Utopia - Edurep Delen

De gedroomde wereld
Utopische ideeën in kunst en architectuur
Thema vwo 2006 & 2008
Voor het Centraal Schriftelijk
Examen Kunstgeschiedenis en
Kunstbeschouwing als onderdeel
van de vakken Handenarbeid,
Tekenen en Textiele Wervormen
De gedroomde wereld
Utopische ideeën in kunst en architectuur
Utopia?
De gedroomde wereld
Utopische ideeën in kunst en architectuur
Utopia?
Sir Thomas More
Engeland
Leuven, 1516
De gedroomde wereld
Utopische ideeën in kunst en architectuur
Neem het boekje in ongeveer 10
minuten voor jezelf door. Schrijf op:
• hoe het boekje opgebouwd is (opbouw,
onderdelen)
• wat je kunt verwachten van de inhoud
De gedroomde wereld
Utopische ideeën in kunst en architectuur
Inleiding
Nieuwe tijden:
een historische verkenning
Inleiding I: het eiland Utopia
Citaat Utopia:
-
200 mijl breed, uiteinden lopen naar elkaar toe
54 steden, gebouwd volgens zelfde principe
taal, levenswijze, gebruiken, wetten overal
hetzelfde
Alle huizen grote tuin
12 mijl platteland rond steden
Gemeenschappen: families
Verscheidenheid godsdiensten, maar
meerderheid: één goddelijk Wezen
Samengevat:
a-religieus, geldloos, vanuit de rede, vreedzaam
Inleiding I: het eiland Utopia
Thomas More (1478-1535)
-
Engelse politicus en humanist
-
Grieks:
Een waarlijk gouden boekje over de beste
maatschappij en over het nieuwe land Utopia
-
-
‘eu-topos’ -> ‘goede plaats’
‘ou-topos’ -> ‘niet-land’
Utopia: “gelukkig land, waar het redelijk en
eerlijk toegaat, maar tegelijkertijd ook een
fictief land of een nergensland’
Inleiding I: het eiland Utopia
Utopia, negatief
-
niet houden aan regels: dwangarbeid, van
eiland af
Afwijzing buitenlanders
Sterk hiërarchische structuur (individu
ondergeschikt)
Saai en monotoon
More onderkent dit zelf ook
Meer over Utopia van More: klik hier
Utopia
Utopia
Utopia
Utopia
Thomas More
Door Holbein
Inleiding I: het eiland Utopia
Tijd van Utopia:
-
Kerkelijke en wereldlijke orde instabiel:
overgang middeleeuwen naar een nieuwe tijd
Veel utopische toekomstvisioenen
1492:
1511:
1512:
1517:
Columbus ontdekt Amerika
Erasmus: Lof der zotheid
Niccolò Machiavelli: Il Principe (De Vorst)
Luther in Wittenberg
Utopia
Columbus
Utopia
Erasmus
Door Holbein
Utopia
Machiavelli
Utopia
Maarten Luther
Inleiding II: Scharnier in de tijd: 1848
Utopieën in westerse geschiedenis:
- Golfbeweging
- Meestal in tijd van instabiliteit en onrust
- B.v. 16e eeuw + halverwege 19e
1848 ijkpunt
- overgang naar moderne wereld
- Begin industriële revolutie (I.R.)
- Vooruitgang wetenschap -> concentreren op
afzonderlijke delen i.p.v. som
- Kunstgeschiedenis wordt wetenschap
- John Stuart Mill: Principles of Political Economy
(doctrine I.R. + kapitalisme)
Utopia
John Stuart Mill
Inleiding II: Scharnier in de tijd: 1848
Kunst en architectuur
-
Ook breekpunten en tegenstellingen
Romantici vs. Realisten
Engeland: pre-rafaëlisten
Classicisme, middeleeuwen, ijzer
Morris: Arts and Crafts
Wagner: Gesamtkunstwerk (muziek, theater en
poëzie samen)
Utopia
Ontwerp William
Morris
Utopia
Prerafaëliet
Rossetti
Utopia
Richard Wagner
Inleiding III: Dystopia
Keerzijde vooruitgang
-
Werklui nieuw soort werk, b.v. lopende band,
specialiseren, i.p.v. volledig ambacht
Mens slaaf van techniek?
Beter voedsel en gezondheidszorg: snelle
toename bevolking
Tweedeling: rijk en arm
Rellen
- 1848: onvrede -> rellen Parijs -> snelle
verspreiding door Europa
- Maar kortstondige Eur. verbroedering ->
tegenstellingen groter, nationalisme
Inleiding IV: Visioenen
Karl Marx en Friedrich Engels
1848: Communistisch Manifest
- Klassentegenstellingen in geschiedenis
- Uiteindelijk moet macht naar arbeiders
- “Proletariërs aller landen, verenigt u.”
- Klassenloze maatschappij
Utopieën nachtmerries
- totalitaire utopieën: USSR, Derde Rijk, Mao’s
Culturele Revolutie, Pol Pots Rode Khmer
- Nu: post-utopische tijd -> micro-utopieën
Utopia
Karl Marx