Visstandsbeheer op de Dender

Visstandsbeheer en visserij op de Dender
Vroeger en nu
Uit historische visbestandsopnames en documenten weten we dat in de Dender tot ca
1920 zowat alle klassiek te verwachten inheemse vissoorten aanwezig waren. Toen is de
waterkwaliteit sterk achteruit beginnen gaan en daarmee ook de visstand. Echter volledig
weg is die visstand nooit geweest, vermoedelijk doordat sommige zijbeken gedurende
een aantal jaren zijn blijven fungeren als aanleveringsbron van vissen voor de Dender. In
de periode ’70-’90 zijn, mede dankzij de druk en de strijd die hengelaars daarvoor
hebben gevoerd, heel wat inspanningen gebeurd op vlak van waterkwaliteit. Daardoor
zijn de condities weer zo dat een aantal vissen opnieuw gedijen in de Dender. Het blijft
echter een nog vrij broos evenwicht dat regelmatig verstoord wordt door vissterftes ten
gevolge van zuurstoftekorten. De laatste jaren zien we toch een gestage toename van
het aantal vissen en het aantal soorten. Bij de meest recente afvissingen komen we toch
weer op een kleine twintigtal soorten.
“den doktoor” van de vissen
In 1942 kon men in het tijdschrift “Pêche et pisciculture” al lezen dat door de overmatige
snoekvangst, vooral in de paaitijd, dwerggroei van de andere vissoorten was ontstaan.
Snoek staat in de volksmond namelijk bekend als “den doktoor” van de vissen. Typisch
aan een roofvis die vanuit een hinderlaag toeslaat, is dat de kans dat hij een zieke, een
gekwetste, een jong en te naief visje of juist een oude verzwakte vis te pakken krijgt,
veel groter is dan de kans dat hij een gezonde vis in de fleur van z’n leven zal kunnen
grijpen. Op die manier filtert de snoek er als het ware de zieke exemplaren tussenuit
waardoor hij onbewust het visbestand gezond houdt.
Het reguliere visstandbeheer in de Dender mikt dan ook vooral op het realiseren van een
gezonde snoekpopulatie. Daardoor houden we immers ook de andere vissoorten gezond
en in evenwicht. Er wordt dan ook al jaren geen andere vis meer uitgezet dan snoek en
glasaal, dit is zeer jonge paling. Dit laatste doen we om de paling, die het op Europese
schaal moeilijk heeft, een handje te helpen. Alleen bij ernstige calamiteiten wordt een
beperkte hoeveelheid witvis (blankvoorn, rietvoorn, winde, karper en zeelt) uitgezet om
het visbestand een gunstig uitgangspunt voor herstel mee te geven.
Terugvangsten van snoek en paling in alle mogelijke formaten leren ons dat deze
strategie ook z’n vruchten afwerpt.
Stroomop en terug
De meeste vissoorten in de Dender maken op een bepaald moment in hun leven wel een
reis naar stroomopwaarts. Dit doen ze meestal om geschikte plaatsjes te vinden om hun
eitjes af te zetten. Nadien moeten ze natuurlijk weer terug geraken. De inspanningen van
W&Z op dit vlak worden dan ook ten zeerste door zowel de vissen zelf als door
hengelaars geapprecieerd. Voor meer info hierover verwijzen we naar de tussenkomsten
van W&Z en van het Waterbouwkundig Labo hieromtrent.
Maar ook opzij is belangrijk!
Vissen bewegen zich echter niet alleen in de lengte-richting van een rivier. De oevers en
zijbeken van de rivier zijn voor heel wat soorten minstens even belangrijk. Larfjes en
jonge visjes moeten in de oever beschutting tegen golfslag en zuigkracht van
voorbijvarende
schepen
kunnen
vinden
maar
ook
tegen
de
felle
stroming
bij
piekdebieten. Zijbeken vormen voor sommige soorten zelfs de enige mogelijke
paaibiotopen binnen het bekken, omdat de nodige condities daarvoor nu eenmaal enkel
daar aanwezig zijn. Zijbeken vormen ook een belangrijk refugium voor de vissen uit de
Dender zelf bij eventuele calamiteiten. Dit hebben we al meermaals kunnen vaststellen
bij incidenten met waterkwaliteit: in de uitstroom hangen soms hele scholen vissen in het
niet-vervuilde water van de zijbeek. Sommige soorten binnen het bekken (denk dan aan
rivierdonderpad en beekprik, in mindere mate ook het bermpje) leven zelfs bijna
uitsluitend in de zijbeken. In 1 zijbeek, de Terkleppebeek, werkt het Agentschap voor
Natuur en Bos samen met de Provinciale Visserijcommissie aan het herstel van inheemse
beekforelpopulaties. Het bereikbaar maken van zijbeken voor vissen vanuit de Dender
draagt dan ook in zeer belangrijke mate bij tot een gezonde en soortenrijke visstand.
Het mekka van de hengelsport in Oost-Vlaanderen
Op de Dender worden jaarlijks meer dan honderd hengelwedstrijden gehouden,
waaronder ook een belangrijk aandeel internationale wedstrijden. Ook recreatievissers
komen er regelmatig een lijntje uitwerpen, en verschillende disciplines komen aan bod:
karper-, roofvis-, witvis-, en palinghengelaars zijn overal te vinden. We spreken
gemakkelijk over enkele duizenden hengelaars op jaarbasis. Dit wordt ook gereflecteerd
in het aantal visverloven dat verkocht wordt in de postkantoren van de gemeentes
gelegen langsheen de Dender. De Dender is duidelijk een trekpleister voor hengelaars.
Niet zonder gevaar
De voorbije jaren is de Dender helaas ook op een andere manier in het nieuws gekomen.
Deze winter nog was iemand verdronken nadat hij door het ijs was gezakt. Het jaar
daarvoor waren er twee hengelaars in de zomerperiode verdronken tijdens het
uitoefenen van hun hobby. De oevers zijn soms moeilijk toegankelijk of, op de plaatsen
waar
ze
dit
wel
zijn,
worden
hengelaars
soms
geconfronteerd
met
groepen
wielertoeristen wat soms tot conflicten kan leiden. Het jaagpad voldoende ver van de
waterloop leggen, veilige en goed bereikbare hengelfaciliteiten aanleggen, de hengelaars
naar de goed bevisbare zones leiden dmv hengelkaarten, op bepaalde gevaarlijke punten
zoals thv de St-Onolfsdijk hengelverbodsborden plaatsen (dit gebeurde trouwens op
aangeven van de Provinciale Visserijcommissie zelf), zijn maar een greep uit de
mogelijkheden om deze problemen aan te pakken.
Vistoerisme: een opportuniteit?
Een open vraag en stof om over na te denken: waarom aan bepaalde sluis-stuw
complexen
waar
een
vispassage
wordt
aangelegd,
geen
klein
educatief
bezoekerscentrum inrichten voor scholen, hengelaars, natuurliefhebbers, wandelaars en
andere geinteresseerden? Oude sluisgebouwen met zicht op de vispassage zouden zich
hier perfect toe kunnen lenen.