rollenspel: forum theater

2. DOEL
• Verdieping in het thema
• Verdieping in standpunten van verschillende rollen
• Deelnemers worden geconfronteerd met verschillende standpunten door ze te vertolken
3. VERLOOP
Timing
Wat
VOORBEREIDING
Vooraf wordt aan een rol gevraagd om een probleem waarmee zij geconfronteerd worden, uit te beelden:
een situatie waarin zij door andere rollen worden onderdrukt. Dit toneelstukje wordt op voorhand voorbereid
door de deelnemers en hun begeleiding. Belangrijk is dat dit probleem ook echt een probleem is waar
de rol mee worstelt.
LET OP: Zorg ervoor dat alle rollen aan bod kunnen komen. De oplossing moet immers gedragen zijn
door velen. Eventueel kan een karikatuur van de andere rollen worden gemaakt, die zullen dat tijdens
de sessie kunnen nuanceren door zelf in het toneelstukje te komen.
In bijlage 1 vind je een uitgebreid stappenplan om met de deelnemers een scène uit te werken.
VERLOOP
0 - 10
1. TONEEL
Een rol beeldt een probleem waarmee ze geconfronteerd wordt, uit. De scène duurt best niet te lang.
In vijf à tien minuten kan het probleem en de mogelijke oplossing al worden voorgesteld.
10 - 40
2. REFLECTIE
De andere rollen krijgen de kans om hierop te reageren. Elke rol apart reflecteert over het probleem:
• Wat is de grond van het probleem?
• Is dat voor ons ook een probleem?
• Zijn we het eens met de oplossing die wordt voorgesteld?
• Wat zien wij als oplossing voor het probleem?
40-50
3. PAUZE (optioneel)
50 – 110
4. INTERACTIE
• Aan de anderen wordt gevraagd om hun oplossingen niet te ‘vertellen’ maar te ‘spelen’ in de
scène. Alle rollen krijgen de kans om op deze manier te reageren op het aanvankelijke voorstel.
Doorheen het spel merken de deelnemers dat oplossingen die voor hen duidelijk waren, op problemen
stuiten bij anderen. (Zie bijlage 2: Forum Theater in de praktijk)
• Time-out: Aangezien de rollen door verschillende deelnemers worden vertegenwoordigd, is overleg
binnen de rol af en toe noodzakelijk. De deelnemers kunnen hier een time-out vragen door het
time-out bordje in de lucht te steken.
110 - 120
5. EINDE
Het forum theater eindigt wanneer er een consensus wordt bereikt. In sommige gevallen zal dit echter
niet lukken. Leg het spel stil wanneer je merkt dat er geen extra argumenten of ideeën meer naar voren
komen.
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
Oplossingen voorstellen van op je debatstoel is één, ze uitvoeren in de praktijk is een ander paar mouwen. In het forum
theater moet je je voorstellen niet alleen verbaal uiten en verdedigen, maar ook inspelen op reacties. In een kort toneelspel
merk je algauw hoe de andere partijen (rollen) reageren op je voorstel. Wat betekent jouw voorstel in de praktijk?
Deze methodiek is een uitgave van Jeugddienst Globelink ter ondersteuning van KRAS. Ze is enkel en alleen te gebruiken
als werkinstrument bij de methodiek ‘KRAS’ zoals die ontworpen werd en begeleid wordt door Jeugddienst Globelink.
1. WAT
globaal kabaal • • • • • •
METHODIEK
• • • • jong
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
4. PRAKTISCH
TIPS
•
•
•
•
De rollen die een voorstel indienen, moeten voordien al eens samenkomen met een begeleidende leerkracht.
In bijlage 1 vind je een uitgebreid stappenplan om met de rollen een scène uit te werken.
Voorzie attributen en verkleedkledij. Ze kunnen de scène geanimeerder maken. Het oog wil ook wat.
Deelnemers spelen in de rol, ze kijken dan ook vanuit hun rol naar het toneelstuk en proberen hun rol te vertolken.
Begeleiding moet erop letten dat dit ook zo is.
• Leg het Time-out bordje op een centrale plaats. Alle rollen kunnen er dan gebruik van maken.
