MaxSem: Een nieuw model voor gedragsverandering Mobiliteitsmanagement streeft ernaar de individuele keuze m.b.t. de vervoerswijze te veranderen. Om effectief te kunnen handelen, is het nuttig het proces van gedragsverandering te begrijpen en deze kennis toe te passen. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld de beste strategieën gekozen worden om mensen ervan te doordringen beter de fiets te gebruiken dan de auto. Het MAX-projectteam heeft een nieuw psychologisch model - MaxSem - ontwikkelt dat een theoretisch kader biedt om het proces van gedragswijziging te verklaren. Diagnostische vragen per fase ondersteunen de toepassing van het model. Hiermeer wordt de individuele bereidheid tot verandering gemeten en is het mogelijk om de geënquêteerden bij één van de vier fasen van gedragsverandering in te delen. Variatie in houding, zienswijze en doelstellingen m.b.t. gedragsverandering weerspiegelen de verschillende fasen. Deze informatie helpt bij de keuze en het ontwerpen van geschikte en effectieve mobiliteitsmanagement-interventies voor de geselecteerde doelgroep. doel gesteld het persoonlijk autogebruik terug te dringen. Wat is MaxSem? MaxSem (Max SElf-Regulation Model) is een nieuw theoretisch standaardmodel van gedragsverandering. Het is ontwikkeld en getest via een cross-cultureel onderzoek onder automobilisten in zeven Europese landen. MaxSem maakt van de belangrijkste constructies van ´statische´ psychologische modellen m.b.t. gedragsverandering, zoals normen en de haalbaarheid van doelstellingen gebruik. En deze worden gerelateerd aan de temporele dimensie van het veranderingsproces door het inbouwen van vier sleutelfasen van gedragsverandering: bezinning voorbereiding/actie handhaving voorbezinning MaxSem gaat er vanuit dat gedragsveranderingen typisch gezien binnen een bepaalde periode plaatsvindt en bepaalde processen volgt: Verschillende drempels, vergelijkbaar met de treden van een trap, moeten gehaald worden om in de handhavingsfase te komen, waar vervoerswijzen behalve het autogebruik zoals lopen, fietsen en OV regelmatig gebruikt worden. Fase 1: Voor-bezinningsfase Individuën in deze fase zijn automobilisten die niet van plan zijn hun huidige autogebruik te verminderen. Fase 2: Bezinningsfase Individuën in deze fase overwegen hun huidige autogebruik te verminderen: zij hebben zich ten Fase 3: Voorbereidings-/actie-fase Individuën in deze fase hebben een bepaalde gedragsveranderingstrategie gekozen om hun doelstelling het autogebruik te verminderen te bereiken (bijv. de fiets te gebruiken i.p.v. de auto om naar het werk te gaan) of zij hebben al af en toe hun nieuwe gedrag uitgeprobeerd. Fase 4: Handhavingsfase Individuën in deze fase hebben hun nieuwe gedrag geaccepteerd en een nieuwe gewoonte gecreëerd. MaxSem suggereert dat de belangrijkste motivatiebron om mensen vrijwillig hun gedrag te laten veranderen (d.w.z. hun autogebruik terug te dringen) milieuvriendelijk handelen is. Hierbij zijn emotionele en affectieve processen evenals zelfbeoordeling-standaards van groot belang voor zo´n van binnenuit gemotiveerde gedragsverandering. MM-interventies kunnen dan gekozen óf ontworpen worden om aan te sluiten bij de fase waarin de individuën van de doelgroep zich op dat moment zich bevinden. Voor gepersonaliseerde telefooncampagnes heeft MAX verschillende benaderingsmethodes ontwikkeld om met mensen te praten evenals verschillende soorten informatiebrochures die bij de verschillende fasen van gedragsverandering waarin mensen zich bevinden, waardoor de psychologische constructies die MaxSem voorstaat in werking treden en zullen leiden tot de verandering van de ene fase in de andere. Emoties verbonden m.h. bereiken v. doel Hogere sociale normen Gevoelde verplichting persoonlijke standaards Doelstelling Gedragsintentie Implementering van de intentie Nieuwe gewoonte Negatieve gevoelens Verantwoordelijkheidsgevoel Waargenomen negatieve gevolgen van eigen gedrag Waargenomen haalbaarheid v. doelen Voor-bezinningsfase Waargenomen gedragscontrole over verschillende strategieën voor gedragsverandering Houding t.o.v. verschillende strategieën Bezinningsfase Om vooruitgang van fase naar fase te boeken, moeten bepaalde denkimpulsen geactiveerd worden. Om je huidige autogebruik te heroverwegen is een eerste stap richting het definiëren van een persoonlijk doel. Een deel van een interventie zou kunnen bestaan uit het informeren van de deelnemers dat de meeste mensen het belangrijk vinden om het klimaat te beschermen en dat kleine stappen veel kunnen bijdragen als iedereen meedoet: bijv. door te lopen i.p.v. autorijden bij 2 van alle wekelijkse ritten. Deze informatie dient om hogere sociale normen te bereiken en het brengt de persoon dichter bij de volgende fase. Waarom MaxSem gebruiken? MaxSem helpt het complexe proces van vrijwillige gedragsverandering te begrijpen. De diagnostische vragen per fase van MaxSem maken het mogelijk individuën bij één van de vier fases in te delen. Het vergelijken van het lidmaatschap van een fase voor, tijdens en na de Cognitieve planningsvaardigheden Vaardigheden om met implementeringsproblemen om te gaan Voorbereidings/Actie-fase Vaardigheden om verzoekingen te weerstaan Vaardigheden om v.e. terugval te herstellen Handhavingsfase implementering van MM-maatregelen helpt bij de meer gedetailleerde evaluatie van het succes van zo´n maatregel. MaxSem werd met succes getest op grond van gegevens uit meerdere EU-landen. Voor wie is MaxSem gedacht? Aan wetenschappers biedt MaxSem een uitgewogen model dat gebruikt kan worden om het proces van individuele gedragsverandering te verklaren. Voor uitvoerenden en besluitnemers betrokken bij het ontwerp, de implementering en de financiering van MM-projecten, begeleidt MaxSem bij de keuze of het ontwerpen van maatregelen voor mensen in verschillende fasen van het proces van gedragsverandering. De leidraad voor evaluatie - MaxSumo - maakt van dit model gebruik en ondersteunt de volledige evaluatie van interventies die o.a. door middel van diagnostische vragen per fase worden geïmplementeerd. MAX was het grootste onderzoeksproject over mobiliteitsmanagement binnen het zesde EUkaderprogramma dat liep van 2006 tot 2009. Het MAX-consortium met 25 partners diende ertoe om het mobiliteitsmanagement uit te breiden, te standaardiseren en te verbeteren - dit gebeurde op het gebied van het kwaliteitsmanagement, campagnes, evaluatie, modellering en landgebruiksplanning. Veel van de werkzaamheden werden direct door EPOMM erkend en worden nog steeds door EPOMM ondersteund - om een waarlijk Europese uitbreiding, standaardisering en verspreiding van mobiliteitsmanagement te verwezenlijken. De werkzaamheden hebben tot verschillende producten en diensten geleid die via www.epomm.org gedownload kunnen worden. Meer informatie? Bezoek de website www.epomm.org of www.max-success.eu 3/3