Toetsvragen NW C1 Pakket 2

Lees aandachtig onderstaande beweringen. Is de bewering fout, verbeter dan het
onderstreepte gedeelte. Is de bewering juist, vermeld dan "juist".
 Een proces bij een chemische cel is een endo-energetisch proces.
 Het karameliseren van suiker is een endo-energetisch proces.
 Zetmeel is opgebouwd uit moleculen fructose.
 Onverzadigde vetten bezitten een hoog joodgetal.
 Bij het harden van een olie neemt het aantal dubbele bindingen in de molecule toe.
 In de reactie N2 + O2  2 NO wordt stikstofgas gereduceerd.
 In de reactie Ag + O3  AgO + O2 geeft zilver elektronen af aan zuurstof.
 In de reactie Pb + AuCl3  Au + PbCl4 is Pb de oxidator.
Lees aandachtig onderstaand knipsel over het zelf maken van wijn uit ‘Puur natuur’ van R.
Philips.
Als de wijn na gisting voldoende tijd heeft gehad om te bezinken en hij is desondanks niet helder,
dan wordt dit waarschijnlijk veroorzaakt door een zetmeelachtige troebeling. Je kan met een
eenvoudig proefje snel ontdekken of zetmeel de oorzaak is van deze troebeling. (…) Is de test
positief dan koopt u amylase waarmee u de wijn behandelt volgens de op het pakje aangegeven
instructies.
a Welk proefje zou jij uitvoeren om na te gaan of de troebeling inderdaad wordt veroorzaakt door de
vermelde stof?
Vermeld de waarneming bij een positieve test.
b Verklaar chemisch waarom u amylase moet toevoegen bij een positieve test.
c Vermeld het resultaat van die behandeling.
In yoghurt komen eiwitmoleculen voor. Hieronder is een deel van zo’n eiwitmolecuul getekend.
a Uit hoeveel aminozuren is dit eiwitgedeelte opgebouwd?
b Schrijf de formule van 1 van deze aminozuren naar eigen keuze.
Lees aandachtig volgende huishoudtip uit De gouden raad van Tante Kaat
Lippenstiftvlekken op het linnen zijn moeilijk te verwijderen met water. Je krijgt ze volledig weg
door met een in ether gedoopt propje watten over de vlek(ken) te wrijven. Elk spoor van de
lippenstift is dan verdwenen.
Wel niet bij een warmtebron gebruiken.
Tante Kaat
Schrijf voor deze huishoudtip een natuurwetenschappelijke verklaring.
Materie, energie en leven verwijzen naar
chemie, fysica en biologie. Lees het knipsel
aandachtig en onderstreep het tekstgedeelte
dat verwijst naar biologie met blauw, het
tekstgedeelte dat verwijst naar chemie met
groen en het tekstgedeelte dat verwijst naar
fysica met zwart.
Materie, energie en leven verwijzen naar
chemie, fysica en biologie. Lees het knipsel
aandachtig en onderstreep het tekstgedeelte
dat verwijst naar biologie met blauw, het
tekstgedeelte dat verwijst naar chemie met
groen en het tekstgedeelte dat verwijst naar
fysica met zwart.
Auto kan op bietenbenzine rijden
Brandstof halen uit hout, gras of suikerbieten is
al een tijdje geen toekomstmuziek meer.
Uit De Standaard, 10 juli 2001
Oeso wil meer energie uit biomassa
Brazilië startte al in de jaren tachtig met een
biofuel-programma, gebaseerd op ethanol uit
suikerriet. De autoproducenten hebben inmiddels
wagens ontwikkeld die op gelijk welke mengeling
van olieproducten en ethanol kunnen rijden. Biodiesel kan worden gemengd met conventionele
diesel. Rudolf Diesel zelf gebruikte in 1900
plantaardige olie om zijn motor aan te drijven.
Uit De Standaard, 8 september2004
Materie, energie en leven verwijzen naar chemie, fysica en biologie. Lees het knipsel uit een
reclamefolder van VLACO aandachtig en onderstreep het tekstgedeelte dat verwijst naar biologie
met blauw, het tekstgedeelte dat verwijst naar chemie met groen en het tekstgedeelte dat verwijst
naar fysica met zwart.
Het bewust omgaan met de
natuur begint in eigen tuin en
keuken met het afzonderlijk
verzamelen van de organische
restfractie.
Deze wordt in goed uitgeruste
composteerinstallaties via een
natuurlijk proces omgezet tot
compost. Dit gebeurt door
inwerking van schimmels en
bacteriën op het organisch
materiaal.
Hierbij worden temperaturen
tussen de 55 en 70°C behaald,
waardoor mogelijke ziektekiemen
of
onkruidzaden
onschadelijk gemaakt worden.
Lees aandachtig het knipsel uit De Standaard 28 oktober 1993.
Dinosaurussen verstikten
De dinosaurussen stierven niet na een botsing van de aarde met één of meerder kometen,
maar aan zuurstofgebrek. Overvloedig werkende vulkanen brachten op het hoogtepunt van de
heerschappij van de dinosaurussen veel koolstofdioxide in de lucht, wat door planten werd
omgezet in veel zuurstof. Toen de vulkanen het wat kalmer aan gingen doen, daalde het
zuurstofgehalte in de atmosfeer op relatief korte tijd van 35% naar 21 %. Dat werd de
dinosaurussen te machtig.
a Hoe noemt men de chemische reactie die hoort bij bedoelde omzetting door planten?
b Is die omzetting door de planten een exo- of endo-energetisch proces? Motiveer uw
antwoord
Lees aandachtig het knipsel uit De Standaard, 22 november 2002.
Het mechanisme waarmee planten energie halen uit het zonlicht is het resultaat van een
oeroud staaltje van genetische manipulatie, blijkt uit recent onderzoek. Geen genetische
manipulatie door onderzoekers in een lab, maar door slordige bacteriën in de oceaan van meer
dan twee miljard jaar geleden.
a
Hoe noemt men de chemische reactie waarvoor planten deze energie nodig hebben?
b Is dit een exo- of endo-energetische reactie? Motiveer uw antwoord.
Lees aandachtig volgend knipsel.
Staalconcern
Corus heeft een ‘self heating’ blikje
ontwikkeld, dat in drie minuten warme
koffie oplevert. Het verwarmen van de
koffie is mogelijk door een reactie
tussen ongebluste kalk en water, die
opgesloten zitten in een binnenbusje.
Uit Technisch weekblad, 30 mei 2001
a Is de beschreven chemische reactie een exo- of endo-energetische reactie? Motiveer uw
antwoord.
IJspegels in de boomgaard
WADENOIJEN – In een boomgaard in het
Gelderse Wadenoijen hebben fruittelers
vanwege de vorst hun fruitbomen beregend.
Zij doen dit ter bescherming van de vrucht.
Wanneer het water bevriest, komt er warmte
vrij die de bloesem voldoende beschermt.
Agrarisch Dagblad, 7 april 2000
Is dit proces een biologisch, chemisch of fysisch
proces?
Is dit proces exotherm of endotherm? Motiveer uw
antwoord.
Vermeld bij elk van de gegeven antwoorden per vraag of de bewering juist of fout is. Niets
invullen betekent dus dat de vraag of het vraaggedeelte niet beantwoord werd en levert geen
punten op. Per vraag is minstens één antwoord juist. Meer juiste antwoorden per vraag zijn
eveneens mogelijk. Is het als juist aangeduid antwoord een echte blunder dan wordt negatief
gequoteerd.

