Groningen zoekt groei in China

TROUW ZATERDAG 11 MAART 2017
14
UITBREIDING De Rijksuniversiteit Groningen wil een
zustercampus openen in de Chinese stad Yantai. Dat
levert onderzoeksgeld op en studenten. Maar de
Universiteitsraad vreest voor de academische vrijheid
op de campus.
tekst Petra Vissers
Groningen
zoekt groei
in China
De campus in Yantai: boven het onderzoeksgebouw (artist impression) dat nog moet verrijzen,
onder flats en onderwijsgebouw, gebouwd door partneruniversiteit China Agricultural University.
H
oeveel van de recentste
Nobelprijswinnaars zijn
opgeleid in de Verenigde
Staten? Collegevoorzitter Sibrand Poppema
van de Rijksuniversiteit
Groningen (RUG) laat
een veelbetekenende
stilte vallen en kijkt zijn
met Chinese prenten
behangen kantoor rond. “Een”, geeft hij dan
antwoord op zijn eigen vraag. “Bob Dylan studeerde een blauwe maandag aan de University
of Minnesota.”
De overige winnaars uit 2016 begonnen
hun wetenschappelijke carrière allemaal in Europa, met uitzondering van de Japanner die de
Nobelprijs voor de Geneeskunde won.
Het niveau van onderwijs en onderzoek is
hoog aan Europese universiteiten, wil Poppema maar zeggen. Maar, vervolgt hij, ze worden
steeds vaker ingehaald door de Aziatische instellingen. “Die worden sterker en wij zakken
af.”
Het is voor hem een van de redenen om een
zustercampus te willen openen in de Chinese
kuststad Yantai. Terwijl Nederlandse universiteiten klagen over te weinig geld voor wetenschappelijk onderzoek, heeft China het geld
en de wil om fors te investeren.
Innovatie is de komende decennia toverwoord in de Volksrepubliek. “We hebben het
grootste legioen wetenschappers, ingenieurs
en professionals ter wereld. Hun potentieel
voor innovatie is buitengewoon”, zei de Chinese premier Li Keqiang deze week tijdens het
Volkscongres. Vernieuwing moet de motor
worden van de economie. Het aandeel van de
traditionele staal- en kolenindustrie zal verminderen.
Met een campus in China krijgt de Groningse universiteit toegang tot een nieuw arsenaal
aan middelen, aldus Poppema. “Wij denken
dat we, als we naar China gaan, kunnen door-
stoten tot de top-50 van beste onderzoeksuniversiteiten ter wereld”, voorspelt hij. De Rijksuniversiteit Groningen stond in de laatste
Shanghai Ranking, gebaseerd op de onderzoeksprestaties van universiteiten wereldwijd,
op nummer 72. Net onder de Universiteit
Utrecht, op plaats 65.
“In potentie is China de grootse onderzoeksfinancier ter wereld”, zegt ook Stephan
van Galen. Hij is algemeen directeur van het
universiteitsbureau en nauw betrokken bij het
project Yantai. “Het land staat nu al op de
tweede plaats in financiering van wetenschappelijk onderzoek, na de Verenigde Staten.”
Ook de Rijksdienst voor ondernemend Nederland (RVO) ziet groot potentieel in China,
blijkt uit een publicatie van eind januari. In
tien jaar tijd werd het land een van de belangrijkste spelers op het wetenschappelijk wereldtoneel, schrijft de dienst. Chinese wetenschappers openen hun blik al naar buiten: het
aantal wetenschappelijke publicaties in samenwerking met collega’s over de grens
neemt de laatste jaren flink toe.
Nederland moet snel handelen om een voet
tussen de deur te krijgen, aldus de RVO, want
waarschijnlijk zal Chinees onderzoek de komende jaren steeds beter en belangrijker worden. De Chinese overheid geeft volgens de
RVO 2,1 procent van het BBP uit aan onderzoek en ontwikkeling. De Nederlandse overheid geeft daar 0,74 procent van het BBP aan
uit.
Dromen
Dat is precies de reden dat de Groningse Nobelprijswinnaar Ben Feringa al met enige regelmaat naar Shanghai reist, zegt Van Galen.
De Fudan University in die stad heeft apparatuur waarvan Nederlandse universiteiten alleen kunnen dromen. “Omdat wij een overheid hebben die niet bereid is genoeg geld uit
te geven”, aldus Van Galen. “China investeert
veel meer in technologie dan wij doen. Daar-
NOG EEN INTERNATIONAL JOINT UNIVERSITY
De ‘University of Groningen Yantai’ wordt
een van de uiteindelijk tien ‘International
Joint Universities’ in China. Dat zijn samenwerkingsverbanden van een Chinese
en een buitenlandse universiteit. Die hebben andere rechten dan de rest van de
universiteiten in China. In de Chinese wet
staat bijvoorbeeld dat de overheid zich op
International Joint Universities niet mag
bemoeien met de inhoud van het onderwijs.
