de rol van psychologen in ons ziekenhuis - AZ Sint-Jan

DE ROL VAN PSYCHOLOGEN
IN ONS ZIEKENHUIS
In 1948 verklaarde de Wereldgezondheids­
deel uit van een ‘pijnkliniek’, van een diagnostisch
De achterliggende gedachte is dat inzicht in en
organisatie (WGO) ‘Gezondheid is niet alleen
referentiecentrum of van een afdeling psychiatrie.
begeleiding bij psychologische aspecten van ziek
de afwezigheid van ziekte of gebrek, maar is
Psychologen werken zowel autonoom als in het
zijn een niet weg te denken onderdeel vormen van
ook een situatie van volledig fysiek, psychisch
kader van zorgprogramma’s, in multidisciplinaire
het behandelingsproces. Daardoor maken zij deel
en sociaal welbevinden’. Pas vanaf 2014 is de
samenwerkingen.
uit van zowel de mentale als de somatische
klinisch psycholoog als autonoom gezondheids­
gezondheidszorg.
zorgberoep binnen het KB 78 erkend en zijn
CORE BUSINESS
de voorschriften inzake de plichtenleer van de
Ziekenhuispsychologen hebben zich ge­speciali­
DIENSTVERLENING
psycholoog bij wet vastgelegd. Vandaag bieden
seerd in het onderzoeken van de samenhang
Klinisch psychologen in een algemeen zieken­
er een 40-tal klinisch psychologen op de 3 cam­
tussen psychische klachten en ziek zijn. De
huis richten zich op diagnostiek, therapie
pussen van het AZ Sint-Jan Brugge-Oostende
medische psychologie houdt zich namelijk ook
en begeleiding van mensen met psychische
AV hun zorg aan patiënten aan, verwezen door
bezig met psychologische factoren die een rol
problemen, maar de problematiek is altijd
een 60-tal specialismen of nadat ze op eigen
spelen bij het ontstaan en het instandhouden
gerelateerd aan ziekte (lichamelijk of
initiatief contact opnamen. De groep patiënten
van ziekte en ziekte­­­gedrag, de genezing daarvan
psychiatrisch) of ziektegedrag. Het aanbod
die de ziekenhuispsychologen behandelen, is
bevorderen of in de weg staan. Ziekenhuis­
is er voor kinderen, jongeren, volwassenen
heel divers. Zij begeleiden bijvoorbeeld mensen
psychologen behandelen dus niet alleen patiënten
en ouderen tijdens een opname of tijdens
in het omgaan met een chronische ziekte, zij
met afwijkend ziektegedrag, maar brengen ook
ambulante contacten. De psycholoog beoogt
helpen kinderen met angstklachten of zij maken
in kaart wat normaal ziekte­gedrag inhoudt.
enerzijds een continuïteit voor de patiënt
Tekening Tania Verhelst
Zorg
“Heeft niet ieder mens het recht om begrepen te worden?”
-Nietzsche-
(dezelfde psycholoog doorheen het zorgtraject
DE MENS ACHTER DE PATHOLOGIE
afbakenen wat zij tot hun deskundigheidsgebied
van de patiënt) en anderzijds een doorgedreven
Psychologische zorg richt zich op de subjectieve
rekenen. Niet iedere mens heeft in zijn/haar
specialisatie op vlak van diagnose, advisering en
belevingskant van het ziek zijn, terwijl de over­
ziekteproces de tussenkomst van een psycholoog
begeleiding. Hij bezit daarom zowel algemene
heersende cultuur in een ziekenhuis (uiteraard)
nodig. Ook daar moet de psycholoog bespreken
psychologische kennis als specialistische kennis
het bevorderen van ‘objectieve’ gezondheid is.
wanneer en waarvoor hij ingeschakeld kan
over medisch en psychiatrisch gerelateerde
Door dit onderscheid hebben de psychologen
worden.
psychologie en invloed van ziekte op gedrag,
een geheel eigen aandeel in de medische zorg.
gevoel en denken.
