Vitaminen - Stomavereniging

Vitaminen
De darmen spelen een belangrijke rol bij de opname van voedingsstoffen. Als er een stuk ontbreekt of een deel van de darm
ziek is, dan betekent dit ook dat bepaalde stoffen niet meer
optimaal in het lichaam terechtkomen. Dat kan leiden tot
vermoeidheid, spierkrampen, botafbraak, verslechterde afweer,
slechtere bloedstolling, lagere bloeddruk en duizelingen.
Dr. Ton Naber heeft als MDL-arts specifieke interesse voor
voeding. Voordat hij ging werken in het Tergooi Ziekenhuis
in Hilversum maakte hij deel uit van het thuis-parenteralevoedingsteam, dat is verbonden aan het UMC St. Radboud
in Nijmegen. Bij parenterale voeding wordt voeding via een
slangetje direct in de bloedbaan toegediend, omdat de darmen
de voedingsstoffen niet meer voldoende kunnen opnemen.
Dit is een uiterst middel om ervoor te zorgen dat patiënten
toch voldoende voedingsmiddelen binnenkrijgen.
Tekort
Bij patiënten die een deel van de darm missen of een darmziekte hebben, volstaat vaak het toedienen van extra preparaten
met vitaminen en mineralen. Maar met welke tekorten moeten
patiënten rekening houden?
Tekst Rietje Krijnen
Ton Naber: ‘Dat ligt geheel aan het stuk darm dat is verwijderd
of aangedaan. Bij mensen met een ileostoma is bekend dat ze
extra op moeten letten met de inname van voldoende zout.
Daarnaast kan bij deze groep een vitamine B12-tekort ontstaan,
afhankelijk van de lengte van het ileum (dit is het laatste gedeelte van de dunne darm) dat verwijderd is.
Wie een darmoperatie heeft ondergaan
waarbij een stuk van de darm is verwijderd,
kan kampen met een gebrek aan bepaalde
vitaminen of mineralen. Datzelfde geldt
voor mensen met een darmaandoening.
Simpelweg omdat het vermogen niet meer
of verminderd aanwezig is om deze stoffen
op te nemen of om te zetten.
Maag-darm-leverarts Ton Naber legt uit
waartoe tekorten kunnen leiden en waar
u alert op kunt zijn.
Een vitamine B12-tekort geldt overigens niet alleen voor de
mensen met een ileostoma, maar ook voor patiënten die een
maagoperatie hebben gehad. Of voor mensen bij wie de maag
er niet in slaagt het stofje toe te voegen dat zorgt voor opname
van B12 in de dunne darm. Verder kunnen mensen met een
korte dunne darm last van vitamine B12-tekort hebben, omdat
de passage-snelheid van de ontlasting is verhoogd. Er is dan
geen tijd voor de opname. Bij ouderen zien we dit tekort regelmatig ontstaan door te eenzijdige voeding.’
Water-oplosbaar
Het draait allemaal om het deel van de darm dat is weggenomen, legt de MDL-arts uit. Bovendien is er een onderscheid
te maken tussen vitaminen die water- of vet-oplosbaar zijn.
‘De vitaminen die in water worden opgelost, worden over het
algemeen vrij goed opgenomen in de darm. Daaronder vallen
alle vitaminen B en bijvoorbeeld vitamine C. Hoe langer het
stuk verwijderde darm is, des te groter is het risico dat er onvoldoende vitaminen worden opgenomen. Die moeten dan apart
worden toegediend. Is duidelijk dat het vitamine B12-gehalte te
laag is in het bloed? Dan kunnen er injecties worden toegediend
indien het slikken van extra preparaten geen soelaas biedt.
Eigenlijk kun je van de vitaminen B en C nooit te veel binnenkrijgen. Gebeurt dat toch, dan plas je die gewoon weer uit.’