Lees aandachtig volgend knipsel uit Test-Aankoop, april 2003
Eetwaren zoals spek, vlees, gevogelte, zuivelproducten, maar ook cocosolie en palmolie bevatten
verzadigde vetzuren. Soja-, maïs- en zonnebloemolie daarentegen zijn arm aan verzadigde
vetzuren.
Voortbouwend op deze informatie geldt dat:
….. de vetzuren in palmolie zeker enkele bindingen bezitten
….. de vetzuren in spekvet weinig of geen dubbele bindingen bezitten
….. de vetzuren in zonnebloemolie een hoog joodgetal hebben
….. de vetzuren in maïsolie gehard kunnen worden
 Onderstaand knipsel kan je terug vinden op een verpakking van:
Ingrediënten: Emulsie van plantaardige
oliën en vetten (80%), al dan niet gehard
(soja, koolzaad, palm, kokos);
water; zout (0,35%);
emulgatoren: lecithine
weipoeder; dextrose;
voedingszuur: citroenzuur;
kleurstof: -caroteen;
Vit.A: 25 IE/g; Vit D3: 2,5IE/g
…… rundsvet
…… zonnebloemolie
…… margarine
…… boter
 Gegeven onderstaande chemische formule van een stof. Deze stof:
……
……
……
……

Volgende formule stelt voor:
H
H C
H

is opgebouwd uit monosachariden
bezit een carbonzuurgroep
ontstaat door een condensatiereactie
is een hoofdbestanddeel van boter
H
C
H
H
H
C
C
C
H
H
H
C
H
H
H
C
C
C
H
H
H
C H
H
.....
.....
.....
.....
een alkeen
een alkaan
een verzadigde koolstofverbinding
een onverzadigde koolstofverbinding
Een carbonylgroep C=O komt voor bij de
….. amides
….. ethers
….. ketonen
….. aminozuren

