Plasproblemen - Orion huisartsen

Plasproblemen
Ik zorg voor mijn oude vader, die krijgt steeds meer problemen bij het plassen. Is dat
normaal?
Dat hoort inderdaad wel bij het ouder worden. Ik spreek wekelijks mensen met
plasproblemen. Bij een blaasontsteking, als je pijn hebt bij het plassen en veel aandrang,
gaan mensen snel naar de dokter omdat het zo vervelend is. En het is ook gevaarlijk als je er
hoge koorts bij krijgt. Als je de plas niet goed kunt ophouden, dan heet dat incontinentie.
Dat komt veel voor. Ongeveer een kwart tot de helft van volwassen vrouwen hebben daar
last van en slechts de helft daarvan gaat ermee naar de dokter. Mannen hebben weer vaker
last van niet goed kunnen uitplassen. Of dat de plas niet goed op gang komt, de straal zwak
is of dat het maar blijft nadruppelen.
Hoe werkt dat eigenlijk allemaal?
De nieren filteren het bloed en halen de afvalstoffen eruit. Daar maken ze urine van. Via de
urineleiders gaat dat naar de blaas. [nieren en blaas.jpg]
Als de blaas vol is met zo’n 200 ml urine, trekt die samen en dat voel je als aandrang. Je hebt
geleerd om dat te onderdrukken tot je in de gelegenheid bent om te gaan plassen. Zolang
blijft de sluitspier rond de uitgang van de blaas gesloten. Die uitgang zit in de
bekkenbodemspieren, een soort strakke hangmat waar de blaas op steunt. Pas als je die
bekkenbodem ontspant, dan trekt de blaas helemaal samen en leegt de blaas zich volledig.
Zo hoort het dus te gaan, maar hoe word je dan incontinent?
Incontinentie kan op twee manieren ontstaan. Soms is er onwillekeurig urineverlies bij
inspanning, persen, hoesten, niezen, lachen of springen. Dat noemen we inspannings- of
stress-incontinentie. Dat komt dan omdat het afsluiten van de blaas tekortschiet als de druk
is verhoogd. Vaak heeft dat te maken met zwangerschap en bevalling. Dan rekt de
bekkenbodem flink uit en dat geeft schade aan de sluitspier. Na een bevalling trekt dat vaak
wel weer bij, maar later als de spieren in de bekkenbodem wat verslappen, kan dat tot
stressincontinentie leiden.
De andere vorm is een plotselinge onhoudbare drang om te gaan plassen. Normaal kun je
dat goed onderdrukken, maar bij deze zogenaamde aandrangs- of urge-incontinentie is de
blaas extra prikkelbaar of overactief en dan lukt het niet om de plas op te houden. De plas
komt eruit zonder dat je dat wil. Dat heet ook wel een overactieve blaas.
En welke rol speelt leeftijd?
Incontinentie komt vooral bij vrouwen voor en neemt toe met de leeftijd. Ophouden van de
plas is iets wat je in de loop van jaren leert, als kind, en die kunst kun je ook weer verliezen
op oudere leeftijd. Bij mannen is juist het probleem dat die afsluitspier van de blaas niet
goed kan ontspannen. Ook de prostaat wordt in de loop van het leven groter en dat kan ook
de plasbuis dichtdrukken. Een kwart van de mannen heeft daar wel last van en de helft van
hen gaat ermee naar de dokter.
Hoe kan het eigenlijk dat we altijd ‘s morgens meteen moeten plassen als we wakker
worden?
’s Nachts werken de nieren minder, zodat je blaas ’s nacht niet volloopt. Met het ouder
worden, verdwijnt dit dag-nacht ritme wat en daarom moeten ouderen ’s nachts vaak wel
een keer plassen. Ouderen slapen ook minder diep dan jongeren, dus merken ook eerder dat
er aandrang is. En tenslotte gebruiken ouderen soms plastabletten die de productie van de
urine ook bevorderen. Hoe dan ook, als je wakker wordt, dan merkt de blaas dat en start de
plasprocedure.
Wat kan er gedaan worden aan plasproblemen?
Voor een blaasontsteking krijg je antibiotica. Voor incontinentie kun je natuurlijk
opvangmateriaal gebruiken, maar daarnaast is het goed om de spieren in de bekkenbodem
te trainen. Dat kun je zelf doen door een paar keer per dag je bekkenbodem aan te spannen.
Dat kun je doen door de spieren aan te spannen alsof je het plassen even onderbreekt.
Afknijpen, in het spraakgebruik. Zes tellen de bekkenbodem aanspannen en dan zes tellen
de bekkenbodem ontspannen en dat dan tien keer achter elkaar, een paar keer per dag. Je
kunt die oefeningen ook aanleren bij een gespecialiseerde fysiotherapeut. Daarmee gaat
zeker de helft van die stressincontinentie over. Voor die overactieve blaas kun je
blaastraining volgen, waarbij de plas steeds een beetje meer wordt uitgesteld. Medicijnen
worden ook wel gebruikt, maar die helpen vaak weinig en hebben bij ouderen soms ook
nare bijwerkingen. Bij mannen helpen medicijnen soms om de blaasuitgang wat te
ontspannen. En anders kan de prostaat worden geopereerd. Dat gaat via de plasbuis.
Vrouwen worden toch ook wel eens geopereerd?
Dat klopt. Bij vrouwen komt de incontinentie vaak door een verzakking. Dan puilt de blaas
wat uit. Als je die uitpuiling een beetje optrekt, dan werkt de sluitspier van de blaas weer
goed. Soms helpt het al als je bij sporten een tampon inbrengt, Maar als het de hele dag
door optreedt, kun je het laten opereren. Dat kan met een bandje dat je onder de plasbuis
door haalt en vastzet.
U noemde medicijnen, hoe zit dat precies?
Bij mannen kunnen sommige medicijnen het uitplassen bemoeilijken. Bij vrouwen leiden
bijvoorbeeld plastabletten of antidepressiva tot incontinentie. Dat geldt trouwens ook voor
alcohol en cafeïnehoudende dranken zoals koffie. Maar gewoon teveel water drinken kan
ook leiden tot plasproblemen, houdt het dan bij anderhalve liter vocht op een dag.
Hoe weet je dat een bepaald plasprobleem bij de leeftijd hoort of dat het iets anders is?
Als het last geeft, zou ik het laten nakijken. Als het plassen pijn doet, als er bloed in de urine
zit, als je constant nat bent, als het je erg beperkt in het dagelijks leven. De huisarts kijkt dan
de urine na, of er geen ontsteking is. En met lichamelijk onderzoek kan de huisarts kijken of
de prostaat vergroot is of dat er een verzakking is. Vaak is er wat aan te doen en dan is het
zonde om ermee door te lopen. Of misschien krijg je te horen dat het onschuldig is en dat je
je er geen zorgen over hoeft te maken. Geruststelling helpt vaak al heel veel. En als er verder
onderzoek moet gebeuren, dan kan dat in het ziekenhuis gebeuren bij een uroloog of een
gynaecoloog. Ik zou niemand aanraden ermee door te lopen.