JURIDISCHE BESCHERMING VAN WILSONBEKWAME MENSEN

JURIDISCHE OMKADERING
VAN MAATSCHAPPELIJKE EVOLUTIE
NAAR MEER ZELFBESCHIKKING,
VROEGTIJDIGE ZORGPLANNING EN
ONDERSTEUNING BIJ WILSONBEKWAAMHEID
Luc Goutry
Ere-Volksvertegenwoordiger
HET MAATSCHAPPELIJK REFERENTIEKADER
o Maatschappelijke trend : zelfbeschikking
Mensen willen zelf hun leven , zorgondersteuning en beslissingen bij het levenseinde in
handen nemen
o (menselijk) antwoord op wetenschappelijke evolutie in de
gezondheidszorg
o Vrees voor therapeutische hardnekkigheid
o Wilsbeschikking anticipeert op wilsonbekwaamheid
o Maatschappelijke dynamica
juridische omzetting :
abortus, patiëntenrechten, bewindvoering, euthanasie, privacy,
orgaandonatie,….
INHOUD
1. Wet bewindvoering
2. Wet patiëntenrechten
3. Wet euthanasie
WET BEWINDVOERING
TOEPASSINGSGEBIED
o Meerderjarig
o Wegens gezondheidstoestand (mentale beperking,
psychische aandoening, dementie,…)
o Geheel of gedeeltelijk
o Tijdelijk of definitief
o Niet in staat zijn om belangen van
vermogensrechtelijke (goederen)
of persoonsgebonden aard
o Zelf behoorlijk waar te nemen
WILSONBEKWAAM = HANDELINGSONBEKWAAM
TWEE MOGELIJKHEDEN TOT BESCHERMING


BUITEN-GERECHTELIJK = LASTGEVING (VOLMACHT)
GERECHTELIJK = BEWINDVOERING VIA VREDERECHTER
VIA BIJSTAND
VIA VERTEGENWOORDIGING
BUITEN – GERECHTELIJKE
BESCHERMING
LASTGEVING OF VOLMACHT

Volmacht-gever en volmacht-hebber

Volmachtgever moet wilsbekwaam zijn

Volmacht omschrijft nauwkeurig de bevoegdheden

Uitdrukkelijke vermelding dat volmacht mag verder
gezet worden bij wilsonbekwaamheid van
volmachtgever

Zelf volmacht opstellen of via notaris

Kan ten allen tijde gewijzigd / ingetrokken
REGISTRATIE VOLMACHT
Volmacht
Officialiseren via registratie
Via neerlegging van eensluidend verklaard
afschrift ter griffie VREDEGERECHT
(verblijfplaats lastgever)
Via opstelling door
een NOTARIS
REGISTRATIE door griffie / notaris in Centraal Register van Koninklijke
Federatie van Belgisch Notariaat
GERECHTELIJKE
BESCHERMING
NIEUWE WET BEWINDVOERING
SEDERT 1 SEPTEMBER 2014
VOOR 1 SEPTEMBER 2014
 Verlengde minderjarigheid : 1ste aanleg
voornamelijk gebruikt bij mentale beperkingen
 Voorlopige bewindvoering : Vrederechter
voornamelijk gebruikt bij psychische aandoeningen
sedert 01/09/2014
BEWINDVOERING VIA VREDERECHTER
HOE ?
 Bescherming moet aangevraagd bij Vrederechter
 Men moet het zelf vragen (iedereen)
 Via verzoekschrift + medische verklaring
 Vrederechter van kanton waar persoon verblijft
BEWINDVOERDER
 Vrederechter stelt bewindvoerder aan
 Bewindvoerder :
- bij voorkeur → familiaal (ouders, broer, zus, neef,…)
- indien onmogelijk → professioneel (advocaat)
 Kunnen geen bewindvoerder zijn → bestuurs –of
personeelsleden van instelling waar betrokkene verblijft
 Vrederechter kan bewindvoerder afstellen
BEWINDVOERDER
 Over de goederen (gelden ,rekeningen, eigendommen,…)
en/of
 Over de persoon (keuze verblijfplaats, medische
beslissingen)
 Bewindvoerder met bijstand (samen met beschermd
persoon)
 Bewindvoerder met vertegenwoordiging (in de plaats
van …)
 Vrederechter legt bevoegdheden vast in “beschikking”
(=vonnis)
 Beroep : 1 maand !
VERTROUWENSPERSOON
 Vrederechter kan ook een “vertrouwenspersoon
aanstellen”
 In geval van professionele bewindvoerder
 Heeft geen wettelijke bevoegdheden - enkel de
bewindvoerder
 Taak :
- overleg met bewindvoerder
- krijgt alle informatie (rekeningen,…)
- houdt toezicht op bewindvoering
BEWINDVOERDER
 Moet goederen beheren als een “goede huisvader”
 Moet opkomen voor welzijn van beschermeling
 Moet voor bijzondere maatregelen of uitgaven →telkens
machtiging vragen aan Vrederechter (verkopingen, grote
aankopen, leningen, beleggingen,…)
 Moet jaarlijks rekenschap afleggen aan Vrederechter via
jaarverslag (alle inkomsten en uitgaven…)
 Professionele bewindvoerder krijgt max. 3%
commissieloon op inkomsten beschermeling
DE VERKLARING
VAN VOORKEUR
DE VOORAFGAANDELIJKE WILSVERKLARING
Iedereen kan zelf zijn bewindvoerder vooraf kiezen
 WAT ?
Elke burger kan een verklaring afleggen waarin hij vooraf aanduidt wie als
bewindvoerder(s) en/of vertrouwenspersoon moet aangesteld worden voor het
geval er voor hem of haar een verzoekschrift tot rechterlijke bescherming
wordt neergelegd
 HOE ?



