Slijmbacterie helpt bij afvallen

Hoe geloofwaardig is de wc-eendprof?
‘Bij ons kun je geen bijzondere leerstoel kopen’
Pagina 8 & 9
9
25 mei 2013
2 ‘Natuur is een zaak van lange adem’
Ecoloog Frank Berendse schiet
ecoducten en doelsoorten af
3 Exotisch lieveheers-
beestje is goed bewapend
Harmonia zit vol met goedgezinde
Trojaanse paarden
4 Chilipeper en basilicum zijn on speaking terms
Planten praten via trillingen of
akoestische signalen
6 Malariamuggen krijgen een extra besmetting
Bacterie remt ontwikkeling van
parasieten
10 Evolutievragen beant-
woorden we niet
‘De leraar zegt erbij dat het onzin is’
Foto: ImageSelect
En verder:
Column 2 – Recensies 7 – Opinie &
Column Rob Kroes 10 – Brieven &
Agenda 11 – Onderwijs 12 & 13 – NIBI
Nieuws 15 – Cartoon, Ad Hoc &
Nomen est Omen 16
Slijmbacterie helpt bij afvallen
akkermansia her s t elt werk ing sl i jml a ag dikke dar m mui zen
Door Jop de Vrieze
Akkermansia-bacteriën
lijken te fungeren als
een scrubgel voor de dikkedarmwand en helpen
zo tegen overgewicht.
‘Bij dikke mensen
en muizen valt weinig
slijm te eten’
nauwelijks nog Akkermansia-bacteriën in hun dikke darm, omdat er
weinig slijm te eten valt, bleek uit
eerder onderzoek. ‘Terwijl andere
onderzoeksgroepen zoeken naar bacteriën die samenhangen met overgewicht, focusten wij op wat er ontbreekt,’ vertelt de tweede auteur van
de publicatie, postdoc Clara Belzer
van de Wageningse onderzoeksgroep.
Belzer en collega’s voerden dikke, op
een snackdieet levende muizen vier
weken lang een dagelijkse dosis Akkermansia. De dieren bleven even veel
eten, maar hun overgewicht nam af,
evenals de insulinespiegels en ontstekingen in vetweefsel. De slijmlaag in
de darm groeide aan tot normale pro-
porties en de doorlaatbaarheid voor
schadelijke producten van bacteriën
verminderde. Bij gewone muizen veranderde toediening van Akkermansia
niets. Controle-experimenten
waarin de onderzoekers dikke muizen respectievelijk dode Akkermansiabacteriën en het gangbare probioticum Lactobacillus rhamnosus GG toedienden, gaven ook geen effect.
Akkermansia lijkt te fungeren als een
soort scrubgel voor de darmwand,
bevestigt Belzer, die de aanmaak van
vers slijm door de epitheelcellen stimuleert.
Overigens is Akkermansia geen wondermiddel. De afgevallen muizen waren nog altijd te dik. Bovendien toonden de onderzoekers in een eerste
experiment aan dat Akkermansia ook
terugkeert door consumptie van vezels, die de aanmaak van darmslijm
stimuleren. Akkermansia lijkt dit effect te versterken.
Belzer: ‘Om echt af te vallen zullen
mensen nog altijd hun eetpatroon
moeten veranderen, maar mogelijk
kan een boost met Akkermansia hen
een extra zetje in de rug geven.’
‘Dit is een belangrijke vinding’, zegt
Jeroen Raes, hoogleraar metagenomics en bio-informatica aan de Vrije
Universiteit Brussel en niet verbonden aan de studie. ‘Het feit dat een
enkele bacterie zo’n belangrijke rol
kan spelen in het gastheerfenotype is
ronduit spectaculair.’
De bevinding sluit aan bij eerdere resultaten van de Wageningers en recente andere studies. Zo publiceerde
Science Translational Medicine op 27
maart een artikel waarin onderzoekers van de Harvard Universiteit het
effect van een maagverkleining op de
darmflora beschreven. Ook hier
bleek Akkermansia muciniphila toegenomen. Bovendien maakte transplantatie van de postoperationele bacteriepopulaties ook dikke muizen zonder maagverkleining dunner.
Vieze plaatjes in de les
Foto’s van geslachtsorganen in een biologieboek, dat kan écht
niet. Dat vonden althans enkele leden van het Surinaamse parlement, dat zich op 9 mei boog over de lesmethode Biologie Voor
Jou. Vanaf aankomend schooljaar zouden eerste klassen van de
Surinaamse mulo met deze boeken van de Nederlandse uitgever
Malmberg gaan werken. De kwestie was aangekaart door lokaal
gekozen politici, die het parlement meldden dat woorden als
pijpen en beffen in Nederland misschien gangbaar waren, maar
in Suriname beslist niet.
Verantwoordelijk minister Shirley Sitaldin wil de boeken wel
blijven gebruiken, eventueel met extra training voor docenten,
reageerde ze op 13 mei in het Journaal van de Surinaamse Televisie Stichting. ‘Als we kunnen praten over hoe het oor precies
in elkaar zit, waarom niet over jouw voortplantingsorganen?
Het hoort bij het lichaam.’
Jeroen Scharroo
ARTEFACT
Toediening van een specifieke darmbacterie kan mogelijk overgewicht
en diabetes helpen bestrijden. Onderzoekers van Wageningen Universiteit
en de Belgische Université catholique
de Louvain laten in PNAS (14 mei) zien
dat toediening van de bacterie dikke
muizen verlost van een deel van hun
overtollige vet en van hun abnormale
insulinespiegels.
Het gaat om de bacterie Akkermansia
muciniphila – de soortstoevoeging betekent slijmminnend. De Wageningse onderzoeksgroep van microbioloog Willem de Vos ontdekte deze
bacterie in 2004 en vernoemde hem
naar de in 2006 overleden collega Antoon Akkermans. Akkermansia leeft
in het darmslijmvlies van de dikke
darm en is volledig gespecialiseerd
in het opeten daarvan.
In tegenstelling tot schadelijke bacteriën zoals EHEC, die zich een weg
door het slijmvlies eten, schaadt Akkermansia zijn gastheer niet. Hij lijkt
juist een gunstig effect te hebben op
de conditie van de slijmlaag en wordt
daarom getolereerd door het lichaam.
De slijmlaag in de dikke darm vormt
een belangrijke barrière voor andere
bacteriën. Bovendien geven de darmepitheelcellen antimicrobiële peptides af aan het slijm. Eerdere studies
hadden al aangetoond dat bij mensen
en muizen met overgewicht de slijmlaag van de dikke darm dunner is en
de darmwand meer doorlatend. Hierdoor komen meer bacteriële producten in het lichaam, waardoor er ontstekingen ontstaan en bovendien de
hongersignalering verstoord raakt.
Dikke mensen en muizen hebben
Tijgers met zebraprint. Tot nog toe
was onbekend wat hiervan de oorzaak
is. Chinese onderzoekers laten met een
genetische analyse zien dat een mutatie in
het pigmentgen SLC45A2 verantwoordelijk
is (Current Biology, 23 mei). Deze mutatie
zorgt voor afwezigheid van feomelanine,
het pigment dat voor gele en rode kleuren
zorgt. Eumelanine, verantwoordelijk voor
bruin en zwart, is daarentegen nog wel
aanwezig in de tijgers. Dit is geen genetisch defect, stellen de onderzoekers, de
tijgers ondervinden namelijk geen nadelen
van de mutatie. Wel hebben witte tijgers
vaak gezondheidsproblemen, als gevolg
van inteelt in dierentuinen. In het wild
komen ze niet meer voor.