In 2003 was de Chinese University of
Hongkong de eerste die er een opende, in
de zuidelijke stad Shenzhen. Daarna volgden de Engelse Liverpool University en
The University of Nottingham, de Amerikaanse Duke University, New York University en Kean University en United International College, eveneens uit Hongkong.
Een zustercampus van de technische universiteit Technion in Israël en een van de
door kunnen universiteiten steeds meer gebruik maken van zeer gespecialiseerde apparatuur.”
De campus in Yantai is de Rijksuniversiteit
Groningen in 2015 min of meer in de schoot
geworpen. De onderwijsgebouwen en de studentenflats zijn in 2003 gebouwd door de China Agricultural University (CAU) in Peking.
Maar toen de Chinese overheid universiteiten
verbood om een vestiging te openen buiten de
eigen provincie, moest de instelling op zoek
naar een buitenlandse partner. Met de universiteit van Dublin werd geen overeenkomst bereikt, waarna de Chinezen in Groningen aanklopten.
Russische Lomonosov Moskow State University zijn in oprichting.
De University of Groningen Yantai zou
nummer tien kunnen worden. De RUG wil
in 2019 starten met vier bachelorprogramma’s en drie masterprogramma’s. In 2018
kunnen studenten beginnen aan een voorbereidend jaar. Dat jaar maakt geen deel
uit van de Groningse opleiding en wordt
deels bepaald door de Chinese overheid,
met onder meer sporttraining en het vak
oosterse en westerse filosofie.
Elk jaar wil de RUG meer bachelor- en
masterprogramma’s aanbieden in China,
tot studenten uiteindelijk kunnen kiezen
uit twintig bachelor- en tien masterprogramma’s. Aan het einde van hun opleiding krijgen alle studenten een Nederlands diploma. Of die kwalitatief in orde is,
wordt gecontroleerd door de Nederlandse
Onderwijsinspectie en de hoger onderwijskeurmeesters van de NVAO.
“Wij zijn een van de meest geïnternationaliseerde universiteiten van Nederland”, verklaart Poppema die keuze. Iets meer dan 17
procent van de studenten aan de RUG komt
uit het buitenland. Dat aandeel zal de komende jaren alleen maar stijgen want van de
nieuwste lichting eerstejaars komt een derde
van over de grenzen.
Alleen dankzij de buitenlandse studenten
krimpt de Groningse universiteit niet. In heel
Nederland zijn er de komende jaren minder
achttienjarigen, en dus minder eerstejaars studenten. Maar in het noorden van het land
komt die terugloop sneller en heftiger dan in
de rest van het land. In Groningen begonnen
TROUW ZATERDAG 11 MAART 2017
in september al minder Nederlandse studenten aan een opleiding dan in het voorgaande
jaar. En dat is een probleem voor de rijksuniversiteit. Minder studenten betekent immers
minder geld en minder geld betekent minder
wetenschappers en minder onderzoek. Dat
kan een duikeling veroorzaken in de internationale ranglijsten en voor je het weet komt de
RUG in een neerwaartse spiraal, vreest collegevoorzitter Poppema.
De Chinese campus geeft de universiteit de
mogelijkheid om te groeien, maar dat niet alleen. Poppema: “Wij geloven in internationalisering van het onderwijs. Maar het aantal Nederlandse studenten dat naar het buitenland
wil, stagneert, deels doordat jonge mensen
goed moeten nadenken over de kosten van
hun opleiding. Hoe mooi is het dan als wij onze studenten de mogelijkheid geven zonder
vertraging onderwijs van Nederlandse kwaliteit te volgen, maar wel in China?”
Anders dan op de Chinese campussen van
concurrerende universiteiten wil de RUG onderwijs en onderzoek aan elkaar verbinden,
net als in Nederland. “Ook in China moeten
onze docenten de nieuwste stand van het onderzoek op hun vakgebied kennen en onderwijzen”, zegt Poppema. “Dat is onze visie op
onderwijs.”
Dat betekent wel dat er nog een onderzoekscentrum gebouwd moet worden. Dat
wordt betaald door de stad Yantai en de provincie Shandong, volgens de RUG hebben verscheidene bedrijven toegezegd onderzoek te
willen sponsoren. Er mag namelijk geen Nederlands belastinggeld naar de zustercampus
gaan. De fundering van het onderzoekscentrum is gelegd, in april 2018 moet het af zijn.
Niet overtuigd
Poppema mag dan enthousiast en vol vuur vertellen over de plannen in China, de docenten
en studenten in de Universiteitsraad zijn nog
niet allemaal overtuigd. Dat moet nog wel ge-
beuren, wil de RUG echt richting Yantai. Want
uiteindelijk heeft de Universiteitsraad de
macht om ‘nee’ te zeggen.
