De toenemende welvaart zorgde ook voor een mentale omslag

6 Overvloed en onbehagen
Waardoor is vanaf 1945 de samenleving in het westen veranderd en hoe
veranderde de rol van het westen in de wereldpolitiek?
6.1 Wereldrijken in verval
HOE VERLIEP HET PROCES VAN DEKOLONISATIE?
In het bestuur van de koloniën maakten de Europeanen veelal gebruik van de inlandse
bevolking. Voordat deze mensen aan de slag konden, gingen ze leren aan een universiteit en
daar leren ze over zelfbestuur en democratie. Een van deze opgeleide inlanders in NederlandsIndië was Soekarno.
De verspreiding van westerse ideeën zorgde voor de opkomst van nationalisme in de koloniën. Zij
eisten onafhankelijkheid: een eigen land met eigen bestuur en eigen volk.
De roep om zelfbestuur werd sterkt beïnvloed door het verloop van wereldoorlogen. Het beeld
van de hoog ontwikkelde blanke kolonist was helemaal kapot gegaan door de wereldoorlogen.
Japann bezette verschillende gebieden in Azië van Europese kolonisatoren. Japan liet zien dat ze
konden ‘winnen’ van de blanken. En na de Tweede Wereldoorlog kreeg Nederland dan ook te
maken met dekolonisatie.
Nederland had voor de Tweede Wereldoorlog de nationalistische partijen in Nederlands-Indië
altijd tegengewerkt. Ze hadden ook bijvoorbeeld Soekarno gevangen gezet. Maar toen Japan
Nederlands-Indië in handen had draaiden de rollen om. De Nederlands werden als ‘minder’
behandeld en in kampen gezet. Soekarno werd weer vrij gelaten. De Indiërs hoopten eerst dat ze
van Japan de onafhankelijk kregen maar zij wilden het ook voor zichzelf houden. Pas na de twee
atoombommen werd Nederlands-Indië onafhankelijk.
Nederland accepteerde de onafhankelijkheid niet en wilde de orde weer herstellen. Nadat
Nederland over de eerste terleurstelling heen was nam ze toch plaats aan de
onderhandelingstafel met de Indonesische nationalisten. Nederlands-Indië hoorde bij Indonesië.
Allen Nederland was na een tijdje niet meer tevreden over de situatie. Om controle op de situatie
te krijgen voerde het leger in 1947 grootschalige acties uit: Actie Product. Het lukte. De regering
noemde deze militaire acties politionele acties: de staat moest orde op zaken stellen in de
koloniën. Er kwam een wapenstilstand maar Nederland voerde al snel de tweede politionele
actie uit.
Op 27 december 1949 werd in Den Haag de overdracht van de soevereiniteit ondertekend door
koningin Juliana en de eerste premier van Indonesië, Mohammed Hatta.
Zuid-Afrika werd, als een van de eerste Afrikaanse kolonies, in 1910 onafhankelijk. Alleen de
apartheid bleef bestaan. In 1960 werd in Sharpeville door de politie het vuur geopend op enkele
duizenden gewerldoze demonstratnen. Pas in 1990 maakt de president van Zuid-Afrika een iende
van de apartheid en kwam Mandela na 28 jaar weer vrij.
6.2 Liever langharig dan kortzichtig
WELKE VERANDERINGEN IN DE MAATSCHAPPIJ LEIDDEN VANAF DE JAREN VIJFTIG TOT EEN ANDERE MANIER VAN
SAMENLEVEN?
Na de Tweede Wereldoorlog moest Nederland het land opruimen, de werderopbouw. Met
behulp van het Amerikaanse Marshallplan in 1947 was de industire al na twee jaar weer op het
peil van voor de oorlog. Tot de jaren zestig waren sommige producten nog erg schaars. In de
loop van de jaren zestig stegen de lonen. Hierdoor kregen steeds meer huishoudens de
beschikking over luxeproducten zoals de televisie. Onder leiding van de minister van Sociale
zaken, Willem Drees, werd een begin gemaakt met sociale wetgeving, zo ontstond de
verzorgingsstaat.
In de jaren zestig veranderde de Nederlandse samenleving ingrijpend. De welvaart was
teogenomen waardoor Nederlanders op vakantie konden en luxe producten konden kopen. Het
onderwijs werd in de jaren zestig door steeds meer jongeren gevolgd doordat de verzorgingsstaat
betere voorwaarden creëerde en de staat betaalde de studie. Doordat ze langer op school
zaten gingen jongeren steeds vaker en langer met elkaar om, waardoor een jongerencultuur
kokn ontstaan. Er ontstonden groepjes en ze wilden graag op hun idool lijken. Omdat ze meer
geld hadden dan vroeger konden ze daar ook geld aan uitgeven.
