lesontwerp-22.02.2015-Volwassene - KU Leuven-blog

Lesontwerp: Academie Anderlecht Rita Vansteelandt, schilderkunst
Titel
Geamputeerde lichaamsdelen
Opdrachtomschrijving
Kies een deel van het lichaam uit en vorm deze tot een gesloten vorm in een
potloodtekening. Lichaamsdelen denkbeeldig amputeren. Inbeelden dat het lichaam
uit een warme wax bestaat, net zoals een lavalamp. Minimum twee lichaamsdelen
uitkiezen en de vlakken die de twee lichaamsdelen verbinden, volgen met een
omtreklijn. Vlakken omvormen naar een gesloten vorm. Amputeren is afstompen, de
lichaamsdelen worden afgerond door de volumelijn te volgen,d.i. de schaduwlijn op
de ronding. Eens de omtrek van de nieuwe vorm is bepaald, wordt dit uitgewerkt in
olieverf. De onderlaag voor de juiste kleurwaarde van de lichaamsdelen krijgen al
een opzet voor het schilderij die ze maken in de volgende les.
Beginsituatie
Volwassenen
Doelstellingen
Hanteren de lange kant van de houtskool om een lijn te vormen.
Gebruiken hun polsen bij het aanbrengen van de lijn.
Gebruiken een lijnwerking om de schaduwen te tekenen.
Herleiden schaduwvlakken in een lijn.
Geven in één lijn de omtrek van de lichaamsdelen weer.
Kiezen zelf een onderdeel van het lichaam uit die ze gaan tekenen.
Gebruiken de omtreklijn om de lichaamsdelen te verbinden.
Gebruiken een lijnwerking in hun schets.
Geven de volume weer van de lichaamsdelen in een lijn.
Bekijken het lichaam als aparte onderdelen.
Tonen de verschillende basisvormen in een object aan.
Herleiden basisvormen van hun object.
Bouwen de verschillende basisvormen op tot een gesloten vorm.
Zien in dat een lijn ook een volume kan weergeven.
Gebruiken de vereenvoudigde vorm in zoutdeeg als voorbeeld voor hun
houtskooltekening.
Didactisch materiaal
Presentatie afbeeldingen: fresco in Sictijnse Kapel van Michelangelo, Jezus aan het
kruis van?, beeld verschillende kleuren onderlagen, blauwe onderlaag voorbeeld,
Kirschner ‘ziek vrouw’. Lavalamp youtube filmpje.
Gereedschappen en materialen
Naaktmodel, zoutdeeg, olieverf, vodden, penselen, white Spirit, canvas of karton,
Gesso, schildersezels, laptop, houtskool en papier.
Klasorganisatie
Een grote tafel in het midden met stoelen, schildersezels verspreid door de ruimte,
tafel voor materialen naast de wasbak.
Leerinhoud
Lijn
Lijnsoort: ze kunnen op verschillende manieren getekend worden zoals strak of
bibberig
Lijnvoering: dit is de manier waarop de verschillende lijnsoorten worden gebruikt,
bijv. strak afwisselend, gevoelig, eentonig
Lijndikte: de dikte van de lijn bepaalt mede de expressie van een tekening
Contour, omtreklijn: De contour is een lijn die om een vorm heen getekend wordt.
Hiermee kan je een vorm benadrukken.
Lijnrichting: Dit bepaald de richting waarin een lijn getrokken wordt. Je kan
lijnrichtingen ook combineren om plasticiteit weer te geven.
Lijnwerking: Er kunnen bepaalde effecten worden bereikt zoals diepte, suggereren
van beweging , onrust (schuine diagonale lijnen), zware contouren (iets
accentueren)
Volumes in ons lichaam
Een lichaam bestaat uit allerlei basisvormen: bol, cilinder, kegel, eivorm,enz. Om een
volume van een bepaald lichaamsdeel te onderzoeken moet men de basisvormen
opzoeken en aftasten. Om alle basisvormen eruit te halen moet het lichaam in 360°
bekeken worden.
Onze huid in olieverf
Om de juiste kleuren van de huid te bekomen wordt er gewerkt met een groenige
grijze onderlaag, zodat het rozige aspect van de huid levendig eruit komt. Dit is een
onderlaag techniek dat al zeer lang meegaat en noemt ‘Verdaccio’. Het is ook de
naam van de specifieke verfkleur die gebruikt werd voor deze onderlaag traditioneel
gemaakt uit Mars Zwart en Gele Oker pigmenten. De techniek komt van de Italiaanse
fresco schilders van de vroege Renaissance. Verdaccio werd gebruikt om zeer snel
toonwaardes in een fresco te verkrijgen en creëerde zacht groenig grijs voor de
schaduwen van vleestonen. Vaak werden architecturale details in fresco’s gelaten in
de pure Verdaccio kleur. In de fresco’s van de Sixtijnse Kapel van Michelangelo kan
je zo’n voorbeeld aantreffen. Groen is ook de complementaire kleur van rood. Door
deze twee tinten naast elkaar of over elkaar te plaatsen in een schilderij, kan dit zeer
dynamische effecten creëren. Het groen kan ook de intensiteit van de pure
oranje/roze vleestonen tegenwerken die anders wat plastiek of barbie- achtig kan
uitblijken op een schilderij.