ofwel bij de Vrederechter van zijn kanton : dan wordt een proces
verbaal opgesteld
ofwel bij de Notaris van zijn keuze: dan wordt een authentieke akte
opgesteld
de akte wordt binnen de 15 dagen opgenomen in het Centraal Register
van het Notariaat in Brussel (CAPA)
De verklaring is steeds wijzigbaar en/of herroepbaar
WET PATIËNTENRECHTEN
WET PATIËNTENRECHTEN
 26 september 2002
 Verdrag mensenrechten en biogeneeskunde van 1997
 Nederland : 1995
 Frankrijk : 2002
WET PATIËNTENRECHTEN
Voornaamste bedoelingen :
 Verduidelijken en vastleggen juridische
verhoudingen tussen patiënten en zorgverstrekkers
(medici en paramedici)
 Regelen inzagerecht dossier door patiënt
 Rechtsbescherming wilsonbekwaamheid patiënten
 Klachten bemiddeling en - behandeling
WET PATIËNTENRECHTEN
Overzicht gewaarborgde rechten :
 Recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking met inbegrip van
eerbiediging van de zelfbeschikking van de patiënt
 Recht op vrije keuze van zorgverstrekker
 Recht op informatie over gezondheidstoestand
 Recht op toestemming na informatie
 Recht op inzage in dossier
 Recht op privacy
 Recht op klachtenbemiddeling
 Recht op pijnbestrijding
WET PATIËNTENRECHTEN
Vertrouwenspersoon :
 Aangeduid door wilsbekwame patiënt
 Kan iedereen zijn : families, vriend, andere zorgverstrekker…
 Aanwijzing moet schriftelijk bevestigd en opgenomen in
medisch dossier
 Patiënt omschrijft de bevoegdheden
 Vertrouwenspersoon neemt kennis van informatie samen
of los van patiënt
 Vertrouwenspersoon kan niets beslissen
 Communicatie met vertrouwenspersoon wordt genoteerd
in medisch dossier
WET PATIËNTENRECHTEN
Vertegenwoordiger :
 Aangeduid door wilsbekwame patiënt OF door Vrederechter bij
wilsonbekwame patiënt
 Oefent alle door patiënt toegekende bevoegdheden en rechten uit op
het ogenblik dat patiënt daartoe zelf niet meer in staat is
 Leidraad = wil van de patiënt
 Aanwijzing via schriftelijk mandaat ondertekend door patiënt en
vertegenwoordiger
 Steeds herroepbaar bij wilsbekwaamheid
 Arts kan afwijken van beslissing vertegenwoordiger :
- in belang van de patiënt
- na multidisciplinair overleg
- mits motivering in dossier
 Geschreven wilsverklaring patiënt blijft dominant
WET PATIËNTENRECHTEN
Uitdrukkelijke erkenning van
behandelingsweigering :
 Hangt samen met recht op toestemming
(informed consent)
 Weigeren van behandeling of intrekken van
toestemming
 Behandelingsweigering wordt schriftelijk vastgelegd
wilsverklaring
WET PATIËNTENRECHTEN
Uitdrukkelijke erkenning van behandelingsweigering :
 Erkenning van juridische waarde van
behandelingsbeschikking of levenstestament
( ≠ wilsverklaring euthanasie )
 Indien patiënt bewust en wilsbekwaam schriftelijk
gemeld heeft dat “welomschreven behandeling” geweigerd
wordt, dan moet deze weigering geëerbiedigd worden
 Belang van Advanced Care Planning
WILSBESCHIKKING
- zelf geschreven of geakteerd door notaris
- video opname
- geluidsopname (ingesproken boodschap)
- wilsuiting met bevestiging door getuigen
WET PATIËNTENRECHTEN
 Wils(on)bekwaamheid patiënt wordt vastgesteld door
behandelende arts (feitelijke onbekwaamheid ≠ juridische
onbekwaamheid)
 Wie treedt op bij wilsonbekwaamheid :
1. de door de patiënt aangeduide vertegenwoordiger
2. de door vrederechter aangestelde bewindvoerder
over de persoon (na machtiging door vrederechter)
3. de familieleden (cascade regeling) samenwonende
echtgenoot of partner, meerderjarig kind, ouder,
meerderjarige broer of zus
4. indien geen familie beschikbaar : arts na
multidisciplinair overleg
WET PATIËNTENRECHTEN
 Beslissingen bij het levenseinde
≠ euthanasie
≠ actieve levensbeëindiging
stopzetten behandeling , sedatie, …
 Wilsbekwame patiënt beslist
 Wilsonbekwame patiënt :
voorafgaandelijke wilsverklaring
bij ontstentenis : arts cfr wet patiëntenrechten
WET EUTHANASIE
WET EUTHANASIE
28 mei 2002
WAT ?
 Het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een
ander dan de betrokkene op diens uitdrukkelijk en
herhaald verzoek
 Dus :
- actieve levensbeëindiging
- op verzoek van wilsbekwame patiënt
- uitsluitend door arts
 Toepasbaar : zowel bij terminale als niet-terminale
patiënten
WET EUTHANASIE (ART.3 , PAR. 1 )
 Meerderjarig en handelingsbekwaam
 Patiënt moet zelf verzoeken :
- vrijwillig (zonder externe druk)
- overwogen
- herhaald
- schriftelijk (of onafhankelijk derde schrijft de
verklaring op in bijzijn arts)
 Voorwaarden : patiënt bevindt zich in :
- medisch uitzichtloze toestand
- aanhoudend ondraaglijk fysiek of psychisch lijden
- dat niet “gelenigd” kan worden
- gevolg van ernstige of ongeneeslijke aandoening
WET EUTHANASIE (ART.3 , PAR. 2 )
Arts moet vóóraf :
 Patiënt inlichten over gezondheidstoestand en
levensverwachting
 Meerdere keren met patiënt overleggen over zijn verzoek
en het duurzaam (standvastig) karakter ervan
 Alle resterende mogelijkheden bespreken
 Palliatieve zorg bespreken
 Een andere onafhankelijke arts raadplegen
 Bij niet- terminale patiënt : een 2e onafhankelijke arts
raadplegen (psychiater of specialist aandoening) en 1
maand verloop tussen schriftelijk verzoek en uitvoering
WET EUTHANASIE (ART.4 , PAR. 1 )
De voorafgaandelijke wilsverklaring :