Men dompelt de elektroden, verbonden met een stroombron, achtereenvolgens in
oplossingen A, B, C en D zoals afgebeeld voor mengsel A = zeewater. Waar zal het lampje L
branden?
..... mengsel A




..... mengsel B
..... mengsel C
Volgende reacties zijn redoxreacties:
..… Ca + Br2  CaBr2
….. Na2O + CO2  Na2CO3
.…. Mg + Al3+  Al + Mg2+
.…. 2 K + Cl2  2 KCl
Bij de reactie 2 Mg + O2  2 MgO
..... neemt zuurstof toe in OG
..... staat Mg in magnesium elektronen af
..... wordt Mg in magnesium geoxideerd
..... is zuurstof in O2 de reductor
Volgende beweringen zijn geldig in verband met redoxreacties:
..... Bij sommige redoxreacties treedt geen verandering van OG op.
..... Het element dat gereduceerd wordt is de reductor.
..... Het element waarvan het OG stijgt is de reductor.
..... Bij een redoxreactie vindt altijd een oxidatie en een reductie plaats.
Voor de reactie Fe + Cu2+  Fe2+ + Cu geldt:
..... Fe treedt op als oxidator
..... Cu2+-ionen worden gereduceerd
..... de reactie verloopt spontaan
..... past bij de hiernaast afgebeelde proef
..... mengsel D
Volgende knipsels verwijzen telkens naar één of meer van de bestudeerde chemische reacties.
Lees deze knipsels aandachtig en kritisch. Plaats het volgnummer in de rechterkolom naast
elke vermelding van de reactie waarop het knipsel betrekking heeft. Dus: eenzelfde
knipselnummer kan soms bij meer dan een reactie voorkomen en eenzelfde reactie kan meer
dan eens aan bod komen.
Bestudeerde chemische reacties
Nummer(s)
vorming van eiwitten door condensatiereactie
hydrolyse van eiwitten
vorming van sachariden door condensatiereactie
hydrolyse van sachariden
alcoholische gisting van sachariden
verbranding van sachariden
fotosynthese
vorming van vetten door condensatiereactie
hydrolyse van vetten
harden van oliën
additiereactie
polycondensatiereactie
KNIPSEL 1
KNIPSEL 2
Leven zonder zon
Voor het leven hier op aarde zijn twee zaken
onontbeerlijk: water en energie. De energie komt,
rechtstreeks of onrechtstreeks, van de zon.
Planten zetten water en koolzuurgas met behulp
van zonne-energie om in suikers, die nandere
levensvormen op hun beurt als energiebron
gebruiken.
De gele maakt van de groene een gewone
In de keuken blijft de rol van de kiwi veeleer
beperkt. Toch zijn er enkele leuke eenvoudige
gerechten mee te bereiden. Dat je het vlees
malser kunt maken door het te marineren in
kiwisap of door het grondig in te wrijven met
kiwi, is een goed bewaard geheim. De vrucht
dankt die eigenschap aan een speciaal
eiwitsplitsend enzym
Uit DSM- De Standaard, 31 augustus 2001
Uit De Standaard, 21 januari 2002
KNIPSEL 3
+

+
KNIPSEL 4
+
+
+
+
+

+ 2
KNIPSEL 5
KNIPSEL 6
Alles moet op bij McDonald’s
Hamburgerketen McDonald’s lanceert volgend jaar
de eetbare hamburgerdoos. Door de verpakking te
verorberen worden parken, bermen en stranden
schoon gehouden. Worden de dozen dan toch
achtergelaten, dan verdwijnen ze binnen zeer
korte tijd. Dat komt omdat de dozen grotendeels
bestaan uit aardappelzetmeel en dat is biologisch
afbreekbaar.
“Een stevig vieruurtje brengt me weer
helemaal in vorm”
Gella Vandecaveye is een prachtig voorbeeld
van waar zelfopoffering en training toe kan
leiden! Dat net zij dol is op Nutella zal u niet
verbazen! En voor de kinderen die ze traint is
het vieruurtje al helemaal belangrijk. Na een
zware dag vol inspanningen en concentratie in
de klas, is er niets beter om je energie weer op
peil te brengen dan een lekkere verse
boterham met Nutella.
Publireportage uit De Bond, 19 oktober 2001
Uit De Standaard, 28 september 1998
KNIPSEL 7
KNIPSEL 8
=
KNIPSEL 9
+

