Is de rechtsstaat in crisis?

+
Is de rechtsstaat in crisis?
2.1 – Zit er een dokter in de cel?
2.2 – Pak de boef dan, als je kan
2.3 – Die pet past ons allemaal
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.1 – In naam der wet: open de deur (1/3)

waarden (ideeën die mensen belangrijk vinden) en normen
(regels die uit normen voortkomen.

Om samen te kunnen leven, zijn regels nodig. Belangrijkste
regels zijn te vinden in de grondwet.

Burgers en overheid moeten zich houden aan deze wetten.
Daarom is Nederland een rechtsstaat.

Kenmerken rechtsstaat:
• - machtenscheiding
• - rechtsbescherming
• - rechtshandhaving
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.1 – In naam der wet: open de deur (2/3)

Machtenscheiding:
• wetgevende macht (1e en 2e kamer)
• uitvoerende macht (ministers)
• rechterlijke macht (rechters)

Rechtsbescherming:
• overheid handelt zoals de wet
voorschrijft
• oppakken na overtreding
• recht op een advocaat

Rechtshandhaving:
• geweldsmonopolie
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.1 – In naam der wet: open de deur (3/3)

Toepassing:
 Strafrecht
•
•
•
•
•
arrestatie (politie)
verhoor (politie)
onderzoek (officier van justitie)
ondersteuning (advocaat)
rechtszaak (rechter)
• seponeren (bewijs niet rond)
• schikken (overeenkomst)
• vervolgen  uitspraak  straf/geen
straf/hoger beroep
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.2 – Strijd voor vrijheid en gelijkheid (1/2)

Koningen. Absoluut heersers. Hadden alle macht en waren
aangesteld om de wil van God te doen.

Revoluties. Rond 1800 kwam er verzet van de bourgeoisie.
Opstand tegen koningen.

Verlichting. Nieuwe denkrichting. Wetenschap werd belangrijk.
Kritiek op geloof en onredelijkheid. Van belang werden
rechtvaardigheid, democratie en mensenrechten.

Grondwet. In Europa werden langzaamaan wetten vastgelegd.
Nederland krijgt in 1798 een grondwet. Belangrijk: vrijheid van
godsdienst en…

Machtenscheiding. Koning verliest macht. Ministers doen
wetsvoorstellen en voeren uit, parlement keurt goed en
controleert. Rechter straft indien wetten niet worden nageleefd.
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.2 – Strijd voor vrijheid en gelijkheid (2/2)

Trias politica:
• wetgevende macht (1e en 2e kamer)
• uitvoerende macht (ministers)
• rechterlijke macht (rechters)



Plichten & rechten vastgelegd: leerplicht (1900), algemeen
kiesrecht (1919), verbod discriminatie (1983).
Geweldsmonopolie. Alleen overheid mag geweld gebruiken om
naleving van de wet te bereiken.
Straffen. Tot 1860 lijfstraffen, daarna opsluiting in cellen. Na 1950
roep om terugkeer van gevangenen in samenleving. Begin 21e
eeuw: harder straffen van veelplegers en daders van
geweldsmisdrijven.
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.3 – Tand om tand of zachte hand? (1/3)
Vrije samenleving
Rechtsstaat
Totalitaire staat
Nadruk op rechten
Rechten en
plichten
Nadruk op
plichten
Links (progressief)
Midden
Rechts
(conservatief)
Afschaffers
Hervormers
Verharders
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.3 – Tand om tand of zachte hand? (2/3)



Criminaliseren of decriminaliseren
 opnemen in de strafwet (strafrechtverharders)
 mensen vrij laten maar strafrecht als noodmaatregel
(strafrechthervormers)
 of mensen vrij laten in hun keuzes (strafrechtafschaffers).
Controle of vrijheid blijheid
 preventief controleren (strafrechtverharders)
 voornamelijk straffen na delicten (strafrechthervormers)
 te veel politie bedreigt burgers juist, dus mensen ruimte geven
(strafrechtafschaffers)
Straffen of heropvoeden
 langere straffen (strafrechtverharders)
 resocialisatie (strafrechthervormers)
 herstel vrede en veiligheid en onderling oplossingen zoeken
(strafrechtafschaffers)
+
Terugblik op §1.1 t/m §1.3

§ 1.3 – Tand om tand of zachte hand? (3/3)
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?

Gelijkheidsbeginsel.

In gelijke gevallen, worden mensen gelijk behandeld.

Artikel 1 van de grondwet.
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?

Ontwikkeling van het gelijkheidsbeginsel
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?

Is er altijd sprake van gelijkheid?

Commissie Gelijke Behandeling
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?

Witteboordencriminaliteit

Hoge sociale positie, overtreding in de beroepssfeer
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?

Blauweboordencriminaliteit

Lage maatschappelijke positie, vaak in de privésfeer, fysiek
geweld.
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?


Openbaar Ministerie (OM) klaagt verdachten aan en doet
onderzoek naar de feiten

Veroordeling door de rechter of

Schikking (overeenkomst verdachte en OM)

Technisch sepot (onvoldoende bewijs)

Beleidssepot (vervolging heeft teveel nadelen voor een bedrijf)
Rechter straft:
Daadgericht
Dadergericht
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?

Klassenjustitie?
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?

Vrouwe justitia:
+
§2.1 – Zit er een dokter in de cel?
Links
Midden
Rechts
Regelmatig sprake
van klassenjustitie
Niet bewust sprake
van klassenjustitie.
Wel goede controle
nodig
Rechter en OM zijn
goed opgeleid.
Amper sprake van
klassenjustitie
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan
Macht van de
overheid
- Overheid moet de
macht handhaven.
- Optreden tegen
wetsovertreders.
- Hoogste macht ligt
bij de overheid.
- Nederlanders
accepteren macht
van de overheid:
gezag.
Botsing?
- Macht van de
overheid beperkt
want burgers
hebben rechten.
- Rechten
beschermen tegen
te grote macht van
overheid.
- Rechten kunnen
niet zomaar worden
afgepakt.
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan
Macht van de
overheid
Rechtshandhaving
Botsing?
Rechtsbescherming
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan

De overheid heeft machtsmiddelen om recht te handhaven.

Politie:

Opsporen van overtreders

Handhaven van de orde

Hulpverlening
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan

Het Openbaar Ministerie (OM) houdt zich bezig met
vervolgingen:

Geeft leiding bij opsporing

Brengt verdachten voor de rechter

Zorgt dat straffen worden uitgevoerd
• Maar werkt deze aanpak?
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan

Pakkans

Strafkans

Prestatiecontract
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan


Bewijzen

Getuigenverklaringen

Verdachtenverklaring

Verklaring van deskundigen

Schriftelijke documenten

Voorwerpen
Ontlastende bewijzen
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan
Links
Midden
Rechts
Prestatiecontract
werkt verkeerd.
Meer nadruk op
preventieve
maatregelen
Fouten van politie
en justitie worden
uitvergroot en druk
op hen is te groot.
Prestatiecontracten
en verantwoordelijkheid
bij politie en justitie
moeten dit
verbeteren.
Prestatiecontracten
verhogen pak- en
strafkans. Politie en
justitie moeten meer
bevoegdheden
hebben.
+
§2.2 Pak de boef dan, als je kan
Links
Rechtsbescherming
Midden
Rechts
Rechtshandhaving