36
Vooruitgang
™december 2012
en mineralen op peil
Vet-oplosbaar
Mineralen
Dat ligt iets anders bij de vet-oplosbare vitaminen. Hieronder
Een andere categorie vormen de mineralen waaraan een tekort
vallen de vitaminen A, D, E en K. Voor een goede opname is het
kan ontstaan. Dit zijn bijvoorbeeld calcium, magnesium, kalium,
noodzakelijk dat het vet goed wordt verteerd. ‘Dit gebeurt onder
aluminium. ‘Bij elk tekort horen weer andersoortige klachten.
de invloed van gal, waardoor het vet beter oplosbaar wordt. De
Denk aan spierkrampen bij een magnesiumtekort.‘ (zie kader)
alvleesklier zorgt voor de verdere vertering en verdeling in “klei-
Naast de mineralen zijn ook zogeheten spoorelementen van be-
ne blokjes”. In dat proces gaan de vet-oplosbare vitaminen mee.
lang, zoals zink. Deze komen in zeer kleine hoeveelheden in de
Je ziet dat er een probleem ontstaat bij de opname van die vitami-
voeding en het lichaam voor en zijn betrokken bij de stofwisse-
nen als mensen galproblemen, chronische lever- of alvleesklier-
ling van het lichaam. Als het goed is, worden patiënten standaard
problemen hebben. Het verteringsproces vindt plaats aan het
gecontroleerd op tekorten als bij hen een stoma is aangelegd of
begin van de dunne darm waar de gal en de alvleesklier in uit-
een stuk darm is weggenomen. ‘Gebeurt dat niet, dan kan om
komen’, aldus Ton Naber. ‘Voor mensen met de ziekte van Crohn
zo’n controle worden gevraagd. Het is van belang dat mensen zelf
of met coeliakie (dit is een overgevoeligheid voor gluten) geldt
de signalen herkennen, zodat ze aan de bel kunnen trekken. Vitaminen en mineralen zijn nu eenmaal belangrijk in ons lichaam.’
dat ze een opnamestoornis van voeding kunnen hebben. Door
Signalen bij tekorten
de ontsteking bij coeliakie of ziekte van Crohn is de oppervlakte
Vitaminen
van de dunne darm een stuk afgenomen – zeg maar van een voet-
B1
stoornissen van het zenuwstelsel (zoals de ziekte van Korsakov)
slechter worden opgenomen. Dat geldt dan voor zowel de water-
B6
bloedarmoede, huidafwijkingen.
als de vet-oplosbare vitaminen. Je kunt wel stellen dat de kans op
B12 vermoeidheid, bloedarmoede, gevoelsstoornissen.
tekorten het grootst is als een deel of de hele dunne darm ziek of
C
pijn in botten, bloeduitstortingen, bloedingen van slijmvliezen.
afwezig is.’
A
droge ogen, nachtblindheid.
balveld naar een klein trapveldje – waardoor deze vitaminen ook
en vocht vasthouden.
D
Het probleem van de vet-oplosbare vitaminen is dat ze overgedo-
door de rol die het speelt bij de aanmaak van calcium voor
de botten, kan een langdurig tekort leiden tot een vorm van
seerd kunnen worden. Ze moeten dan ook goed gemonitord wor-
botontkalking (dit heet osteomalacie).
den. Dit gebeurt door controle van de bloedspiegels. Dat doet de
E
tekort komt alleen op kinderleeftijd voor.
arts. Het beeld dat daaruit naar voren komt, klopt niet altijd met
K
bloedstollingstoornissen.
de werkelijkheid. Dat komt omdat bloed een orgaan is en niet een
exacte weerspiegeling geeft van de werkelijke hoeveelheden vita-
Mineralen
mines in andere delen van het lichaam. De arts moet daar reke-
Calcium
ning mee houden.
Magnesium
botontkalking (osteoporose).
lusteloosheid, vermoeidheid, hartritmestoornissen,
spierkrampen.
Ton Naber: ‘De vet-oplosbare vitaminen worden opgeslagen in
Kalium
vet. Daar kan een flink depot ontstaan dat niet direct zichtbaar is
Zink
in het bloed. Soms zie je een tekort misschien pas na een aantal
hartritmestoornissen.
moeilijke wondgenezing, groeistoornissen, huid- en
slijmvlies afwijkingen.
maanden of zelfs jaren. Bij een water-oplosbare vitamine zoals
bijvoorbeeld B kan het zo zijn dat het werkelijk tekort al is ont-
Neem bij twijfel contact op met uw behandelend arts. Vraag in elk
staan, maar dat dit pas later zichtbaar wordt in het bloed.’
geval advies voordat supplementen of preparaten worden gebruikt.
Vooruitgang
™december 2012
37