1 Chronische pijn: enkele inzichten in een multifactoriële

Chronische pijn: enkele inzichten in
een multifactoriële problematiek
stress
functionele
beperkingen
relationele problemen
angst
werkverzuim/conflict
slaapproblemen
medische
overconsumptie
Stefaan Van Damme
chronische
pijnpatiënt
financiële
problemen
depressie
sociale
isolatie
aanhoudende
pijn/lichamelijke
klachten
- er is geen enkel belangenconflict of financiële band met de industrie -
cognitieve problemen
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
En vooral…
 Klachten vaak niet in
verhouding tot pathologie
 Pijn en beperkingen
blijven ondanks fysisch
herstel of adequate
medische behandeling
Pathologie
Pijn
Beperkingen
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
1
Verklaringen
onbegrepen pijn
vanuit dualisme
Risico’s van “psychologiseren”




 Geveinsd
 Ingebeeld (tussen de oren)
 Psychische stoornis
(gemaskeerde depressie)
 Psychogeen
Psychogene pijn is geen diagnose in DSM-V (2013)
We weten nog niet alles over het lichaam
Etiket werkt stigmatizerend
Onbegrip/ongeloof werkt pijngedrag in de hand
(“If you have to prove you are ill, you can't get well”; Hadler, 1976)
 Nadelig voor de arts-patiënt relatie,
behandelmotivatie, therapietrouw,…
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Definitie van pijn
“Pijn is een onplezierige, sensorische en
emotionele ervaring die gepaard gaat met
feitelijke weefselbeschadiging of die
beschreven wordt in termen van een
dergelijke beschadiging.”
(IASP, 1986)
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
2
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
1. Nociceptie
3. Brein verwerkt
en interpreteert
boodschap
4. Brein activeert
beschermende
systemen
2.
Alarmsignaal
verstuurd
(adopted from: Butler & Moseley, 2003)
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
3
Wanneer het alarmsysteem
overgevoelig wordt…
 Centrale sensitizatie
 Verhoogde prikkelbaarheid en
synaptische werkzaamheid nociceptieve
neuronen centrale zenuwstelsel
 Gevolg van uitbarsting activiteit in
nociceptoren
 Rol van leren en geheugen
(Woolf, 2011)
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Wanneer het brein misleid wordt…
(Mancini et al., 2011, Psych Sci)
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
4
Experimenteel onderzoek toont aan dat…
 Manipulatie verwachting pijn beïnvloedt
pijnperceptie (subjectief en objectief)
 Visuele signalen die gekoppeld worden aan pijn
lokken zelf activiteit uit in hersengebieden die
instaan voor pijnverwerking
 Manipuleren van visuele informatie pijnlocatie
beïnvloedt pijnervaring
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Fear of pain is
more disabling
than pain itself
Gordon Waddell, 1993
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
vrees
piekeren
Psychologische
sensitisatie
catastroferen
hypervigilantie
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Chronische pijn = chronische interruptie
PIJN






Werk
Huishoudelijke taken
Ontspanning/slaap
Sociaal leven
Zelfverzorging
Routine fysieke activiteiten
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
5
Disuse
Hinder
Depressie
Letsel
Herstel
Vermijdingsgedrag
Hypervigilantie
Pijn
Volharden
Vrees voor beweging,
pijn, en letsel
Catastroferen
Geen vrees
(Vlaeyen et al., 1995)
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Moeten patiënten gewoon volharden?
 Subgroep patiënten doet dit al!
 Steeds meer indicaties dat dit risico’s inhoudt
 Blijvend negeren normale interruptie dagelijkse
activiteiten door pijn kan leiden tot schade aan
spierweefsel, zenuwen, beenderen, en ligamenten
 Verstoring herstelperiode acuut letsel en risico op
chronificatie
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Zoektocht naar controle
 Zoektocht naar oplossing voor pijn centraal in leven
 Copingstrategieën gericht op controle:
vermijdingsgedrag, medicatie, doctorshopping,…
 Maar: geen pasklare oplossing voor chronische pijn
+ vaak oncontroleerbaar
 Paradoxale effecten: meer hinder + daling in
levenskwaliteit
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
6
En wat met sociale factoren?
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Persoonlijkheid
Negatieve sociale interacties
 Onbegrip sociale omgeving en
gezondheidszorg
 Leiden tot frustratie en kwaadheid
 Effect op behandelmotivatie,
therapietrouw
 Interfeert met pijnrevalidatie
programma’s
erfelijkheid
Disuse
Pathologie
Pijn
Stress
Coping
Catastroferen
Depressie
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
Doctor
Shopping
Socioeconomische status
Werktevredenheid
Hinder
Sociale steun
Vermijding
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
7
Vragen?
[email protected]
WVV-NVVG congres 16 mei 2014 – Stefaan Van Damme
8