KNIPSEL 10
Hooidronken
India, de 28-jarige vrouwtjesolifant van de
Kopenhaagse dierentuin, heeft een alcoholtest
ondergaan omdat ze verdacht begon te
wankelen en naar alcohol rook.
De politie liet haar op verzoek van de
dierentuindirectie in het zakje blazen. Ze bleek
1,2 promille in het bloed te hebben.
Waarschijnlijk heeft ze hooi gegeten dat aan
het gisten was gegaan.
Uit De Standaard, 14 april 1999
Lees aandachtig onderstaande knipsels en beantwoord de aansluitende vragen.
A Uit het gedicht Moeder van Herman de Coninck
Want poëzie heeft te maken met het lang
samen laten beschimmelen van dingen,
het alcohol laten worden van druiven,
het konfijten van feiten, het inmaken
van woorden in de kelder van jezelf.
a Een gedeelte van deze tekst verwijst naar een geziene chemische reactie. Onderstreep dit
gedeelte.
b Omschrijf in woorden de bedoelde reactie en vermeld het reactietype.
B Uit De Standaard, 31 mei 1996
Tijdens de eerste helft van de
eeuw was Sunlight een begrip
in miljoenen huishoudens over
de hele wereld. Sunlight was
een synoniem voor huishoudzeep. Het merk was jarenlang
marktleider in tientallen landen
van Engeland tot in India.
Vandaag is België een van de
weinige landen waar de naam
Sunlight
nog
bekendheid
geniet.
Maar
dan
als
toiletzeep.
Vooraleer er toiletzeep op de
markt kwam, werd de bruine
huishoudzeep ook gebruikt
voor de persoonlijke hygiëne.
In de winkels van het einde
van de vorige eeuw werd de
zeep
uit
grote
blokken
gesneden en per gewicht
verkocht. Tot William Hesketh
Lever in 1884 op het idee
kwam om de zeep ook een
naam te geven en die in kleine
verpakte hoeveelheden te
verkopen.
In 1930 ging Lever in zee met
de Nederlandse Margarine
Unie. De nieuwe firma heette
Unilever. Het Brits-Nederlandse Unilever is intussen
een
van
de
grootste
multinationals geworden.
a Het samensmelten van de twee verschillende firma’s kan voor een leek verbazing wekken.
Omschrijf hoe wetenschappelijke kennis dit samensmelten wel kan verklaren.
C Uit een verpakking van een voedingsmiddel
a Wanneer zou jij dit voedingsmiddel gebruiken?
Motiveer je antwoord.
Volgende knipsels verwijzen telkens naar één of meer van de bestudeerde chemische reacties.
Lees deze knipsels aandachtig en kritisch. Onderstreep in elk knipsel het gedeelte dat naar een
reactietype verwijst. Vermeld in het vak onder elk knipsel het reactietype.
Slechte vetten
Vetten die het minst schadelijk zijn voor onze
gezondheid moeten arm zijn zowel aan
verzadigde vetzuren als aan transvetzuren. (…)
Transvetzuren ontstaan als men olie laat stollen
door hem te hydrogeneren. Deze techniek wordt
onder meer toegepast om bepaalde soorten olie,
zoals soja- en koolzaadolie, langer te kunnen
bewaren en beter bestand te maken tegen
verhitting.
Uit Test-Aankoop, april 2003
+
+
+
+
De wilgen van Van Helmont
Van Helmont wordt gezien als de laatste
alchemist en de eerste chemicus. Hij houdt zich
zowel met alchemie-experimenten als met
natuurfilosofie en geneeskunde bezig. Zo
verleent hij gratis medische hulp, onder andere
bij de plaag van Antwerpen in 1605. Hij ontdekt
onder meer koolstofdioxide, dat vrijkomt bij de
gisting van wijn, en introduceert het begrip gas,
als een vorm van materie die verschilt van
vloeistoffen en vaste stoffen.
Uit Natuur&Techniek, mei 2003

+
Sars overleeft op deurklinken en in
uitwerpselen.
Het sars-virus kan dagenlang overleven in de
urine en de stoelgang van besmette personen,
zegt de WHO. In diarree, dat een lage zuurgraad
heeft, zou het virus tot vier dagen lang actief zijn.
In
zuurdere
omgevingen
is
het
besmettingsgevaar al na enkele uren geweken.
Uit De Standaard, 6 mei 2003
Biodiesel wacht op een fiscaal duwtje
De vrijgekomen CO2 wordt gerecycleerd in de
teelt van energiegewassen: planten nemen die
CO2 weer op en leggen het vast in hun
organische stof. Op die manier bekeken draagt
biodiesel veel minder bij aan het broeikaseffect.
Uit De Standaard, 13 december 2002