“Op dit moment zou het een zware stemming worden”, zegt fractievoorzitter Bart Beijer van de Personeelsfractie, die binnen de raad
de belangen van het personeel behartigt. De
fractie staat nog kritisch tegenover de plannen. Grootste studentenfractie SOG wil zich
‘constructief opstellen’, zegt voorzitter Evan
Clarke. “Of we voor of tegen stemmen zou ik
echt nog niet durven zeggen.”
De tweede studentenfractie, Lijst Calime-
Over de waarborging van
vrijheid in een land waar
Facebook en Twitter
geblokkeerd worden,
bestaan onder studenten
zorgen
hebben toch wat minder direct maatschappelijke kanten dan een opleiding human rights,
of een studie economie. Ik vind het lastig in te
schatten of we die ook zonder inmenging van
China kunnen gaan aanbieden.” Verder maakt
hij zich zorgen over de inzet van wetenschappelijk personeel. Wat gebeurt er als de beste
hoogleraren ineens allemaal zin hebben in een
Chinees avontuur? “Ik zie daar een risico in
voor het onderwijsniveau in Groningen”, zegt
Beijer.
En dan is er nog de kwestie ‘draagvlak’.
Want wat als geen enkele hoogleraar zin heeft
in een Chinees avontuur? Beijer: “Yantai is
niet een idee dat van de werkvloer komt. Het
is een typisch top-down plan. Dat is op zich
niet erg, maar op de werkvloer moeten uiteindelijk voldoende mensen er enthousiast over
zijn.”
Of de Universiteitsraad akkoord gaat, zal
daarom ook afhangen van hoe de faculteiten
over de campus denken. Het bestuur werkt ondertussen aan een definitieve aanvraag, die
eerst door de Universiteitsraad en dan door
een nieuwe minister moet worden goedgekeurd.
15
“We gaan niet naar China omdat we zendelingen zijn”, zegt Van Galen van het universiteitsbureau. “We geloven wel dat er dingen kunnen
veranderen als je de dialoog zoekt. Wij kunnen
laten zien hoe wij dingen aanpakken in Nederland, we kunnen een nieuwe generatie kritisch
denkende mensen opleiden. Uiteindelijk gaan
er dan dingen veranderen.”
Volgens hem leert de ervaring van andere
universiteiten in China dat het op een zustercampus goed mogelijk is te praten over mensenrechten of de studentenprotesten eind jaren tachtig.
Als de bestuurders hun
plannen uitvoeren, zal de
RUG de enige universiteit
van het Europese
vasteland zijn met een
zustercampus in China
Doorgaan
ro, is net als het personeel kritisch. Met name
over de waarborging van academische vrijheid
in een land waar Facebook en Twitter geblokkeerd worden en vrijheid van meningsuiting
niet bestaat.
Ook Beijer heeft daar zorgen over. “We leren onze studenten om vrij van gedachten te
wisselen, ik heb sterke aarzeling of dat in China kan”, zegt hij. “Aan de andere kant: de universiteiten van New York en Liverpool zitten
er al en van hen hoor ik positieve geluiden
hierover.”
Beijer zegt nog geen ‘ja’ of ‘nee’, benadrukt
hij. “Maar je ziet dat ik twijfel. Het bestuur wil
starten met een aantal bètaopleidingen. Die
“We opereren alsof het doorgaat”, zegt Poppema. “Als we wachten tot iedereen goedkeuring
heeft gegeven duurt het nog jaren voor we
echt van start kunnen.” De planning is om in
september 2018 te beginnen met een voorbereidend jaar voor Chinese studenten. Een jaar
later kunnen ze beginnen aan hun bacheloropleiding.
De academische vrijheid is volgens de bestuurders goed geregeld. Zowel in de Chinese
wet als in de overeenkomst met partneruniversiteit CAU is die vrijheid vastgelegd. De
campus in Yantai krijgt bijvoorbeeld eigen internetservers, waarmee de Chinese RUG-studenten in tegenstelling tot hun leeftijdsgenoten, wél op Facebook en Twitter kunnen.
Als de Groningse bestuurders hun plannen kunnen uitvoeren, zal de RUG de enige universiteit
van het Europese vasteland zijn met een zustercampus in China. Na de Brexit zelfs de enige universiteit in de EU. Daarmee zou het ook de enige
EU-instelling worden die voor wetenschappelijk
onderzoek rijkelijk kan tappen uit zowel de Europese als Chinese pot met onderzoeksgeld.
“Wij denken dat dit ons een voorsprong
geeft ten opzichte van andere universiteiten”,
zegt Poppema. Heel lang treuzelen en twijfelen kan volgens hem niet meer. “Er komt niet
nog eens zo’n kans voorbij. China wil tien campussen van buitenlandse universiteiten. Daarna houdt het op.”