Lesverloop
1. Volumelijn
In deze les bereiden jullie je voor om een schilderij te maken van het model. Voor
jullie een opzet maken vandaag om aan een schilderij te beginnen, zijn er enkele
oefeningen gedacht om jullie rond een context te laten werken. We gaan de
volgende lessen een focus brengen op de volumes in het lichaam en het weergeven
van de huid. Eerst een oefening rond het tekenen van het model: vanuit een lijn de
volume tekenen en de schaduwen in een lijn weergeven.
Opdracht: teken met de lange kant van de houtskool in één lijn de vormen van het
lichaam. Maak de volume zichtbaar door de schaduwen mee te betrekken in de lijn.
Gebruik de lijnwerking, naargelang de schaduwen en de rondingen, door de lijn dik,
dun, hard en zacht op papier te zetten. Focus op de lijn die een volume omvat.
2. Geamputeerde lichaamsdelen:
We brengen de focus verder naar de volumes in het lichaam. We onderzoeken het
lichaam door deze op te delen in verschillende delen. Door zogezegde doorsneden te
maken in het lichaam ondervinden we volumes die voorheen niet voelbaar waren.
Deze doorsneden kunnen we inbeelden door de schaduwen die de lichaamsdelen
begrenzen te bekijken als een nieuwe omtreklijn.
Opdracht: kies telkens een onderdeel van het lichaam, met minstens twee
lichaamsdelen, en werk dit uit in houtskool met een lijnwerking. Maak van deze
lichaamsdelen een gesloten vorm door de vlakken die de lichaamsdelen verbinden te
omlijnen met de omtreklijn. Neem de schaduwen die de lichaamsdelen begrenzen als
omtreklijn.
2.a Kijken:
om de nieuwe omtreklijn te vervolledigen moet men de volume in kwestie kunnen
inbeelden alvorens dit te kunnen uitbeelden. Er wordt gevraagd verborgen volumes
op te rakelen door maar een deel van het lichaam te tekenen. Om deze denkbeeldige
doorsneden te visualiseren is het nodig om af te stappen van het idee dat het
lichaam bestaat uit een skelet met aders. We moeten ons inbeelden dat het lichaam
kneedbaar is, waar we een deeltje gemakkelijk kunnen van uithalen en de vorm
ervan kunnen afstompen. Als we ons inbeelden dat het lichaam uit wax bestaat
kunnen we een referentie brengen naar de vormen in een lavalamp. De warme wax
splits zich op doormiddel van de warmtecirculaties in het water. Zodra de delen zijn
gesplitst vormt de massa zich terug in een gesloten vorm. Zoals je hier ziet worden
de omtreklijnen verbonden in een nieuwe volumelijn.
2.b Voelen:
Om de volumelijn niet enkel te moeten inbeelden, kan men deze ook ondervinden
door het af te tasten in de derde dimensie. Al voelend krijgt men een beeld van hoe
het lichaamsdeel eruit kan zien. Om het lichaamsdeel voor te stellen moeten de
basisvormen terug ontdekt worden.
Opdracht: Kies een tekening er uit die je gaat gebruiken voor je schilderij. Maak van
deze tekening een voorstelling in de derde dimensie d.m.v. de gekozen
lichaamsdelen te vereenvoudigen naar de basisvormen. Gebruik hiervoor zoutdeeg
om de basisvormen zichtbaar te maken. Bekijk het model 360° om de verborgen
basisvormen eruit te halen. Verenig daarna de basisvormen terug tot een geheel.
3. Beslissing voor schilderij:
Presentatie huid in olieverf + opzet en onderlaag schilderij. Fresco van Michelangelo
in de Sixtijnse Kapel gebruik Verdaccio als onderlaag, nog zichtbaar in
architectuurdetails. Verziekte huid van Jezus in schilderij door de Verdaccio kleur te
gebruiken. Verschillende onderlagen, blauw voor wittere huid (blauw als aders),
groen levenigheid van huid (contrast met rood=bloed), verziekte huid zoals bij
Kirschner en jezus (gebruik geelig groen voor de huid en de complementaire kleuren
voor de schaduw of als achtergrond). Transparante lagen of het uitsparen van de
schaduwen als techniek.
Opdracht: maak een beslissing in welke huidskleur je je lichaamsdeel zal schilderen
en breng de juiste onderlaag aan. Maak een opzet op je doek van het lichaamsdeel,
door de vereenvoudigde vorm in zoutdeeg als voorbeeld te nemen, die je volgende
week zal schilderen.
Les 2:
4. Vlees en bloed
Abstracte lichaamsdelen met referentie naar vlees vet huid en bloed, tussen leven en
dood, een vervormde aanwezigheid. Hier wordt de focus gelegd op de aspecten van
de huid. Zowel kleur als vorm kunnen we hier onder de loep nemen. We kunnen
verschillende kleuren gebruiken voor bij elk huidtype of bij elk proces dat de huid
ondergaat. Zo kan het lichaamsdeel zeer geel uitslaan wat een verwijzing brengt
naar verziekt vlees. We kunnen ook een soort ode brengen aan het lichaamsdeel
door het te bekijken als een spierwit marmeren beeld, hier kunnen we eventueel
nadruk brengen op blauwe aders onder de dunne witte huid. We kunnen ook nadruk
leggen op het levendige aspect en de lichaamsdelen bekijken als net geamputeerde
lichaamsdelen die nog warm zijn en waar de aders het bloed nog verder pompen.
3.Lichaamsdelen enkel bekeken vanuit zijn vormelijke eigenschappen als levensloze
referenties.
Collages van Leig Well
Berlinde de Bruycker