De toenemende welvaart zorgde ook voor een mentale omslag. Nederland was in de jaren vijftig
een verzuilde samenleving. Veel mensen gingen om met de mensen die hetzelfde geloof
hadden. In de jaren zestig kwam hier verandering in. Dit kwam voor een deel door de opkomst
van radio en televisie. Anderzijds verloor de kerk aan invloed in de samenleving. Dit wordt
secularisatie genoemd. In het begin van de twintigste eeuw gingen alle mensen naar de kerk
voor eten en kleren als ze die niet konden betalen. Toen de verzorgingsstaat er kwam was dat
natuurlijk niet meer nodig.
De verschillende groepen jongeren.
Naam
Nozems
Kleding
Leren jack
Kenmerk
Brommer, bier
Provo’s
~
Hippies
Kleurrijk, bloemen
Goed opgeleid,
wilden gezag
uitdagen
Drugs, peace
Idolen
James Dean,
Elvis Presley
~
Ontstaan
Jaren 50
~
Eind jaren 60
Jaren 60
6.3 De multiculturele samenleving?
KUNNEN WE SPREKEN VAN NEDERLAND ALS MULTICULTURELE SAMENLEVING?
Een samenleving met verschillende, etnische minderheden wordt ook wel een pluriforme of
multiculturele samenleving genoemd. Het Nederland van de Gouden Eeuw, de Republiek,
oefende al een grote aantrekkingskracht uit op mensen uit andere landen die vanwege hun
ideeën of geloof werden vervolgd.
Door de dekolonisatie van Nederlands-Indië kreeg Nederland te maken met de eerste groepen
koloniale immigranten. Na de onafhankelijkheid van Indonesië tussen 1945 en 1963 kwamen zo’n
300 000 migratnen uit Indonesië naar Nederland. In 1951 kwamen meer dan 12 000 Molukkers
naar Nederland. In de jaren zeventig kreeg de koloniale migratie een nieuwe impuls. Voor de
onafhankelijkheid van Suriname in 1975 trokken zo’n 80 000 Surinames naar Nederland. In totaal
zouden er zo’n 300 000 Surinamers naar Nederland emigreren. Door de stijging van de welvaart
nodigde Nederland gastarbeiders uit voor werk wat de Nederlanders zelf niet meer wilden doen.
De arbeiders kwamen uit Italië, Griekenland, Spanje, Marokko en Turkije. De bedoeling was om er
tijdelijk te gaan wonen en werken, dit gebeurde niet en veel arbeiders haalden hun familie ook
naar Nederland. Dit leidde tot een tweede golg immigranten uit Turkije en Noord-Afrika. Het
grootste gedeelte van de gastarbeiders uit Europa zijn weer terug gegaan naar huis. In de jaren
negentig kwamen er ook nog mensen uit oorlogslanden.
Veel Turkse en Marrokaanse jongeren stonden tussen twee culturen in. Autochotone
Nederlanders zagen naast de gewaardeerde shoarma steeds meer elementen van onbekende
culturen in Nederland: hoofddoekjes, boerka’s, moskeeën, Surinaamse elkementen in de
jongerentaal, mensen die de Nederlandse taal niet beheersen, enzovoort. Hierdoor werden de
Nederlanders bang hun eigen indetiteit kwijt te raken.
In Nederland nam de angst voor onbekende culturen en met name de islam toe na de
aanslagen in New York in 2001.
6.4 Een nieuwe wereldorde
WELKE VERANDERINGEN IN DE MACHTSVERHOUDINGEN BRACHT HET EINDE VAN DE KOUDE OORLOG?
Tijdens de Koude Oorlog waren de internationale politieke verhoudingen duidelijk. Het
communisme (oosten) stond tegenover het kapitalime (westen). Na 1989, toen de Berlijnse Muur
viel, het communisme ineenstortte en de Sovjet-Unie verbrokkelde, leek de tegenstelling tussen
Oost en West ineens verdwenen. Daarmee was ook de duidelijkheid in de wereldpolitiek weg.
6.5 Jihad versus McWorld
LEVERT SNELLE GLOBALISERING CULTUURVERSPREIDING OF CULTUURBARRIÈRES OP?
Het lijkt wel alsof de wereld de afgelopen jaar ‘kleiner’ is geworden, dit verschijnsel wordt ook wel
global village genoemd. Na de val van het communisme is de markt in Azië verder opengegooid.
Voor multinationale bedrijven is het aantrekkelijk zich te vestigen in lagelonenlanden. De
productiekosten in Azië zijn laag, en de mensen hebben in de groeiende economieën meer en
meer te besteden.
Niet iedereen is blij met de westerse wereld. Die boodschap werd het duidelijkst uitgezonden door
moslimfundamentalisten als Osama Bin Laden. Hij was de leider van de terroristische groep AlQaida en verantwoordelijk voor de aanslagen op de Twin Towers. Enkele jaren na de aanslagen
werden de tegenstellingen tussen de westerse en islamitsiche wereld nog eens op scherp gesteld
door de publicatie van Deense spotprenten over de islame en de profeet Mohammed. In de
straten verschillende islamitische landen werd de dreiging van een jidhad, de heilige oorlog
tegen ongelovigen, luidkeels verkondigd.
Neo-imperialisme: De verspreiding van de westerse manier van leven door de vestiging van
westerse multinationals over de hele wereld.