Personeel

Radioactieve stoffen
in afval/schroot
D. Van der Meersch
K. De Wilde
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er
mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – wat werd er reeds
gevonden?
• De interventie
Problematiek
Vele toepassingen van
radioactiviteit
Strikt gereglementeerd
KB van 20/07/01 houdende
algemeen reglement op de
bescherming van de bevolking,
van de werknemers en het
leefmilieu tegen het gevaar
van de ioniserende stralingen
Problematiek
• Gebruik radionucliden in 20ste eeuw niet altijd zo strikt gecontroleerd
als vandaag
• Bepaalde toepassingen – die nu verboden zijn – deden zich voor
binnen publieke domein: bv. radiumhoudende verf op uurwerken
 Opsporen van ongewenste radioactieve bronnen (=weesbronnen) in
de klassieke afval- en recyclagesectoren
 Richtlijn 2003/122/Euratom van 22/12/03 – art. 9.3
Problematiek
Cs-137 bron (Co-60) in schroot
Voorbeeld 1: Algeciras (Spain)–1998  6 miljoen euro schade
Voorbeeld 2: Goiânia (Brazil) – 1987  4 doden
Voorbeeld 3: La Louvière (Belgium) – 2011  Opschorting van
activiteiten bij Duferco La Louvière Produits Longs + Ontsmetting
….
Juarez-Mexico, Tammiku-Estonia, Lilo-Georgia, Istanbul-Turkey,
Bangkok-Thailand
BRAZIL (1987)
BELGIUM (2011)
WEESBRONGEVOELIGE
INRICHTINGEN
Containerparken
Schroothandelaar < 25,000 T/j
Sorteercentra
Schroothandelaar > 25,000 T/j
Verbrandingsoven
Smeltoven > 25,000 T/j
Storten
MINIMALE
VERPLICHTINGEN
BIJKOMENDE
MAATREGELEN
MINIMALE VERPLICHTINGEN
•
•
•
•
•
Vormingsplicht
Meldingsplicht
Aanstellen van intervenant
Opstellen waakzaamheidsprocedure
Voorzien van lokaal voor tijdelijke
opslag
BIJKOMENDE MAATREGELEN
•
•
•
•
•
•
Vormingsplicht
Meldingsplicht
Aanstellen van intervenant
Opstellen waakzaamheidsprocedure
Voorzien van lokaal voor tijdelijke
opslag
Installatie en gebruik van een
meetpoort
Weesbrongevoelige inrichtingen
Reeds
1Cijfers
tot eind 2012
524
geregistreerde inrichtingen1
Geregistreerde meetpoorten
reeds
1Cijfers
201
tot eind 2012
geregistreerde meetpoorten in België1
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er
mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – wat werd er reeds
gevonden?
• De interventie
Basiskennis radioactiviteit !
Hoe kan ik mij er tegen beschermen?
… Nucleair ??
… Radioactiviteit ??
… Ioniserende straling !!
Wat is dat ?
Radioactiviteit
• natuurlijk verschijnsel (kosmische straling, uit de grond,
rondom ons, wijzelf)
• op het niveau van de atoomkernen (“kern”)
ATOOM :
• Kern (protonen + neutronen)
• Elektronen
Radioactiviteit
Stabiele kern
Onstabiele
(radioactieve) kern
a
b
De kern van een zogenaamd radioactief atoom,
is instabiel; de kern zal uit elkaar vallen en
hierbij energie produceren…
straling  energie  dosis  schade
g
Doordringingsvermogen
Afstand in de lucht
α
Enkele centimeters
β
Enkele meters
γ
n
Honderden meters
Honderden meters
Groot probleem :
Radioactiviteit
1)
2)
3)
4)
ruikt men niet
ziet men niet
voelt men niet
gevolgen zijn soms later merkbaar
Eén belangrijk voordeel:
Radioactiviteit kan gemeten worden !!!
Eenheden om de radioactiviteit te meten
1.
