Basis Cursus Sterrenkunde

Basis Cursus Sterrenkunde
Hoofdstuk 10
Sterrenstelsels
Protosterren
Hoofdreekssterren (H kern fusie)
Rode Reuzen (H schil fusie)
0.010.08
Mzon
0.080.25
Mzon
0.25-8 à 10 Mzon
>12 Mzon
Horizontale tak (He kern fusie)
Asymptote tak Superreuzen
(H en He schil fusie)
Superreuzen
Planetaire nevels
Supernovae
Helium
Witte dwerg
Bruine dwerg
8 à 10-12 Mzon
C-O
Witte dwerg
O-Ne-Mg
Witte dwerg
Via Rode dwerg  Zwarte dwerg
>40 Mzon
1,4-3 Mzon
Neutronen Zwart
ster
Gat
Sterrenstelsels
• De Zon is één van de 200 – 400 109
sterren in het melkweg spiraalstelsel
• En draait op 25000 Lj van het Centrum
• Rond de afgeplatte schijf is een Halo van
Bolvormige sterrenhopen
• De melkweg is een Balkspiraalstelsel
zoals M83
Onze locatie
Pop I Schijf Jong
Pop II Halo Oud
Bolv. hopen
Melkweg in
de Zwaan
• NoordAmerika
nevel
• Sluiernevel
Interstellaire Materie
• Atomaire wolken H
• Geïoniseerde wolken H
• Moleculaire wolken H2 (dichte, koude en
rustige gebieden)
• Emissienevels in Moleculaire wolken
(orionnevel)
• H2 wolken van 2e en ne generatie
Interstellaire Materie
90% H, 10% He, 0:01% C, O, N, ...
< 0:001% Si, Fe, P, S, ... En stof (C)
En veel verbindingen: H2O, CO, alcoholen
(CH3OH, CH3CH2OH), ethers
(CH3OCH3), cyaniden (CH3CN, ...)
azijnzuur CH3COOH of
glycolaldehyde CH2OHCHO)
Interstellaire Materie
Aminozuren
kunnen voorkomen
(Leiden 2002)
R is zijtak
R=H Glycine
Interstellaire Materie
• Het stof belemmert ons zicht op de
melkweg (zwarte plekken in nevels) en
• Is de bron voor planetesimalen
• H2 gebieden zijn de bron van
stervorming
Orion nevel
• 10.000
sterren 1 106
jaar
• Veel bruine
dwergen en
jonge sterren
• Trapezium
• Schokgolf
Merope nevel
• 600 sterren
100 106 jaar
• Allemaal B
sterren
• Stralingsdruk
tijdens passage
op gaswolken
Pleiaden HR
Paardekop nevel
• Emissienevel
door zèta
Orionis
• De “kop” is
verdichte
materie op de
voorgrond
Paardekop nevel
• Hubble
opname
Bolhopen
• M13
Bolhopen HR
• M13
Conclusie
• Bolhopen (populatie II) zijn oud (12-14
109 jaar)
• Geen stervorming meer. Bolhopen
bewegen onafhankelijk in de halo en zijn
ontstaan VOOR de afplatting
• Populatie I associaties zijn gevarieerd,
veel stervorming en oude en nieuwe
groepen
Open sterrenhopen
•
•
•
•
•
Pleiaden of
Subaru
> 700 sterren
410 Lichtjaar
100 106 jaar
Open sterrenhopen
• Dubbele
sterrenhopen in
Perseus
Stelsels Hubble classificatie
Spiraalarmen
• Armen (stof en gas) zijn dichtheidsgolven
door gravitatie in stand gehouden
• Sterren bewegen zich door de armen
heen in Kepleriaanse omlooptijden dus:
– Een ster op 50.000 LJ één omwenteling
– Een ster op 10.000 LJ maakt in dezelfde tijd
5 omwentelingen
M51
Spiraalarmen? Hoag’s ring
Seyfert
• Actief stelsel
• Zwart gat in
centrum
Actieve stelsels jets M87
Jets, Radiolobben
• De Jets banen zich een weg door de
Interstellaire materie en botsen op dichte
materie die om het stelsel aanwezig is
• Gevolg is nieuwe stervorming en
misschien stelselvorming
• In Radiostraling is een stelsel VEEL
groter dan in zichtbaar licht
M87 radiolobben
• M87
de Kern
van de
VIRGO
cluster
• Cygnus A
wat we
visueel
zien en in
cm
golflengte
Cygnus A
NGC 4676
Botsende stelsels
Hubble Deepfield
Gravitatielenzen
Abell 2218
Powers
• Einde les 10