De vijf vennen wandeling vanaf het

De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
Vijf Vennenwandeling door Oisterwijkse bossen en vennen.
Tijdsduur van de wandeling: ca. 2 uur
Periode juni 2011
Gecorrigeerd oor Frans Kapteijns op 20 oktober 2011.
Routebeschrijving:
Start Bezoekerscentrum.
- Het gebouw van uitspanning “Groot Speijck” passeren.
- Linksaf het pad inslaan, langs het vennetje “Het Speijckven”
- Even stilstaan aan de oever van het Speijckven
- Links pad volgen, we komen aan het rolstoelpad, oversteken.
- Pad volgen tot aan het fietspad ( Van Swinderenlaan).
- Pad rechtdoor volgen en je komt bij het Diaconieven
- Het Diaconieven aan je rechter zijde passeren en doorlopen naar
1
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
het “Brandven”.
- Bij het Brandven links( blauwe route) richting Van Tienhovenlaan.
- We steken de van Tienhovenlaan over en nemen het rechter schuine
pad, richting “Het Kolkven”.(blauwe route)
- Aan het Kolkven de oeverlijn van het ven volgen (n.o.richting, blauwe
route)
- We bezoeken een visserstekjes aan de oever van het ven nr. 17
- Bij paaltjes links, smal pad in
- Het pad alsmaar rechtdoor volgen
- Bij ruiterpad ook rechtdoor
- Van Swinderenlaan, fietspad oversteken
- Pad rechtdoor volgen en links ligt “de Brouwkuip”
- het ven aan je linkerzijde passeren en doorlopen
- tot het Bezoekerscentrum
Informatie tijdens de wandeling:
1. Natuurmonumenten:
Het voormalige gebouw van natuurmonumenten is op 2 april 1985
geopend door Prins Claus. Bij de brand in de nacht 30 november op 1
december 2007 is het bezoekerscentrum volledig verwoest en sindsdien
zitten ze in dit tijdelijk onderkomen.
De Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland, kortweg:
Vereniging Natuurmonumenten of Natuurmonumenten, is een
Nederlandse natuurbeschermingsorganisatie, opgericht in 1905, die
natuurgebieden in Nederland aankoopt en beheert. Het eerste gebied dat
de vereniging in 1905 aankocht ter bescherming was het Naardermeer in
de provincie Noord-Holland.
De Oisterwijkse Bossen en Vennen vormen een natuurgebied in de
gemeente Oisterwijk van ruim 400 ha, eigendom va Natuurmonumenten.
2
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
Het gebied was ooit een uitgestrekt heidegebied waarin zich vele vennen
bevonden. Rond 1800 is men wat bomen gaan planten maar in 1820
begon men het gebied te bebossen. Jongere aanplant dateert van
omstreeks 1840. De Oisterwijkse bossen en vennen liggen zeer centraal in
Brabant op korte afstand van Tilburg en niet ver van 's Hertogenbosch of
Eindhoven. Het is daardoor een van de bekendste wandelgebieden in deze
provincie. Naar het oosten sluit het aan de Kampina, eveneens eigendom
van Natuurmonumenten. Naar het westen sluit het gebied aan bij de
"Oude Hondsberg, Ter Braakloop en Galgeven" (374 ha) dat is in bezit van
het Brabants Landschap.
Deze gebieden maken samen deel uit van "Het Groene Woud", een keten
van natuurgebieden in het midden van Brabant, ongeveer van Tilburg tot
aan Schijndel. En zo’n 7500 ha. groot.
De volgende planten treffen we aan: Slangenkruid, Teunisbloem,
Kleefkruid, Muskuskaasjeskruid, Sint-Janskruid, Koningskaars…….en dit
vooral (de onderstreepte) bij het Bezoekerscentrum, vermoedelijk
vanwege de stol in de ondergrond.
Stol: is een halfverhardingsmateriaal.
Dit is een mengsel van zand, grint en leem en vormt uiteindelijk een
verdichte plaat.
Slangenkruid: Ruwbladige
Wordt graag bestoven door honingbij, wilde bijen zoals; metselbij, wolbij,
hommels ea., voor nectar of stuifmeelbron.Waardplant van o.a de
distelvlinder en motvlindertjes. Waarschijnlijk afgeleid van het Griekse
woord: echis = slang. Men vergeleek de geopende bloem, muilvormige
waaruit de gespleten stijl steekt, met een opengesperde slangenkop.
Het sap van de plant kan worden gebruikt voor kompressen bij
steenpuisten.
Teunisbloem: Teunisbloemfamilie
Het is een nachtbloeier en in de schemering openen de bloemen.
De volgende dag verwelken ze. De olie van de zaden kan gebruikt worden
bij klachten van huidschilfers, droge huid, psoriasis, roodheid van de huid.
Gunstige beïnvloeding bij ontstekingen in het lichaam, door aanwezigheid
van gamma-linoleenzuur.
Muskuskaasjeskruid: Kaasjeskruidfamilie
Zwakke muskusgeur. Zaaddoos lijkt op een kaasje.
Sint-Janskruid: Hertshooifamilie
Het kruid bloeit rond het Sint-Jansfeest op 24 juni, de gele bloemen
worden dan ook geoogst. In de plant zijn de volgende stoffen aanwezig;
hypericine, pseudohypericine en hyperforine, deze stoffen worden
verantwoordelijk gehouden voor de antidepressieve werking.
3
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
Helpt ook tegen stress en slapenloosheid. De St-Jansolie, etherische oliën,
kan gebruikt worden tegen brandwonden en zonnebrand, open wonden.
Sint Jansolie is gemaakt van Sint-Janskruid (Hypericum perforatum). De
bijnaam van St.Janskruid is "jaagt den duvel". Vroeger hing men het kruid
boven de deur om kwade geesten buiten te houden. Dit mooie zonnekruid
wordt verzameld als de zon op zijn hoogste punt staat, op het St.
Jansfeest, 24 juni. De plant staat dan prachtig in bloei, de helder gele
bloemetjes lijken naar de zon te willen reiken alsof ze al haar warmte en
energie willen vasthouden. St. Janskruid geeft rust, structuur, nieuwe
levensmoed en optimisme. Het is dan ook begrijpelijk dat deze plant
versterkend en kalmerend werkt op het zenuwstelsel. De olie wordt
gemaakt van de bloemetjes en is mooi donker rood gekleurd. Sint Jansolie
verbetert de doorbloeding en is zeer verwarmend.
Annekdote:Daarnaast lijken de bloemen te bloeden; knijp in een
bloemknopje en het laat een donker roodpaarse vlek achter op je vingers.
Gebeurt dit niet, dan is het een andere soort.
Met de verspreiding van het Christendom door Europa werd de plant
steeds meer geassocieerd met Johannes de Doper. Als de bloemen op of
na Sint-Jan in olie worden gezet, produceert dit een bloedrode olie die
mensen deed denken aan het bloed van de onthoofding van Sint Jan.Ook
voor boze geesten te verjagen.
Koningskaars: Helmkruidfamilie
De harige plant met teer of pek, vet bestrijken en werd zodoende als
fakkel gebruikt. Bloemen van de plant worden gebruikt om het ophoesten
te bevorderen bij problemen met de ademhalingswegen.
2. Van Tienhovenlaan:
Tot 1912 behoorde het gebied tot het landgoed "De Hondsberg", ooit
verbonden aan het voormalige Kasteel Durendaal. Er waren plannen om
het gebied te verkavelen en te bebouwen, waarop het in 1913 door
Natuurmonumenten is aangekocht. Zij werd daartoe aangemoedigd door
de plaatselijke VVV die beducht was voor plannen om de bossen te
kappen en de vennen droog te leggen en kreeg steun van de gemeenten
Tilburg en Oisterwijk in de vorm van renteloze leningen en later ook
giften. Een belangrijke doelstelling bij de aankoop was ook om te
voorkomen dat het gebied met villa's zou worden volgebouwd. Als
penningmeester speelde Pieter van Tienhoven hierbij een belangrijke rol.
Naar hem is de Van Tienhovenlaan genoemd, die het gebied doorsnijdt.
Tot 1932 werden aankopen gedaan, waardoor het gebied tegenwoordig
400 ha omvat.
In 1912 was een groot gedeelte, met name “de Hondsberg” in handen
van een exploitatiemaatschappij. Het plan was: alle bossen vellen en alle
vennen droogleggen . Na veel onderhandelen werd in 1913 totaal 157 ha
4
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
gekocht, dit in 2 partijen; 95 en later ca. 65 ha. aangekocht door
Natuurmonumenten ( Jac. . P. Thijsse) Dit gedeelte omvatte: het
Choorven, het Van Esschenven en het Witven) . In 1916 volgde:
Kolkven, Brandven en Diaconieven.Later de Duivelsberg en landgoed
“Groot Speijck” met het ven de Brouwkuip.
In 1929 werd het landgoed “de Kampina” aangekocht. (betekenis:
Kempinne al sinds 1471). Daarna schonk mr. van Tienhoven zijn
persoonlijk bezit: het ontginningsgebied ten westen van het Belversven
aan Natuurmonumenten. Zo werd het gebied rondom Oisterwijk en de
Kampima één groot natuurmonument van 1500 ha . Nu ca. 2000 ha.
Op zijn wens vond mr. van Tienhoven op de Kampina zijn laatste
rustplaats. De gemeente Oisterwijk was de heer van Tienhoven zo
dankbaar dat men hem een bank schonk en een straat naar hem
vernoemde.
Planten voor Groot Speijck: gewoon kruiskruid en klein springzaad
3. Groot Speijck:
Hier bevond zich voorheen een boerderij; Groot Speijck en Klein Speijck
De hertog van Brabant vroeg een tiende van de opbrengst van de
gewassen en die werden dus in een schuur opgeslagen. Men noemde dit
de Spijthoeve en daarna sprak men van Speijckhoeve.
Oude boswachter woning is een huis van Natuurmonumenten.
Vraagprijs € 300.000,-- en erfpacht € 15.000,-- per maand.
Planten: waterpeper.
Levensboom:
Komt uit Noord-Amerika. De indianen gebruikte het hout voor hun kano’s
en totempalen. Als je de vezels niet doorzaagt dan is het hout waterdicht.
4. Het Speijckven:
Tussen Oisterwijk en Boxtel zijn ongeveer 80 vennen. Ongeveer voor de
helft op ieders gebied. Hiervan is 90% in eigendom van NM of BL.
Er zijn vennen die de naam dragen maar geen vennen zijn. Zoals het
Klompven en het Eikenven. Zeer zuur ven, lage PH ± 4, voedsel rijk.
Waterlelies op het wateroppervlak
Het hondsvisje leeft in dit ven.(van oorsprong een aquariumvisje), verder
geelgerande waterkever, bootsmannetjes, libellenlarven. Vanwege de
lage PH beschimmelen de eitjes van de amfibieën. Bruine kikker zet in
maart zijn eitjes af.
Op het Speijckven groeit ook moerashertshooi.
5
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
Het Ven is rond 1950 bij wijze van proef leeggepompt en schoongemaakt .
Men heeft de blubber niet weggevoerd maar aan de oostzijde van het pad,
gestort. De gehele kant is zwaar vermest Dit is te zien aan weelderige
groei. Vroeger stond de rioolafvoer van Restaurant Groot Speijck in
verbinding met dit ven.
HEIDE EN BOSSEN.
Het was hier zo’n 150 jaar geleden een heidegebied. Men liet het door
schapen begrazen en zette ze ’s avonds in de potstal . De mest met de
heideplaggen werden uitgereden op de akkers en zo ontstonden de Bolle
akkers. Toen het kunstmest werd uitgevonden had men de heideplaggen
niet meer nodig en ging men over tot aanplanten van de Grove Den. Die
had men nodig in de mijnbouw. Deze houtsoort kraakt vreselijk als er
spanning op komt te staan. Zo werden de mijnwerkers op tijd
gewaarschuwd als er een mijngang in ging storten.
Beheer nu is bosopbouw door moslaag- kruidlaag zoals bosbes, struiken,
bomen van verschillende leeftijd en verschillende soorten.
Plant: Vals Salie, Lipblioemigen
5. Van Swinderenlaan:
Dit fietspad heet van Swinderenlaan. Dit is genoemd naar de twee
adellijke dames van Swinderen die eigenaressen waren van het Landgoed
Hondsberg en Durendael (kasteel stond bij t’Seuverik) de zoon van
Jonkvrouw Albertina van Swinderen, baron van der Feltz, verkocht op 4
maart 1912 het landgoed de Hondsberg aan de exploitatiemaatschappij,
Waldemar.
6. Het Diaconieven:
PH tussen 5 en 6, weinig of geen meststoffen als stikstof en fosfor en
andere mineralen. Dus voedselarm. Wateroppervlak is schoon. Geen riet,
pitrus, lisdodden, waterlelie, gele plomp, enz. Dit zijn indicatoren voor
voedselrijkheid.
De naam Diaconieven is afgeleid van het feit dat dit ven in bezit was van
de Diaconessen. Enkele diaconessen gingen hier destijds zwemmen,
totdat de overste het hun verbood. Het feit dat er geen waterlelies zijn is
uitstekend voor de watervleermuizen. Die scheren op ± 10 cm hoogte
boven het wateroppervlak om opvliegende insecten als muggen etc. te
vangen. Ze ondervinden dan geen weerstand van de waterlelies.In dit ven
zit wel het hondsvisje. Graag de Dodaars (kleine Fuut) op dit ven.
Verhaal over de Vuilboom of Sporkehout:
Als men het blad dubbelvouwt dan lijkt de onderzijde op een
uitgehongerde hond, men kan de ribben tellen.Werd gebruikt als
geriefhout. (mooie rechte stokken. Schoenmakers maakten er houten
pennen van voor het verpennen van de leren zolen. Wanneer men bij de
schoenmaker slecht van betalen was, dan maakte hij ze van eikenhout en
die piepten. (In de kerk kon men dat goed horen !) Vandaar het
spreekwoord. “ Hij heeft zeker zijn schoenen niet betaald want zijn
6
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
schoenen piepen zo!” Het hout van de vuilboom wordt door de
schoenmakers “pinnekeshout” genoemd. Van de schors van de vuilboom
werd ook buskruit gemaakt. Ook tekenhoutskool wordt van de vuilboom
gemaakt. De bessen en de bladeren werken zeer laxerend. Vandaar de
naam vuilboom. Hij haalt als het ware het vuil uit je lichaam.
Ook de vogels weten dat: besjes eten, gauw poepen en de zaden worden
aldus ook nog verspreid! De bessen zijn giftig. Opvallend is dat er, op een
gegeven moment, bessen aan de boom zijn in alle stadia: bloem,
bevrucht, groen en rijp.Dit is de waardplant van de citroenvlinder.
Berken:
Pioniersbomen vestigen zich als eerste bomen. Kan men in het voorjaar
met een stethoscoop de sapstroom horen. Berk is bekend van berkenhaar
water en berkenwijn. Wordt meubilair en multiplex van gemaakt.
Berkenbossen vormen een geliefde biotoop voor reeën.Er wordt ook op
het lichaam geslagen met berkentakken voor nieuwe energie, geesten op
de vlucht jagen. Berk met heksenbezems. Verhaaltje over heksenbezems
Vroeger dachten de mensen als bijgeloof, dat heksen hier hun bezems
gingen halen… Hoe ontstaan heksenbezems? Dit zijn plaatselijke
woekeringen van takjes in een boom. Wanneer een boom op een bepaalde
plaats wordt aangetast door schimmels, virussen of stekende insecten,
dan gaat de boom op deze plaats vroegtijdig een grote hoeveelheid
slapende knoppen activeren. De boom stuurt op deze aangetaste plek
extra sapstoom met voedingstoffen met hormonen, waardoor deze
slapende knoppen aangespoord worden te doen groeien)
Lijsterbes:
De boom wordt lijsterbes genoemd omdat lijsters en andere vogels dol op
de bessen zijn. De plant zorgt namelijk voor een goede
voedselvoorziening voor vogels vanwege de lange periode met bessen.
Verder trekken de bloemen in de zomer veel insecten en vooral veel
wespen aan, die op het menu staan van veel vinken. Bovendien is de
lijsterbes een zeer geschikte plek voor vogels om te broeden vanwege de
dichte boomstructuur.
7. Het Brandven:
Een meer voedselrijk ven. Is erg ondiep. In de jaren 60 van de vorige
eeuw werd het ook gebruikt voor schoolzwemmen door de jeugd uit
Moergestel. Het is het eerste ven waarop men ‘s winters kan schaatsen
Mogelijk is dat vroeger hier een grote bosbrand is geweest. De Dodaars
broedt hier. Verder kuifeend, krakeend en duikeend, wintertaling.
Waterdiertjes: Hondsvisje, kokerjuffers, waterwantsen
Ontstaan van de vennen:
De meeste vennen bij Oisterwijk en op de Kampina zijn door de wind
gevormd. Aan het einde van de laatste ijstijd had de wind vrij spel door
de kou en schaars begroeide bodem. Uit de lagere delen van de
7
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
dekzandrug blies de wind de zandlagen eruit en waaide ze op tot grote
hopen. Dat kun je mooi aan de vennen zien. Zij hebben een langgerekte
vorm en worden aan de Noordkant door heuvels omringd. Omdat de wind
toen voornamelijk uit het Zuidwesten kwam liggen deze vennen in een
van zuidwest naar noordoost lopende richting. Uitstuiving vond plaats tot
het grondwater of een laag die moeilijk weg te blazen was, oa. Leemlaag.
De vennen met ondoorlaatbare leemlaag vulden zich met regenwater en
kwelwater. Van nature zijn deze vennen voedselarm.
We kunnen dit goed waarnemen bij het Diaconieven en De Brouwkuip
8. Kolkven:
Zeer voedselrijk. Ca. 14 ha groot Hier wordt op gevist door een
visvereniging Grote karpers, snoeken, brasems voorns etc. De Visarend
komt hier regelmatig op bezoek. Er zitten 4 futen op het ven. Ook
aalscholvers als gast. Riet langs de oevers. Tredrus (variëteit van de
pitrus) , tandzaad en wolfspoot idem.Aan een van de visstekjes: het
blauwe Glidkruid, de Geoorde wilg.
Dit ven is een smeltwaterven vermoedelijk ontstaan door een smeltrivier:
Smeltwaterdalen zijn dalen in het landschap die een beetje lijken op
opgedroogde rivieren. Ze zijn ontstaan toen gletsjers langzaam begonnen
te smelten. Elk jaar werden ze een paar meter korter. Het smeltwater liep
van de enorme gletsjers af. In vlakke gebieden bleef het in enorme
modderige plassen op het land staan. Maar in andere gebieden stroomden
het water en de modder weg. Ze sleten rivierbeddingen uit in de zachte
ontdooide aarde. Omdat de bodem onder de oppervlakte keihard bevroren
was, kon zo'n rivier van smeltwater nooit diep worden, maar wel breed.
Het is dieper dan de andere vennen. De langgerekte vorm komt hier door
de richting van het smeltwaterdal.De zandheuvels aan de N.O.-zijde
ontbreken.
Verhaal over Gagel of wel Vlooiekruid.
Aan de oever groeit Gagel.(Myrica). Gagel is tweehuizig, 1 geslacht in
1huis ). De mannelijke katjes zijn spits ovaal en de vrouwelijke zijn
bolrond. Groeit op vochtige heide en langs de vennen. De vruchtjes zijn
ook bolrond en de bladeren vaak in de winter blijvend. Bloeit april/mei.
De takjes met vruchtjes zijn erg decoratief en worden wel illegaal
afgeknipt voor gebruik in kerststukjes. Gagel is sinds april 2002
beschermd!! Gagel wordt nu weer in bier gebruikt als smaakversterker.
De plant zou insectenwerend zijn. Dit wordt ook wel vlooiekruid genoemd.
De blaadjes hebben aromatische kliertjes. Laat de mensen maar eens
enkele blaadjes tussen met hun vingers kneuzen en ruiken.
Gagel werd vroeger ook wel Gruijt genoemd en via zogenaamde
Gruijthuizen verkocht aan bierbrouwerijen, voor de tijd dat hop werd
gebruikt om het bier te kruiden. De achternaam Gruijthuizen komt in
Nederland ook voor. Gagel werd vroeger door mensen in de linnenkast en
bedstee onder de onderlakens gelegd om vlooien te weren.Vandaar de
8
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
naam vlooiekruid. Onder het onderlaken. Door het bewegen tijdens de
slaap, ontstaat dan de aromatische, vlooienwerende geur.
Pitrussen aan de oever:
Laat zien hoe men oliepitten van het binnenste van de stengels maakte.
Ook werd pitrus wel gebruikt voor het opbinden van oa. ambozenstruiken.
Het merg van de pitrus zorgt voor transport van zuurstof van boven naar
beneden. Planten: Wolfspoot, Grote wederik, waterscheerling.
Wolfspoot: Lipbloemige
Heeft bloemen in schijnkransen, vierkantige stengel.De plant bevat
lycopeen, looistoffen en bitterstoffen. Deze helpen om jodiumproductie in
de schildklier te voorkomen. Extracten van de plant worden daarom nog
steeds verwerkt in medicijnen tegen verschillende aandoeningen tegen
overmatige schildklieractiviteit en aanverwante kwalen als de ziekte van
Graves.
Grote Wederik: Sleutelbloemfamilie
De bloemen worden bezocht door wespen, zweefvliegen en bepaalde
bijensoorten.
Waterscheerling: Schermbloemenfamilie
Is giftig en vooral de knolwortel is erg giftig. Kan met eetbare knollen
verwisseld worden zoals Selderij en Pastinaak. In het oude Griekenland
werd vaak als executiemiddel veroordeeld tot de gifbeker.
Naaldbomen:
Ezelsbruggetje: hoe kan men aan de naaldinzet van een den, een spar en
een lariks onderscheiden? Naaldinzet van een Spar: Solo, van een Den:
Duplo en van een Lariks: Legio. Uitzondering op Den: Duplo = De
Weymouthden (Pinus strobus)die hier groeit. Deze heeft de naalden niet
in duplo maar in bundels van 5 naalden en 12 cm lengte
Opmerking: De Douglasspar ruikt naar citroen (“Dubro”den), wanneer
men de naalden tussen de vingers kneust
Robinia pseudu acacia;
Deze houtsoort is een prima vervanger voor tropische hardhoutsoorten.
Bijvoorbeeld voor paaltjes in de natuur , banken of speeltoestellen voor
kinderen. Het is wel een probleem om deze boom een beetje recht te
laten groeien. Het hout als bank of paaltje wordt alsmaar harder.
Geeft mooie bloemen, acasiahoning.
In Z-Afrika heeft hij langere doorns, hier zijn ze ca. 2 cm lang
Verschil tussen een doorn en een stekel.De boom heeft doornen, zij zijn
houtig en met het hout vergroeid. De Roos heeft stekels evenals de braam
die kan men er gemakkelijk van afritsen.
Spechtengat:
9
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
Holle boom dient als klankkast om territorium af te bakenen of vrouwtje
te lokken.Een rond gat is van een Bonte specht. Een ovale opening is van
de Zwarte specht.
9. De Brouwkuip:
Hier werden vroeger vaten van een brouwerij gespoeld. Merk hier ook
weer de zandheuvel in N.O. richting. In het ven groeit het Waterdrieblad .
Dit is het enige ven waarin het beschermde Waterdrieblad groeit.
Ondanks dat er aan dit ven nooit veel is, is dit een vrij schoon ven.
Ook groeit de Koninsvaren in dit ven. De PH is ±6. Allerlei waterdiertjes
bevinden zich in dit ven zoals: het Hondsvisje, Kikkervisjes,
Waterschorpioen, Geelgerande watertor, Libellen-en Waterjufferlarven,
Haftelarven. het Bootsmannetje, Duikwansen, Schaatsenrijders
Teruggekomen bij de weg bij het Bezoekerscentrum.
Hier staan beuken en dennen. Het valt op dat de hoofdwortels bij de stam
bij de beuk méér zichtbaar zijn dan bij de den. Reden: De den heeft een
grove schors. Dus het langs de stam omlaaglopend regenwater wordt
meer afgeremd dan bij de beuk die een gladde schors heeft.
Dus het regenwater van de beuk spoelt door zijn hogere snelheid meer uit
dan dat van de den.
Brede Stekelvaren (praktisch overal)
Van de Niervarenfamilie. Sporangiënhoopjes met een niervormig
dekvliesje. Bladstelen zijn voorzien van stekelachtige schubben.
Donkergroene, lange bladeren. tweevoudig geveerd lengte 30 tot 150
cm. Bladeren in omtrek driehoekig.Sterft ‘s winters af.
De Koningsvaren: (in Brouwkuip)
Is vrij algemeen, langs beschaduwde greppels en moerassige plaatsen,
Werd vaak door orchideeënkwekers uitgegraven om orchideeën op te
kweken. Was hier bijna uitgestorven, maar komt nu op enkele plaatsen
weer terug. Is een zeer opvallende varen, die soms als siervaren wordt
gekweekt. Waar deze varen groeit duidt op oude bosgrondlagen > 100
jaar.
Heeft grote dubbelgeveerde bladeren aan de randen zonder sporen
(Steriele bladeren), lengte 40 tot 180 cm. De lange smalle fertiele
bladeren met sporen aan het bovenste deel van het blad, steken in het
midden, als * bruine pluimen boven de varen uit. De sporangiënhoopjes
zijn in het begin groen, later bruin.
De Adelaarsvaren. (Op diverse plaatsen)
Een van de bekendste varens. Vanwege zijn lange wortelstokken kan hij
welig woekeren en is daardoor moeilijk uit te roeien. De bladeren
ontspringen ieder afzonderlijk uit de wortelstok De lange bladeren zijn
drievoudig geveerd en kunnen een hoogte van 180 cm bereiken. ( Onder
gunstige omstandigheden wel 4 à 5 meter! ) De sporen zitten in dunne
10
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
lijnen onder ieder bladsegment. Als men de bladsteel aan de voet scheef
doorsnijdt , dan vertoont zich met enige fantasie een dubbele adelaar.
Vandaar Adelaarsvaren. De varen sterft ’s winters af. 300 miljoen jaar
gelden stonden hier Varenbomen van ca. 40-50 m hoog.Daar ziet men
nog afdrukken van in de steenkool. De steenkool en gas hebben we daar
aan te danken.
Uitleg over symbiose, vaste begeleiders van een boomsoort.
De Vliegezwam zo’n symbiont.(mycorhizza), begeleider van de Berk.
De Paddenstoel en de boom zijn ondergrondse kameraden!
De zwamvlok of schimmeldraden ( mycelium) groeien tot en rondom de
wortels van de boom waaronder hij groeit. Aan de groei van de
paddenstoelen kan men zien tot hoe ver de wortels van de boom groeien.
De boomwortels en de schimmeldraden wisselen water, voedingstoffen en
mineralen aan elkaar uit. Zij leven als het ware in symbiose met de
gastheer. De schimmeldraden van de paddenstoel die rondom de
boomwortels groeit bevorderen zelfs de opname van water en mineralen
ervan. Omgekeerd levert de boom suikers die de paddenstoel zelf niet kan
maken omdat hij geen bladgroen heeft. Er is zelfs aangetoond dat berken
waaronder vliegenzwammen staan beter groeien.
Op arme zandgronden waar berken groeien levert de berk koolhydraten
en water aan de paddenstoel en de paddenstoel levert de broodnodige
fosfaten die in het zand voor het “opscheppen” liggen.
Dit alles is ontdekt door een Duitse bioloog een zekere Herr Frank. Hij
kwam erachter wat een prachtige heksenkring van Vliegenzwammen
onder een berk te maken had met het wortelgestel van de boom
N.B. Vliegenzwammen komen ook voor bij andere bomen als den en eik.
De Tonderzwam; een houtige zwam die jaren op de boom blijft zitten.
Heeft ook jaarringen.
Stukjes van deze zwam werden vroeger gebruikt in de Tondeldoos. Merk
op: wissel van r en l. Vergelijk: Amsterdam en Amsteldam.
Landgoed:
De voorloper van het landgoed de Hondsberg was het landgoed van
Kasteel Durendael. En in die periode zijn de contouren ontstaan. De
Hondsberg is een onderdeel geweest van landgoed Durendael.
‘Vermoedelijk’ is de naam “Hondsberg” afkomstig van de plaatsing van de
meute jachthonden behorende bij de heren van Durendael. Men wilde
namelijk niet dat al die herrie, die de beesten veroorzaakten, direct te
horen was op het kasteel. Weer later zijn de bezittingen van het kasteel
opgesplitst en is het landgoed Hondsberg ontstaan.
Enkele aantekeningen:
Mispel: vrucht pas eten als deze beurs is.
11
Elly Aarts
De vijf vennen wandeling vanaf het Bezoekerscentrum Oisterwijk
Tamme Kastanje: Is hier naar toe gebracht door de Romeinen.
Hoort thuis in Zuid-Europa, daar komen de vruchten die wij kopen ook
vandaan. Arme mensen aten een pap van fijn gemalen kastanjes met
melk
Blauw bosbes: groeit op zure grond Bloeit al voordat de bomen, boven
hem, in het blad staan. Assimilatie zou ook via de takjes plaats hebben.
Heeft chlorofiel in de takjes Bosbes: Rijk aan vitamine C. Bij aften spoelen
met bosbessap. Bloeit voor het blad aan de boom zit, met een mooi klein
bloempje als een belletje. Een Amerikaanse eikel kan men rechtop zetten.
Een inlandse eikel valt om als je hem probeert rechtop te zetten.
Weegbree: is een tredplant en geeft de breedte van de weg aan vandaar
de naam We(e)gbree. De Weegbree wordt ook wel “het voetspoor der
blanken” genoemd. De Romeinse soldaten verspreidden de zaden onder
hun sandalen. De vaatbundels in de bladeren zij elastisch
Brandnetel: is rijk aan ijzer en vitamine C. Kennen we van
brandnetelsoep, brandnetelkaas, brandnetelthee. Reumapatiënten laten
prikken door brandnetel zou de pijn wegnemen. De brandharen van de
plant spuiten zuur in de huid, door te krabben zorg je er alleen maar voor
dat de glasnaald dieper de huid indringt. Behandelen met Hondsdraf of
Weegbree.
Bloedzuiverend, bloedstelpend, zwak vochtafdrijvend, anti-allergisch,
voedzaam. Indicaties. - Huidaandoeningen, zoals eczeem - Allergische
aandoeningen, zoals hooikoorts en astma. - In de menstruatie om zware
bloedingen te verlichten. - Bij een vergrote prostaat (gebruik hierbij de
wortel).
Met dank voor de informatie van Frans Kaptijns en collega IVN-ers.
De wandeling graag zelf aanpassen aan het seizoen waarin je de
wandeling verzorgt.
Om niet steeds in herhaling te vallen komen sommige onderwerpen in het
ene verslag uitgebreider aan bod dan in het andere verslag.
Mocht u opmerkingen of aanvullingen hebben laat het me dan weten.
[email protected]
Met dank aan collega IVN-ers waarvan ik materiaal heb mogen gebruiken.
Bronnen: ‘Ge wordt geinviteerd naar Oisterwijk te komen” Het kwartier
van Oisterwijk Deel 4
12
Elly Aarts