Het aantal deeltjes grind en zand dat geworpen werd
= BECQUERELS
2. Gevolgen, sporen nagelaten op de vriend:
= SIEVERT
Sv - Bq
Sv is een zeer grote eenheid
meestal µSv (microSievert)
Bq is een zeer kleine eenheid
meestal MBq (megaBequerel)
Gemiddelde dosis voor een belg:
4500 µSv/jaar
medisch
43%
industrieel
1%
kosmisch
8%
natuurlijk
9%
intern
7%
radon
32%
Gemiddelde dosis voor een belg:
4500 µSv/jaar
medisch
43%
industrieel
1%
kosmisch
8%
natuurlijk
9%
intern
7%
radon
32%
FILM
Bestraling versus besmetting
1. Bestraling
2. Besmetting
A) Uitwendig
B) Inwendig
+
=
Bescherming tegen bestraling
Duur van de blootstelling
Hoe korter de blootstellingsduur,
hoe kleiner de stralingsdosis.
Afstand tot de bron
Hoe verder de radioactieve bron verwijderd is,
hoe kleiner de dosis.
Afscherming en insluiting
De afscherming stopt of vermindert de straling.
Het insluiten van radioactieve stoffen gaat de
verspreiding ervan tegen.
Bescherming tegen uitwendige besmetting
• Wegwerp overall
• Overschoenen
• Handschoenen
Verwijderen handschoenen
Verwijderen van overschoenen
Bescherming tegen inwendige besmetting
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er
mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – wat werd er reeds
gevonden?
• De interventie
RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT
Gemiddelde dosis voor de
Belg:
Dosislimiet voor personen
van het publiek:
~ 4500 µSv/jaar
1000 µSv/jaar
Medisch
43%
industrieel
1%
kosmisch
8%
Dosislimiet voor
beroepshalve
blootgestelde personen:
aardse
9%
intern
7%
20 000 µSv/jaar
radon
32%
RISICO’S VAN RADIOACTIVITEIT
Directe, deterministsiche effecten, alléén bij hoge dosis
(boven bepaalde drempeldosis)
Bv. Stralingsziekte
Late, stochastische effecten, ook bij lage dosissen en
waarschijnlijker naar mate de dosis toeneemt
Verhoging kankerrisico
 in functie van de leeftijd: jonger = stralingsgevoeliger!
 in functie van geslacht: vrouwen zijn gevoeliger dan mannen
Andere (cataract, hart- en vaatzieketen, genetische effechten
Effecten op ongeboren vrucht: abortus, daling IQ, afwijkingen
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er
mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – Hoe herkennen?
• De interventie
1) HET SYMBOOL
Vb. van herkenning aan symbool
Ingekapselde bron
Vb. van herkenning aan symbool
Ingekapselde bron
10 cm : 9 µSv/u
50 cm : 0,4 µSv/u
Vb. van herkenning aan symbool
Bron zelf is slechts een potloodpunt groot!
Klein, maar gevaarlijk!
bronhouder
Vb. van herkenning aan symbool
labotoestel
2) Vermeldingen
« …. Radioactif »
« …Radioactive… »
« Activité»
« Activiteit»
« Activity »
« …Bq »
« …MBq »
« …GBq »
« …Ci »
« …mCi»
« …µCi »
« …..Uranium…..»
« …..Uranyl…..»
« …..Thorium…..»
« Th-… »
« …. Radioactief »
«U-… »
Vb. van herkenning aan vermelding
« Th »
« Thoriumnitrat »
4,3 µSv/h
Vb. van herkenning aan vermelding
« Uranylacetaat »
« Uraniumnitraat »
1,3 µSv/h
3) Door ervaring
• Bliksemafleiders
• Mineralen
• Toestellen/producten met luminescente verf
Vb. van herkenning door ervaring
• Americium/radium/krypton
• Bliksemafleider
• 5 - 400 µSv/u
Vb. van herkenning door ervaring
http://www.fanc.fgov.be -> Bevolking -> Bliksemafleiders
Vb. van herkenning door ervaring
• Mineralen (NORM)
• Natuurlijk uranium
• 1 µSv/u – 300 µSv/u
Vb. van herkenning door ervaring
Hoogtemeter
Luminescente verf
• Radium
• 8 µSv/u
Vb. van herkenning door ervaring
• Luminescente verf
• Ra-226, Cs-137
• 45 µSv/h - 1000 µSv/h
Vb. van herkenning door ervaring
• Kompas
• Luminescente verf
• 10 cm: 13µSv/u
Sorteercentrum
Huishoudelijk afval
Vb. van herkenning door ervaring
↔
Wel radioactief
Niet radioactief
Nog meer....
