goed functionerend afweersysteem meest effectief

> management
Goed functionerend afweersysteem meest effectief
Tekst: Arnout Dekker - Dairy Technical Specialist Prince Agri Products, Inc.
Beeld; Twan Wiermans
Het meest effectieve middel om ziekten te
voorkomen is een adequaat functionerend
immuunsysteem van de koe zelf.
Het gezond houden van koeien is belangrijker
dan ooit en krijgt steeds meer aandacht. Door
de verplichte reductie van het antibioticagebruik met 50 procent, het verbod op het
gebruik van verschillende soorten antibiotica
en het krijgen van de UDD-status van alle
antibiotica worden veehouders gestimuleerd
over de preventieve managementmaatregelen
op hun bedrijf na te denken.
In september 2012 is in Nederland OmniGen op
de markt gekomen. Dit aanvullende diervoeder is
het eerste product in Europa dat is samen­gesteld
op basis van de kennis van nutrigenomics en
heeft effect op de weerstand van de koe.
In de vorige editie van Melkveebedrijf werd
ingegaan op de balans tussen infectiedruk
in de uier en de weerstand van de koe.
Dat een kiem via het slotgat de uier kan
binnendringen is duidelijk, maar of deze
ziektekiem daad­werkelijk zal leiden tot een
ontsteking is ­afhankelijk van de balans tussen
het ziekte­verwekkend vermogen van de kiem
én de afweer van de koe. In dit artikel wordt
nader ingegaan op het vermogen van de
koe om daadwerkelijk weerstand te bieden
tegen z­ iekteverwekkers en de werking van
­nutrigenomics op het immuunsysteem.
Het immuunsysteem
Bij immuniteit denken we al snel aan ­vaccinaties
die antistoffen stimuleren die op hun beurt
ziekten bestrijden en de koeien gezond houden.
Het deel van het immuunsysteem dat deze anti-
stoffen produceert, noemt men het ‘antistoffengestuurde’ of het adaptieve immuunsysteem.
De ontwikkeling van de productie van ­antistoffen
kan soms meerdere dagen of weken bedragen.
Het adaptieve immuunsysteem is specifiek voor
een bepaalde ziekteverwekker, maar biedt wel
een langdurige­bescherming tegen toekomstige
bloot­stellingen aan ziekten.
Er bestaat ook een ander deel van het immuunFiguur 1: Verhoging van het
stresshormoon cortisol in het
bloed en de afname van het
transporteiwit (L-selectine) in
het bloed (belangrijk voor de
weerstand) van de koe. In de
figuur is het effect van stress
op het immuunsysteem bij
melkkoeien rondom afkalven
gemeten aan de hand van de
hoeveelheid transport eiwit
(L selectine)
18 | www.melkveebedrijf.NL / nr 2 / februari 2013 / management
systeem dat, in tegenstelling tot het door
antistoffen gestuurde systeem, onmiddellijk
reageert op indringende organismen en infecties.­
Dit noemen we het aangeboren immuunsysteem. Dit deel van het immuunsysteem is
niet-specifiek, waardoor het kan reageren op
een grote verscheidenheid aan binnendringende
ziekteverwekkers, van ­bacteriën tot schimmels
en parasieten.
Het doel van het aangeboren immuunsysteem is
het direct reageren op blootstellingen aan ziekteverwekkers en bescherming aan het dier bieden
tot het adaptieve immuunsysteem van de koe
een reactie met antistoffen heeft opgebouwd.
Een effectieve reactie van het immuun­systeem
wordt in periodes van stress door het hormoon
cortisol geremd. Hierdoor ontstaat een ­inbalans
tussen het infectieniveau en de weerstand van
de koe, met als gevolg dat er infecties kunnen
optreden (figuur 1).
Nutrigenomics
Nutrigenomics is een relatief nieuwe
voedingswetenschap. Via nutrigenomics
wordt gekeken naar het effect van specifieke
voedingsstoffen op het functioneren van
genen. Een interessante toepassing hiervan
bij koeien is het bestuderen van voedings-
Toepassing van nutrigenomics
Het aangeboren immuunsysteem van de tepel
bevat ten eerste een aantal fysieke barrières
tegen het binnendringen van ziekteverwekkers,­
zoals de sluitspier van de tepel, het epitheel
dat het tepelkanaal omgeeft en keratine. Daarnaast is een zeer actieve rol weggelegd voor de
witte bloedcellen (macrofagen, neutrofielen en
dendritische cellen).
Bij een aanval van bacteriën in het uierweefsel, zijn er zogenoemde signaalstoffen,
heel specifieke eiwitten, nodig om de witte
bloedcellen te activeren om de bacteriën te
bestrijden. Daarnaast zijn er transporteiwitten
zoals L-selectine nodig, die ervoor zorgen dat
witte bloedcellen vanuit het bloed naar het
geïnfecteerde weefsel gaan. De aanwezigheid
van deze signaalstoffen en transporteiwitten
is genetisch bepaald. Via specifieke voer­
componenten (gebaseerd op nutrigenomics)
is het echter ook mogelijk om de activiteit van
de signaal- en transporteiwitten te verhogen.
Het resultaat is een verbeterde werking van
het immuunsysteem op de binnendringende
ziektekiemen in de uier (figuur 2, 3 en 4).
Conclusie
stoffen die van invloed zijn op de gezondheid
en het v­ erbeteren van de werking van het
immuunsysteem.
Subtiele wijzigingen in het rantsoen van koeien
kunnen specifieke genen ‘inschakelen’ of
‘uitschakelen’ die verantwoordelijk zijn voor de
gezondheid van de cellen. Deze genregulatie
of genexpressie beïnvloedt dus de algemene
gezondheid van het dier.
Het ultieme doel is er via de voeding voor
te zorgen dat het weerstandniveau van de
koe tijdens stressperiodes, wanneer het
cortisolniveau in het bloed hoog is, te zorgen
voor een adequate weerstand bij de koe,
bijvoorbeeld rondom afkalven, groepsovergangen, rantsoenwijzigingen en extreme
weers­omstandigheden. Juist in deze periodes
is het zinvol een goede balans te hebben
tussen weerstand en de gevoeligheid voor
ziektes zoals uierontsteking, vruchtbaarheids­
problemen of klauwaandoeningen.
Voorkomen is beter dan genezen. Producten
die de weerstand van de koe verhogen tegen
binnendringende ziektekiemen en gebaseerd
zijn op nutrigenomics, dragen daadwerkelijk bij
tot de preventieve gezondheid. Daarbij zorgen
minder behandelingen voor een lager antibioticumverbruik en geven gezonde koeien meer
werkplezier. Het rendement op bedrijfsniveau
neemt toe vanwege een hogere productie en
lagere arbeidskosten. <
Figuur 2: Toename van L-selectine in het
bloed. De figuur toont het effect van
OmniGen op transporteiwit L-selectine.
Figuur 3: Toename van Inteleukine-8 in
het bloed. De figuur toont het effect van
OmniGen op signaaleiwit Interleukine-8.
Figuur 4: Afweer in de uier onder stress en in ‘balans’ situatie
www.melkveebedrijf.NL / nr 2/ februari 2013 / management |
19