• • • • jong
globaal kabaal • • • • • •
Deze methodiek is een uitgave van Jeugddienst Globelink ter ondersteuning van KRAS. Ze is enkel en alleen te gebruiken
als werkinstrument bij de methodiek ‘KRAS’ zoals die ontworpen werd en begeleid wordt door Jeugddienst Globelink.
MATERIAAL:
• Attributen en verkleedkledij
• Time-out bord
Vraag aan de jongeren om zich voordien te verdiepen in het gekozen deelthema. Een uitgangspunt is het dossier, dat
grondig moet worden doorgenomen (ook de standpunten van de andere rollen). Bijkomende informatie (via internet,
kranten,…) is een pluspunt.
De eerste stap is het identificeren van een probleem. Dit probleem is een situatie waarin de rol door anderen wordt
onderdrukt.
• Laat alle deelnemers van de rol een probleem identificeren. Dit wordt in de groep voorgesteld.
• De problemen worden kort besproken. Veranderingen, toevoegingen,… kunnen nu geformuleerd worden.
• De problemen worden opgelijst van meest naar minder belangrijk.
• De groep kiest één probleem waarrond ze verder willen werken.
2. Identificeer andere actoren
Bij een probleem of conflict spelen steeds meerdere actoren een rol. Probeer deze andere actoren te identificeren.
3. Het conflict
Tijdens een scène spelen er verschillende personages mee, in interactie met elkaar. Wanneer we een conflict trachten
uit te beelden, staan de personages tegenover elkaar. De ene rol (antagonist) heeft de macht en onderdrukt de andere
(protagonist). Het is de protagonist die probeert oplossingen te bedenken om aan de macht van de antagonist te ontsnappen. Volgend schema verduidelijkt dit:
ANTAGONISTEN
PROTAGONISTEN
CONFLICT
Het is belangrijk om in deze stap de krachten die het conflict in de hand werken, op te sporen. Probeer voor elke actor
in het conflict aan te geven of hij in het conflict in kwestie antagonist of protagonist is.
4. De oplossingen
Met het forum theater leg je niet alleen een probleem bloot, je gaat ook actief op zoek naar oplossingen. De werkvorm
eindigt dan ook met een mogelijke oplossing.
Tijdens de laatste stap proberen we een oplossing te formuleren, na te gaan welke plaats de verschillende actoren hierin
hebben, etc.
LET OP: Wanneer we het toneel brengen, willen we dat de andere rollen reageren op ons voorstel. Zorg er dan ook voor
dat de oplossing die wordt uitgebeeld, niet in de smaak valt bij de andere rollen. Ga met andere woorden op zoek naar
een ‘foute’ oplossing. Dit zal de andere rollen ertoe aanzetten alternatieve oplossingen te zoeken.
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
1. Het probleem
Deze methodiek is een uitgave van Jeugddienst Globelink ter ondersteuning van KRAS. Ze is enkel en alleen te gebruiken
als werkinstrument bij de methodiek ‘KRAS’ zoals die ontworpen werd en begeleid wordt door Jeugddienst Globelink.
Een scène uitwerken met jongeren rond een probleem kan je best doen in acht stappen. Dit geeft hen de kans alle facetten van het probleem te belichten en om oplossingen te zoeken die realistisch zijn.
globaal kabaal • • • • • •
BIJLAGE 1: HOE WERK IK EEN SCENE MET DE DEELNEMERS UIT?
• • • • jong
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
Deze methodiek is een uitgave van Jeugddienst Globelink ter ondersteuning van KRAS. Ze is enkel en alleen te gebruiken
als werkinstrument bij de methodiek ‘KRAS’ zoals die ontworpen werd en begeleid wordt door Jeugddienst Globelink.
globaal kabaal • • • • • •
• • • • jong
ROLLENSPEL: FORUM THEATER
5. Script
Schrijf een kort script voor het toneelstuk. De scène moet bij de andere rollen reactie uitlokken. De boodschap is dan
ook: hou de scène kort en krachtig. Vijf minuten moet voldoende zijn. Onderstaand schema kan je helpen om het script
te schrijven.
Scène
Personage
Actie
Kledij
Materiaal
Geluid
1
2
3
Het uitschrijven van het script is niet het belangrijkste in het forum theater, enkel een hulpmiddel bij het inoefenen.
Zo hoef je de dialogen niet uit te schrijven.