Het streven is uiteraard niet om een medische
MENSELIJKE TIJD IS EEN LANGZAME TIJD
behandeling te vervangen, maar wel om er
Zieke mensen verliezen (al dan niet tijdelijk)
Psychodiagnostiek is het in kaart brengen
als psychologen een noodzakelijk deel aan toe
grotendeels hun autonomie en onafhankelijkheid.
van mentale gezondheid of ziekte,
te voegen. Dat betekent dat je als psycholoog
Psychologen zijn er niet alleen om mensen
persoonlijkheidskenmerken, gedragsaspecten,
goed op de hoogte moet zijn van de medische
te leren dit verlies te accepteren, maar om te
affectief, relationeel en cognitief functioneren
aspecten van het ziek zijn maar prioritair in
wijzen op dat deel van hun zelfredzaamheid dat
aan de hand van gesprekken, vragenlijsten,
voeling moet blijven met de nieuwe inzichten in
zij nog kunnen gebruiken. Zij geven patiënten
observaties en testing. Daarna wordt een
de psychologische wetenschap. Tenslotte tracht
bijvoorbeeld inzicht in coping-gedrag en leren
advies geformuleerd voor eventuele therapie
je achter de ziekte, de mens met zijn complexe
hoe zij stress kunnen vermijden. Echter gedrag,
of begeleiding. Soms is psychodiagnostiek
dynamieken te begrijpen. Psychologen blijven de
coping-stijlen en persoonlijkheidsaspecten,
de belangrijkste pijler in het diagnosticeren
bewakers van de zeer diverse betekenissen die
worden slechts moeizaam herkend als
van een medische aandoening, bijvoorbeeld
patiënten geven aan ziekte, handicap of dood
onaangepast of destructief en laten zich soms
geheugenonderzoek bij beginnende dementie.
vanuit hun persoonlijke geschiedenis en situatie.
pas in een langdurig psychotherapeutisch
Aldus gaan ze verder dan enkel de bespreking
proces bijsturen of veranderen. Daarom is
Therapie of begeleiding wil via gesprek
van emoties, ervaringen en gedragsaspecten
psychodiagnostisch en psychotherapeutisch werk
ondersteuning bieden ten aanzien van de
behorende bij ziekte.
reflectief, arbeidsintensief en ‘vreemder’ in een
beleving en de omgang met ziekte of de
acute omgeving waar snel handelen aan de
psychische problematiek. Men beoogt herstel
AUTONOMIE VERSUS INTEGRATIE
orde is. Het hoort dan ook tot de opdracht van
van het emotioneel evenwicht en de bevordering
Ingebed in een medisch kader komt de
de psychologen in het ziekenhuis hun kennis,
van inzicht en verandering van gedragsaspecten,
psychologische zorg in het ziekenhuis het best
wetenschap en ambacht toe te lichten aan de
denkprocessen, het gevoelsleven en de
tot zijn recht vanuit een autonome dienst waarin
andere zorgpartners zodat ze begrepen kunnen
persoonlijkheidsfactoren.
de kennis inzake de psychologische wetenschap
worden in hun andere, aparte kijk.
met mekaar gedeeld, de kwaliteit van de
Psycho-educatie is een vorm van informatie­
zorg bewaakt en optimaal ten dienste van de
verlening of voorlichting die de patiënt (en zijn
patiënt gesteld wordt. Een autonome positie is
omgeving) inzicht geeft in aspecten van zijn
echter relatief. Wetenschappelijke disciplines
problematiek. Counseling is een begeleidende
kunnen nooit volledig autonoom worden.
en raadgevende vorm van hulpverlening, die
Disciplines moeten afscheiden en verbinden;
vooral plaatsvindt rond chronische aandoeningen,
ze moeten zowel autonomie als samenwerking
beslissingsmomenten, belangrijke medische
bewerkstelligen. Psychologen in ziekenhuizen
ingrepen, ...
moeten enerzijds aansluiting vinden en anderzijds
Ann Verhaert
Diensthoofd klinische psychologie
Campus Sint-Jan
Zorg