Moet eigenhandig opgesteld en ondertekend worden door wilsbekwame
patiënt

En door 2 getuigen , waarvan 1 geen materieel bevoordeligde

Patiënt kan in verklaring een vertrouwenspersoon aanduiden

Verklaring is 5 jaar geldig en steeds herroepbaar
De wilsverklaring kan uitgevoerd worden :

Als arts vaststelt dat patiënt lijdt aan ernstige ongeneeslijke aandoening

Patiënt niet meer bij bewustzijn is
(≠ wilsonbekwaamheid)

Deze toestand van bewusteloosheid (coma) onomkeerbaar is
(na raadpleging tweede onafhankelijke arts)

Desgevallend na overleg met de door patiënt vertrouwenspersoon
BESLUIT
BESLUIT & VASTSTELLINGEN :
1. Zorg wordt meer bespreekbaar binnen een wederzijds
overleg tussen patiënt en zorgverstrekker
2. Patiënt wil steeds meer regie van eigen leven en
zorgplanning opnemen
3. Een toegenomen maatschappelijke tendens om op
voorhand alles te regelen zowel op materieel als op
persoonsgebonden vlak
4. De “wilsbeschikking” wordt steeds meer gebruikt als
anticipatie op afhankelijkheid en wilsonbekwaamheid
5. De toenemende tendens van “zelfbeschikking” plaatst
afhankelijkheid in een ander daglicht
DANK VOOR UW AANDACHT !