LET OP: Misschien zijn er meer rollen in jouw KRASgroep vertegenwoordigd dan er in je scène meespelen. Geef deze
rollen ook een plaats op de scène door stoelen langs de zijkant te zetten. Zo kunnen zij ook interpelleren indien ze het
nodig achten.
6. Inoefenen van de scene
Oefen de scène even in. Mogelijke problemen kunnen zo nog worden bijgestuurd.
LET OP: Een goede voorbereiding is noodzakelijk om tijdens de sessie forum theater ook reacties van de andere rollen
te verkrijgen. Reken daarom toch zeker op twee à drie uur om voorafgaande stappen te doorlopen en te komen tot een
mooi uitgewerkte scène.
2) Aan de rol(len) die in de scène meespelen en niet akkoord zijn met de mogelijke oplossing, wordt gevraagd wat
ze willen veranderen. Maar in plaats van dit verbaal te uiten moeten ze meespelen in het theater. Hoe gebeurt
dit nu? De scène wordt hernomen van in het begin. Op het moment dat de andere rol iets wil veranderen aan de
scène roept hij/zij ‘HALT’. De scène wordt stil gelegd. De rol neemt de plaats in van zijn/haar rol op de scène.
De scène gaat verder. De rol probeert de uitkomst van de scène te veranderen.
3) Aan de rollen die aan de zijlijn staan, wordt ook gevraagd wat zij van de situatie vinden en wat hun visie op de
oplossing is. Ze doen dit niet van op hun stoel aan de zijlijn, maar mengen zich actief in de scène.
4) Al snel zullen de verschillende actoren (rollen) merken dat het veranderen van de scène niet eenvoudig is. Elke
rol heeft een visie op het probleem en de oplossing hiervan. Wat voor de ene rol een stap voorwaarts is bij de
probleemoplossing, heeft het omgekeerde effect voor een andere. Onderhandelen, water bij de wijn doen, af en
toe op je strepen staan, het hoort er allemaal bij.
5) Zolang niet iedereen akkoord is met de scène (oplossing die wordt geopperd voor het probleem), wordt het spel
verder gezet.
6) Het forum theater kan afgerond worden wanneer de scène evolueert tot een situatie die voor alle rollen aanvaardbaar is.
Er is een consensus bereikt.
LET OP: Soms kan er geen consensus worden bereikt tegen het einde van de sessie. Als je merkt dat jouw
KRASgroep zich in deze situatie bevindt kan je het volgende doen: je legt de scène stil een kwartier voor het
einde van de sessie. Alle rollen krijgen 5 minuten de tijd om te bepalen hoe zij zich voelen bij de huidige situatie
en wie wat moet doen om uit de impasse te raken. Als dit gebeurd is, nemen ze terug hun plaats in op de scène
zoals die was toen het spel werd stilgelegd. Elke rol krijgt dan even de kans om uit te leggen waarom ze het eens/
oneens zijn met de huidige situatie en wie wat moet doen om eventueel uit de impasse te raken. Vermijd wel dat
het debat terug geopend wordt.
ROLLENSPEL: FORUM
THEATER
FORUMTHEATER
1) De scène wordt gespeeld. Daarna wordt aan de andere rollen gevraagd of zij akkoord zijn met het voorstel dat
door de protagonist naar voren wordt gebracht. Als de andere rollen niet akkoord zijn, kan het spel beginnen.
LET OP: Wanneer de andere rollen wel akkoord zijn, stopt de methodiek hier. Vandaar het belang van ‘foute
oplossingen’. Die moeten echt reactie uitlokken bij de anderen.
Deze methodiek is een uitgave van Jeugddienst Globelink ter ondersteuning van KRAS. Ze is enkel en alleen te gebruiken
als werkinstrument bij de methodiek ‘KRAS’ zoals die ontworpen werd en begeleid wordt door Jeugddienst Globelink.
De scène die is voorbereid, wordt tijdens de sessie aan het publiek (de andere rollen) voorgesteld. Hier is de rol van de
voorzitter zeer belangrijk. Hij/zij zorgt voor een vlot verloop van de interventies.
globaal kabaal • • • • • •
BIJLAGE 2: FORUM THEATER IN DE PRAKTIJK
• • • • jong
ROLLENSPEL: FORUM THEATER