Soort tabletten Voor de ramadan Tijdens de

Aanpassing Medicatie tijdens ramadan
• Indien patiënt een combinatietherapie heeft, kies per medicament de bijbehorende aanbeveling
• Voorkom hogere dosis medicatie per 24 uur tijdens start en einde ramadan
Editie 2016
Tabel 1. Aanpassingsschema orale glucoseverlagende medicatie tijdens ramadan
Soort tabletten
Voor de ramadan
Tijdens de ramadan
Opmerking
Gliclazide
Ochtend
Middag
Avond
Ochtend: halve dosis
Middag: geen
Avond: gebruikelijke dosis
Bij hypo’s dosis aanpassen
NB geen slow-release preparaat!
Tolbutamide
Ochtend
Middag
Avond
Ochtend: halve dosis
Middag: geen
Avond: gebruikelijke dosis
Bij hypo’s dosis aanpassen
Glimepiride
Ochtend
Avondmaaltijd
Bij hypo’s dosis aanpassen
Metformine
Ochtend (bv 500 /850 mg)
Middag (idem)
Avond (idem)
Ochtend: 500 mg
Middag: geen
Avond: 500, 850 of 1000 mg
Bij 2x1000 mg evt. ochtend 500
mg en avond 1000 mg
Acarbose
Maaltijdgebonden
Maaltijdgebonden
Pioglitazon
Ochtend
Avondmaaltijd
Repaglinide
Maaltijdgebonden
Maaltijdgebonden
Sitagliptine
Ochtend
Avond (bij verbreken van het vasten)
Vildagliptine
Bij ontbijt en bij
avondmaaltijd
Bij ontbijt (vóór zonsopgang) en
bij het verbreken van het vasten
(bij zonsondergang)
Saxagliptine
Ochtend
Avond (bij verbreken van het vasten)
Linagliptine
Ochtend
Avond (bij verbreken van het vasten)
Canaglifozine
Ochtend
Geen studie/ervaring
Risico op extra dehydratie bij
hyperglycaemi
Dapagliflozine
Ochtend
Geen studie/ervaring
Risico op extra dehydratie bij
hyperglycaemi
Tabel 2: Aanpassingsschema voor therapie met insuline tijdens de ramadan
Soort insuline
Voor de ramadan
Tijdens de ramadan
Opmerking
(Middel) Langwerkend*
Bij het ontbijt, de avondmaaltijd
of voor het slapen gaan
Bij de avondmaaltijd of voor het slapen
gaan
Alert zijn op hypo’s
Mixinsuline**
Ochtend: Mixinsuline
Avond: Mixinsuline
Ochtend: vervangen door
(ultra-) kortwerkende insuline
30% van mixdosis (bij dezelfde
koolhydraten-intake)
Avond: Mixinsuline
Alert zijn op hypo’s
Op geleide van de bloedsuikers
evt. de mixverhouding
aanpassen
of dosis kortwerkende insuline
verhogen/verlagen
(Ultra-) Kortwerkend***
Ontbijt: (ultra)kortwerkende
Lunch: (ultra)kortwerkende
Avondmaaltijd: (ultra)kortwerkende
Ontbijt: (ultra)kortwerkende
Lunch: geen
Avondmaaltijd: (ultra)kortwerkende
Alert zijn op hypo’s
Op geleide van de bloedsuikers
de insulinedosering aanpassen
Pomptherapie
Basale stand, maaltijdbolus (O en A)
Basale stand, maaltijdbolus (O en A)
Exenatide
2x per dag bij ontbijt en bij
avondmaaltijd
2x per dag bij ontbijt en bij
avondmaaltijd
Liraglutide
1x per dag tijdstip naar eigen keuze
1x per dag bij avondmaaltijd
Exenatide - vertraagde
afgifte
1x per week
1x per week
Lixisenatide
1x per dag
1x per dag
GLP-1
* =Middellang / Langwerkende: insuline NPH, insuline detemir, insuline glargine
** =Mixinsuline: 30/70, 15/85, 25/75, 50/50, 70/30
*** = Kortwerkend: Humuline regular, Insuman Rapid
(Ultra)kortwerkend: insuline aspart, insuline lispro, insuline glusine
Diabetes en ramadan
is een samenwerking van
de Nederlandse Diabetes Federatie
en Jan van Ooijenstichting
www.diabetesfederatie.nl
www.janvanooijen.nl
www.sanofi.nl
Het project
wordt mede
mogelijk
gemaakt door: