OPeNiNG FORTeNMaaND 2012

Feestelijke start op
Fort aan de Klop
Op zondag 2 september om 10.30
uur begint het feestelijk programma
met muziek op Fort aan de Klop.
Om 11.00 uur wordt het startschot
gegeven voor het vertrek van de
eerste fietsers door Frits Lintmeijer
(wethouder Monumenten van de
gemeente Utrecht) en Mariëtte
Pennarts (gedeputeerde Nieuwe
Hollandse Waterlinie van de provincie
Utrecht).
Nieuwe Hollandse
Waterlinie
Fort aan de Klop is onderdeel van de
Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze 19e
eeuwse verdedigingslinie moest het
westen van ons land beschermen tegen
aanvallers uit het oosten.
Bij oorlogsdreiging werd een strook
van 85 km. lang, van de voormalige
Zuiderzee tot aan de Biesbosch, onder
water gezet. De vijandelijke legers liepen
zo vast in de modder met hun paarden
en kanonnen. Op hoger gelegen delen
en bij wegen, spoorlijnen en sluizen,
werden forten gebouwd. Rondom
Utrecht zijn dat er 16 in twee kringen, die
samen de Stelling van Utrecht vormen.
De Nieuwe Hollandse Waterlinie is in
gebruik geweest tot aan WO II.
De negen forten
3. Fort Ruigenhoek
Dit fort werd in 1869-1870 gebouwd en diende
als bescherming van de Ruigenhoekse Dijk.
Tussen de twee wereldoorlogen zijn er
betonnen loopgraven, schuilplaatsen
en mitrailleuropstellingen gebouwd.
Staatsbosbeheer (eigenaar) onderzoekt de
mogelijke toekomstige bestemming van het fort.
monument herinneren aan de verzetsstrijders die
hier werden gefusilleerd door de bezetter.
www.vredeseducatie.nl
www.staatsbosbeheer.nl
1. Fort aan de Klop
Fort aan de Klop werd rond 1820 gebouwd
bij de sluis tussen Vecht en Klopvaart om de
Vechtdijk en het inlaatpunt te beschermen.
Later werden een bomvrij wachthuis,
drie houten artillerieloodsen en een
fortwachterswoning toegevoegd. Fort aan de
Klop, het ‘mooiste eiland van het vasteland’
biedt tegenwoordig een brasserie met terras,
een kleine camping en een vergader- en
overnachtingsaccomodatie.
www.fortaandeklop.com
4. Fort Blauwkapel
In 1787 werd hier, op het kruispunt van de wegen
naar Hilversum en De Bilt een veldversterking
opgeworpen. In de jaren 1818-1821 werd het
huidige fort aangelegd. Bijzonder is dat het
gehucht Blauwkapel geheel in het fort werd
opgenomen om de onteigeningskosten te
beperken. De strategische ligging van het fort
nam toe door de aanleg van de spoorlijnen naar
Amersfoort en Hilversum.
www.utrecht.nl/forten
5. Fort Voordorp
Dit fort werd aangelegd in de jaren 1869-1870,
middenin de inundatiegebieden en moest de
sluizen in de buurt verdedigen en bestreek ook
de spoorlijn Utrecht-Amersfoort.
2. Fort de Gagel
Fort de Gagel werd tussen 1819 en 1821
aangelegd in een L-vorm met aarden wallen
omgeven door een gracht. Rond 1850 werd
op het fort een vierkant bomvrij wachthuis
gebouwd, in 1879 gevolgd door een bomvrije
kazerne. Buiten het forteiland staan nog een
fortwachterswoning en een houten artillerie­loods.
Fort de Gagel krijgt een bestemming als poort tot
het Noorderpark met een infocentrum, een
café-restaurant en een outdoorvestiging waar je
fietsen en kano’s kan huren. Opening in 2015?
www.utrecht.nl/forten
www.fortvoordorp.nl
6. Fort de Bilt
Het huidige fort werd gebouwd in de periode
1816-1819. Het verdedigde de stad bij de
oostelijke toegang vanuit De Bilt. Omstreeks
1930 werd de straatweg die om het fort heen
liep, dwars door het fort getrokken. Fort De Bilt
wordt gebruikt door de St. Vredeseducatie die er
jaarlijks duizenden basisscholieren ontvangt met
een film over het fort in WO II en een interactieve
tentoonstelling over vooroordelen, pesten en
de zondebok. Een luidklok, naamplaten en een
7. Fort Hoofddijk: Botanische Tuinen
Dit kleinere werk is gebouwd in 1877-1879 en
moest de vijand beletten de stad bereiken via
de Hoofddijk. Tegenwoordig herbergt het fort de
Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht.
www.uu.nl/botanischetuinen
8. Fort Rijnauwen
Fort Rijnauwen is het grootste fort van de
Waterlinie en is gebouwd tussen 1868 en 1871.
Het fort moest de Houtense Vlakte en de naast
gelegen werken, helpen verdedigen. Omstreeks
1877 werd het fort verbeterd door de bouw van
een bomvrije kazerne en remises. Op het fort ligt
een ‘reduit’ (fort binnen een fort) met een gracht
en een brug. Staatsbosbeheer geeft regelmatig
rondleidingen op het fort.
www.staatsbosbeheer.nl
9. Fort Vechten
Fort Vechten is gebouwd in de jaren 1867-1870
ten zuidwesten van het dorp Bunnik, bijna op de
plaats waar het Romeinse castellum Fectio lag.
Vechten moest de Houtense Vlakte afgrendelen
en de spoorlijn Arnhem-Utrecht bestrijken. In
1879-1881 werd het fort verbeterd met een
grote bomvrije kazerne en remises. Fort Vechten
is tegenwoordig de locatie om te trouwen,
voor feesten en bedrijfsbijeenkomsten en voor
evenementen als ‘Kinderfort’ en ‘Vormgevers
in hout’. In 2014 wordt hier het nationaal
Liniecentrum, museum en infocentrum over de
Nieuwe Hollandse Waterlinie geopend.
www.fortvechten.nl
Uitgave: Stichting Stelling van Utrecht
Concept en tekst: Anton van Emst,
gemeente Utrecht
Vormgeving: RedMatters , Zeewolde
Oplage:1000 exemplaren
Colofon
De Stelling van Utrecht bestaat uit 16 forten
ten noorden en oosten van de stad en vormt
een onderdeel van de Nieuwe Hollandse
Waterlinie. Na de Tweede Wereldoorlog verloor
de Waterlinie zijn functie en raakten de forten,
sluizen en inundatiekanalen in verval. Pas vanaf
het einde van de 20ste eeuw kwam er nieuwe
belangstelling voor dit militair erfgoed. De meeste
forten worden gerestaureerd en krijgen een
nieuwe bestemming. Eigenaren, exploitanten,
huurders en gebruikers van de 16 forten rond
Utrecht hebben zich verenigd in de Stichting
Stelling van Utrecht. De stichting wil de Nieuwe
Hollandse Waterlinie en de Stelling van Utrecht
meer bekendheid geven bij een breed publiek.
www.stellingvanutrecht.nl
Onderweg is er van alles te
ontdekken dat herinnert aan de
Waterlinie:
Groepsschuilplaatsen, van gewapend
beton die vooral vlak vóór WO II zijn
gebouwd om militairen te beschermen
tegen inkomend vuur: overal rondom
de forten
Inundatiekanalen waarmee gebieden onder water werden gezet: Klopvaart
’Asperges’: stalen balken in de grond om oprukken van tanks te voorkomen: Fort Blauwkapel
Reduit: laatste toevluchtsoord als rest
van het fort al gevallen was: eiland
met wachthuis aan zuidzijde Fort
Blauwkapel
Artillerieloodsen: houten loodsen voor geschut en manschappen: Fort aan de Klop
Kringenwethuizen: houten huizen die
snel afgebroken/afgebrand konden
worden voor een vrij schootsveld:
Voordorpsedijk en Biltsestraatweg
Inundatiesluizen: met deze sluizen
kon het gebied onder water worden
gezet: sluis in Kanonsdijk bij Fort
Ruigenhoek
Schotbalkenloodsen: opslag van
balken die in de sluizen werden
geplaatst om het water op het
gewenste niveau te krijgen: zwarte
loods, Kapelweg, Fort Blauwkapel
Bomvrije wachthuizen: gebouwen van
zwaar metselwerk die bestand waren
tegen 19e eeuwse projectielen: forten
Aan de Klop, de Gagel, Blauwkapel,
Rijnauwen, Vechten
opening fortenmaand 2012
11.0
Zondag 2 september
0 - 17.00 uur
Van Fort aan de Kl
op naar Fort Vech
ten
Langs in totaal 9 forten waar
(bijna) overal wat te doen is. Onze
ondernemers, eigenaren, huurders
en gebruikers van de forten van de
Stelling van Utrecht heten u van harte
welkom.
Vandaag fietst u via een prachtige,
groene route door het gebied van
de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Stelling van Utrecht
Fietstocht Stelling
van Utrecht
Kaartgegevens © 2012 Google
Als u op Fort aan de Klop, Fort Ruigenhoek,
Fort Hoofddijk en op Fort Vechten een stempel
haalt en de volle kaart op Fort Vechten inlevert
dan krijgt u een herinnering mee aan deze
fietstocht.
Bij deze routebeschrijving treft u ook
een stempelkaart aan.
6. Fort de Bilt
7. Fort Hoofddijk
5. Fort Voordorp
Finish
9. Fort Vechten
8. Fort Rijnauwen
3. Fort Ruigenhoek
4. Fort Blauwkapel
Stempelkaart
Start
1. Fort aan de Klop
2. Fort de Gagel
Routekaart
el 2
Bij de ingang is ook een lunchcafé
met terras.
Ga eens kijken in het 15e eeuwse kerkje dat het fort zijn naam gaf.
De Vrienden van Blauwkapel ontvangen u tussen 12.00 en 16.30 uur.
Om 14.00 en 15.30 uur zijn er gratis
rondleidingen. De Romeinse wachttoren
is open en er is een spannende kabelbaan
over de fortgracht.
Biltsestraatweg naar Utrecht vervolgen
Na tunneltje l.a. en weer l.a., richting Zeist aan de andere kant van de Biltsestraatweg
na het zuidelijk deel van Fort de Bilt (waar de Marechaussee zit) r.a. Offerhausweg, met de fortgracht aan de rechterhand
L.a brug over (zie eerst infopaneel rechts), weg oversteken en fietspad r.a. langs Archimedeslaan: richting de Uithof
Archimedeslaan naar links blijven volgen, onder viaducten door naar Universiteitscentrum de Uithof
Leuvenlaan rechtdoor
na Minnaertgebouw, l.a. naar Fort Hoofddijk
Vanaf Fort Ruigenhoek, l.a Ruigenhoeksedijk op, om de fortgracht heen
Vóór nr. 92, r.a.
Vóór de tankversperring (asperges: zie infobord) r.a. fietspad op (verboden voor ruiters)
Bij de eerste brug
(vóór 2 groepsschuilplaatsen) l.a.
Op T-splitsing r.a.
Weg oversteken naar zwembad Blauwkapel
R.a. onder viaduct door
L.a. rode fietspad op langs Bastionweg dat naar rechts afbuigt, Fort Blauwkapel op: ‘asperges’!
Wij als ondernemers, eigenaars, huurders en
gebruikers ontvangen u graag!
Ook het Werk te Maarsseveen, Fort Vossegat,
Lunet I, Lunet II, Lunet III, Lunet IV en
Fort ‘t Hemeltje behoren tot de Stelling van
Utrecht.
Dat was ‘m dan, u hebt de Fietstocht Stelling
van Utrecht volbracht!
Het fort is vandaag open van 11.00-17.00
uur met een terras voor koffie met gebak
en/of lunch.
Gilde Utrecht leidt vandaag gratis
rond op het fort om 13.00, 14.00 en
15.00 uur
3. Fort Ruigenhoek
Staatsbosbeheer verzorgt vandaag van 11.00-17.00 uur rondleidingen over het fort.
stemp
el 4
Bij ingang Fort Rijnauwen: l.a. Rijnauwenselaan
Op Rhijnauwenselaan, ruim vóór theehuis Rijnauwen, bij het fietsknooppunt 41, r.a.
fietspad op langs tennispark Rijnauwen naar de brug achter landhuis Oud-Amelisweerd (pad is zandweg geworden)
L.a. over brug langs landhuis, brug Krommerijn oversteken en rechtdoor naar Koningslaan.
Provinciale weg oversteken, l.a. en vóór restaurant Vroeg, r.a. Achterdijk door gehucht Vechten.
Na viaduct A12, r.a. Marsdijk op. Na een aantal bochten r.a. bij Romeinse wachttoren naar de ingang van Fort Vechten
Staatsbosbeheer geeft vandaag
tussen 11.00 en 16.00 uur gratis
rondleidingen en er is ook een
informatiestand.
8. Fort Rijnauwen
9. Fort Vechten
Omkeren en klein stukje terugfietsen, l.a. fietspad nemen naar de Biltse Rading.
R.a. onder viaduct A27 door, Biltse Rading oversteken, r.a. oprit A27 oversteken, fietspad langs Biltse Rading nemen.
Na ongeveer 100m. l.a. fietspad door Voorveldsepolder
Aan eind l.a. Ariënslaan
Over brug, tweede pad naar rechts (fietspad)
Na brug, fietspad met bocht naar rechts blijven volgen
Eerste pad l.a. (bij lantaarnpaal 713)
Aan het eind r.a.
Na ongeveer 100 meter Fort de Bilt
Let op: het fort is particulier bezit en niet voor het publiek toegankelijk
5. Fort Voordorp
Dwars door fort (hobbelend over de
kasseien) naar de zuidzijde, via brug
forteiland verlaten
L.a. om fortgracht heen
R.a. spoorlijnen oversteken en
Voordorpsedijk op
Onder viaduct door, weer spoorlijn
oversteken (even later rechts, houten
Kringenwethuizen)
Weer onder viaduct door
Rechtdoor tot gracht van Fort Voordorp,
hier r.a. tot aan ingang van het fort
Op vertoon van deze routebeschrij ving krijgt u voor slechts € 5,00
toegang tot de botanische tuinen op
het fort.
Het buitenterrein op Fort Blauwkapel is
grotendeels openbaar toegankelijk. De
bomvrije kazerne en het wachthuis zijn
Niet voor het publiek geopend.
Bij het verlaten van Fort Hoofddijk: l.a. Budapestlaan
Aan het eind: l.a. Leuvenlaan
Aan het eind: r.a. Universiteitsweg
Universiteitsweg blijven volgen, gaat over in Bolognalaan
Na de Hogeschool Utrecht en een bocht naar rechts
L.a. Zandlaan: na enige tijd ligt de fortgracht van Rijnauwen aan de rechterhand
Op kruising r.a. richting Fort Rijnauwen (Vossegatsedijk)
Bij volgende kruising rechts aanhouden naar de ingang van Fort Rijnauwen
7. Fort Hoofddijk
4. Fort Blauwkapel
stemp
el 3
6. Fort de Bilt
stemp
Vanaf Fort de Gagel l.a. en vervolgens met
een haakse bocht de Gageldijk op
Direct na fortgracht en vóór parkeerplaats
en groepsschuilplaats l.a. fietspad op
Derde pad r.a. (direct vóór bankje,
tegenover bordje ‘ruiterpad’)
Dit fietspad geruime tijd volgen met 3
haakse bochten om weidegebied heen: let
op de betonnen groepsschuilplaatsen in
het landschap die in de dertiger jaren van
de vorige eeuw werden gebouwd om de
manschappen tegen inkomend granaatvuur
te beschermen
Bij stenen pilaar aan rechterhand (die
aan het barsten is), l.a. zandpad op langs
groepsschuilplaatsen
Zandpad volgen tot aan asfaltweg
L.a. de Kanonsdijk op naar Fort Ruigenhoek
U komt over een inundatiesluis (1873) met
schotbalken die werd gebruikt om het water
op het gewenste inundatie-niveau te krijgen
Links in het terrein zijn gereconstrueerde
loopgraven te zien
Vandaag vindt u hier een kleine tentoonstelling en films over de Waterlinie en de Utrechtse forten.
Er is muziek en een terras met koffie, thee en limonade.
2. Fort de Gagel
Verlaat Fort aan de Klop via de brug:
rechtdoor
L.a. langs Klopvaart (Klopdijk: 2 wegen oversteken) naar noordelijke rondweg
L.a. en bij verkeersplein r.a. noordelijke
rondweg oversteken
Direct r.a. rode fietspad met bocht naar
Fort de Gagel
Ontvangst met muziek vanaf 10.30 uur. Koffie met gebak voor € 4,00
1. Fort aan de Klop
el 1
stemp