgt
tijd om hem te bewenen.
Nadat hij zijn nieuwe wapenuitrusting heeft gekregen en aangetrokken, roept hij het leger
bijeen en gaat naar Agamemnon om zich te verzoenen. Agamemnon geeft hem daarbij een
aantal geschenken, waaronder ook Briseïs terug. De Grieken wapenen zich, en één van
Achilles' paarden, Xanthos, voorspelt hem zijn dood.
Achilles
Zeus staat weer toe dat de goden deelnemen aan de oorlog. Achilles doodt vele Trojanen,
waaronder de broer van Hector, Polydoros. Ook probeert hij Hector te doden, maar hij wordt
gered door Apollo. Achilles slaagt erin de helft van de vluchtende Trojanen richting de rivier
de Skamandros te drijven. De riviergod Skamandros echter is hiermee niet tevreden en gaat
zijn beklag doen bij Apollo. Skamandros drijft vervolgens Achilles in het nauw, maar zijn
weeklachten worden verhoord door Poseidon en Athena. Skamandros doet nog een poging om
de rivier de Simoeis ter hulp te roepen, maar Hephaistos, op bevel van Athena, gaat Achilles
helpen en doet de rivier verdampen.
Achilles herneemt zijn gevecht met de Trojanen maar wordt in een duel misleid door Apollo,
die de plaats inneemt van een Trojaanse soldaat. Zo kunnen de Trojanen zich weer veilig
binnen de muren van Troje terugtrekken. Hector blijft als enige buiten, ondanks de
waarschuwingen van zijn vader Priamus en zijn moeder Hekabe.
Hector en Achilles gaan een duel aan, waarbij Achilles Hector opjaagt en hem drie maal rond
Troje doet lopen. Ondertussen beraadslagen de goden over Hectors lot, maar uiteindelijk
beslist Zeus in het voordeel van Achilles. Deze slaagt er met behulp van Athena in Hector
dodelijk te verwonden. In zijn doodsstrijd vraagt Hector om zijn lijk aan zijn ouders terug te
geven, en hij voorspelt ook de dood van Achilles. Achilles weigert echter zijn verzoek, en na
zijn dood ontdoet Achilles Hector van zijn wapenuitrusting en sleept hem achter zijn wagen
terug naar het kamp van de Grieken. Hekabe ziet nog juist hoe haar zoon wordt
weggetrokken. Hector wordt in het Griekse kamp een aantal maal rond Patroclos' lijk
gesleept, en vervolgens nog flink mishandeld. De dag daarna wordt het lichaam van Patroclos
gecremeerd en voor de beenderen wordt uiteindelijk een grafheuven opgeworden. Er worden
ook lijkspelen georganiseerd, met oa wagenrennen, boxen en speerwerpen.
Ondertussen overleggen de goden wat er moet gebeuren met Hectors lijk. Uiteindelijk vraagt
Zeus aan Thetis om Achilles te overtuigen Hectors lijk aan de Trojanen terug te geven.
Koning Priamos laadt een wagen vol geschenken, waarmee hij vertrekt naar het kamp van de
Grieken om het lijk van zijn zoon terug te halen. Onderweg komt hij de god Hermes tegen,
die vermomd is als Myrmidoniër, en hem begeleidt naar de tent van Achilles. Daar maakt hij
zijn ware identiteit pas bekend. Priamos gaat Achilles' tent binnen en smeekt om het lijk van
Hector. Achilles toont medelijden en de losprijs wordt afgesproken. Achilles laat het lijk
verzorgen en geeft het terug aan de Trojaanse koning. Ook belooft Achilles een
wapenstilstand zolang de begrafenisplechtigheden duren. Hermes leidt Priamos opnieuw het
kamp uit, en aangekomen in de stad wordt Hector door alle Trojanen beweend. De Ilias
eindigt met de begrafenisplechtigheid van Hector.
Hermes
Nederlandse vertalingen en bewerkingen van Ilias



Homeros : Ilias en Odyssea, Een tekstgetrouwe weergave door Frans van Oldenburg
Ermke, 1959, Kempische Boekhandel - Retie ;
Ilios : het verhaal van de Trojaanse oorlog door Imme Dros, 1999 ; De Zilveren Zoen
in 2000 voor Ilios ; een vertaling en bewerking van Ilias van Homerus. ISBN 90-2146046-7
Ilias De wrok van achilles ingeleid en vertaald in Nederlandse Hexameters door H.J.
de Roy van Zuydewijn Nijhoff, 1980 ISBN 90-295-2058-2
Op film en televisie

In Search of the Trojan War door de historicus Michael Wood (TV, BBC, 1985). Een
beschrijving van een zoektocht door Michael Wood naar de gebeurtenissen zoals
Homerus ze in de Ilias beschreef.
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ilias
Tot zover!!