•
•
•
•
•
Lichtschakelaar
Versterker
Niveaumeter
Medisch afval
NORM
De aangiftes
170
Alarmen in 2012
Weesbrongevoelige inrichtingen
Reeds
1Cijfers
tot eind 2012
524
geregistreerde inrichtingen1
• +/- 75 % van de weesbrongevoelige
inrichtingen zijn containerparken
• +/- 1 % van de alarmen komen van een
containerpark
De mogelijkheid om een radioactief voorwerp
te ontdekken op een containerpark is klein,
maar reëel.
Samenvatting: Wat wordt er zoal gevonden?
•
•
•
•
•
Ingekapselde bronnen
Toestellen met luminescente verf
Bliksemafleiders
Medisch afval (pampers, …)
NORM-materiaal (« NORM » = Naturally Occuring Radioactive
Material) – verhoogde natuurlijke radioactiviteit
• Besmette metalen
• Rookmelders (APARTE INZAMELING ! )
• …
ZIE OOK WEBSITE VAN HET FANC: http://www.fanc.fgov.be
Professionelen > Weesbrongevoelige inrichtingen
Programma
• Weesbronproblematiek
• Wat is radioactiviteit en hoe kan ik er
mij tegen beschermen?
• Risico’s van radioactiviteit
• Waakzaamheid – wat werd er reeds
gevonden?
• De interventie
Doelstellingen :
• De stralingsbescherming verzekeren
• Gelijk afstellen van de methodes
• Te volgen procedure voor de
uitbaters na het vinden (vermoeden)
van een radioactieve bron
Beheer van verdacht object:
• Doe handschoenen aan
• Isoleren en stockeren op een
vooraf afgesproken plaats.
• Handen wassen
• Nummerplaat/naam van bezorger noteren
• Waarschuw de verantwoordelijke (interne
procedure) = INTERVENANT
CONTACTEER INTERVENANT
« INTERVENANT » = persoon die aangesteld wordt om een
interventie uit te voeren na het ontdekken van een radioactieve
bron
Wat doet de intervenant?
Personeel ≠ beroepshalve blootgesteld

Dosislimiet = 1000µSv/jaar
Acceptatie:
geen
radioactief
risico
Interventie van de uitbater
toegelaten
Geen interventie
van de uitbater:
beroep doen op een
erkende deskundige
Wat doet de intervenant?
Basisprincipes van stralingsbescherming
inachtnemen:
- Tijd van blootstelling minimaliseren
- Enkel de personen noodzakelijk voor de
interventie aanwezig
- Constante registratie van het dosisdebiet tijdens
de interventie
Wat doet de intervenant?
1. Meting van het dosisdebiet
Als > 20µSv/u !! (op borsthoogte)
of > 500µSv/u !! (in contact) :
stop en beroep doen op een
erkende deskundige
2. Opslag van de bronnen
De afvalstoffen opslaan in een vat (met het radioactiviteitssymbool
duidelijk aangebracht!) + vat in een af te sluiten lokaal (dosislimiet)
Inventaris van opgeslaan materiaal wordt bijgehouden
3. Administratie
17
interventies noodzakelijk door een erkende deskundige
tussen 01/01/2012 et 31/12/2012
Informatie naar stakeholders
• Volledig dossier op de website:
www.fanc.fgov.be :
Weesbronproblematiek/ Meetpoorten
•
•
•
•
•
Algemene info
FAQ vragenlijst
Digitale versie van de posters
Film
Presentaties van de opleidingen
• Posters
Contactpersonen
• Voor alle inlichtingen/meldingen:
[email protected]
• Daan Van der Meersch:
02/2892029
• Katleen De Wilde:
02/2892039
VRAGEN??