145 241 06_12 WEB energie

Energie- en eiwitrijk dieet
Afdeling diëtetiek
Als u ziek bent, is het belangrijk om extra op de voeding te
letten. Met goede voeding zorgt u dat uw lichaam alle
benodigde energie (calorieën), koolhydraten, eiwitten, vetten,
vitamines en mineralen binnenkrijgt. Soms lukt het niet om
voldoende te eten. U valt dan onbedoeld af en uw conditie kan
verslechteren.
Afvallen is ongewenst als u ziek bent. Er wordt gesproken over
ongewenst gewichtsverlies als uw gewicht binnen één maand
meer dan 5% daalt of binnen 6 maanden meer dan 10% daalt.
Dit betekent dat iemand die 60 kg woog 3 kg of meer binnen
één maand afvalt of 6 kg of meer het laatste half jaar. Dit
noemen we een slechte voedingstoestand. Hierdoor voelt u
zich slap en moe, uw weerstand tegen infecties vermindert en u
herstelt mogelijk minder snel van een behandeling.
Het is belangrijk verder afvallen te voorkomen.
Energie en eiwit in de voeding
Voeding levert energie. Energie heeft u nodig bij alles wat u
doet, maar ook bij alles wat er in ons lichaam gebeurt, zoals
ademhalen en het kloppen van het hart. De benodigde energie
wordt geleverd door koolhydraten, eiwitten en vetten. De
hoeveelheid energie is afhankelijk van lengte, leeftijd, geslacht
en activiteit. Ziekte verhoogt de energiebehoefte.
Om te zien of u voldoende energie uit uw voeding haalt is het
belangrijk regelmatig uw gewicht te controleren. Weeg bij
voorkeur wekelijks op hetzelfde tijdstip en dezelfde weegschaal.
Blijft uw gewicht gelijk of stijgt dit, dan eet u voldoende. Daalt
uw gewicht dan moet uw dieet aangepast worden.
Eiwitten zijn bouwstenen voor het lichaam. Deze spelen een
belangrijke rol bij de wondgenezing en opbouw van de spieren.
Bij ziekte neemt de behoefte aan eiwit vaak toe. Melk en
melkproducten, kaas, vlees, vis, kip en ei leveren veel eiwit.
Ook noten en peulvruchten (kapucijners, bruine bonen, linzen)
leveren veel eiwit.
1
Wat is gezonde voeding?
Een gezonde voeding bevat alle voedingsstoffen die uw
lichaam dagelijks nodig heeft. In deze tabel ziet u wat u per dag
moet eten om alle voedingsstoffen binnen te krijgen.
Product
Hoeveelheid
Brood
Kaas
Fruit
Groente
Aardappelen, pasta, rijst,
peulvruchten
5 sneden
1,5 plak (30 gram)
2 stuks (200 gram)
4 opscheplepels (200 gram)
3-4
aardappelen/opscheplepels
(150-200 gram)
100-125 gram
Vlees(waren), vis, kip, ei,
vleesvervangers
Melk(producten)
Halvarine, margarine
Bak- en braadproducten, olie
Dranken (inclusief
melkproducten)
3 porties (500 ml)
5 gram per sneetje
1 eetlepel (15 gram)
minimaal 1.5 liter
Tips voor meer energie en eiwit in uw voeding
Door ziekte lukt het vaak niet om bovengenoemde
hoeveelheden te behalen. De behoefte aan voedingsstoffen is
wel verhoogd. De volgende tips kunnen u op weg helpen:
Algemeen
•
•
•
•
•
•
•
Gebruik vaak kleine maaltijden verspreid over de dag.
Sla geen maaltijden over.
Varieer: wissel zoete, zure of hartige gerechten, warme en
koude gerechten regelmatig af.
Neem een broodmaaltijd als de warme maaltijd u tegenstaat.
Eet niet te snel, kauw goed.
Vermijd voedingsmiddelen die u tegenstaan.
Kies voor kant en klare gerechten als het klaarmaken van de
maaltijd u tegenstaat.
2
Broodmaaltijden
• In plaats van 1 snee brood kunt u ook iets anders nemen,
bijvoorbeeld 2 beschuiten of 2 crackers.
• Als brood niet lukt probeer dan 1 schaaltje pap, cornflakes of
muesli met volle melk of volle yoghurt of 1 beker drinkontbijt.
• Besmeer uw brood ruim met (dieet)margarine of roomboter.
(Dieetmargarine bevat evenveel energie als roomboter).
• Luxe broodsoorten, zoals krentenbrood of croissants,
bevatten meer energie dan een ‘gewone’ snee brood.
• Gebruik ruim beleg op brood, bijvoorbeeld 2 plakken kaas of
vleeswaren, 1 plak kaas met jam of appelstroop, pindakaas
met suiker, hagelslag of plakjes banaan.
• Neem op brood een kant en klare salade, roerei, gebakken
vis, knakworstjes of een kroket.
• Maak eens een tosti.
• Probeer een flensje of pannenkoek met stroop of fruit met
slagroom.
Melk, melkproducten en kaas
• Maak vooral gebruik van volle of volvette producten, zoals
volle melk, volle chocolademelk, koffieroom, volle yoghurt,
roomkwark, volle vla, pudding, roomijs, volvette kaas, zoals
Goudse, 45+ of roombrie.
• Maak de vla of yoghurt op smaak met fruit, vruchtenmoes,
siroop of puddingsaus.
• Voeg een klontje boter, scheutje ongeklopte room of lepel
creme fraîche toe aan pap, vla of yoghurt.
• Kies voor een (volvet) kant en klaar nagerecht, ook voor
tussendoor.
• Maak eens een milkshake, een vlaflip, koffie verkeerd of
neem (warme) volle chocolademelk eventueel met slagroom.
• Gebruik bij de broodmaaltijd een (volvet) zuivelproduct in
plaats van koffie of thee.
3
Vlees en vleesvervangingen
• Bereid vlees in ruim margarine of boter en maak een
smakelijke jus of saus. Voeg wat room of crème fraîche toe.
• Indien gebakken of gebraden vlees u tegenstaat, kan dit
worden fijngesneden of verwerkt in ragout of saus.
• Tartaar of fijngemaakt gehakt zijn makkelijk te eten en te
verwerken in gerechten, bijvoorbeeld stamppot of pastasaus.
• Verwerk koud vlees of vleeswaren in een salade of eet ‘uit
het vuistje’.
• Roer fijngesneden vleeswaren (ham of cornedbeef) door de
puree.
• Gebruik ei, kaas, vis, tahoe, tempé, sojabonen, peulvruchten
of kant en klare vegetarische vervangingen in plaats van
vlees.
Groente en fruit
• Roer een klontje margarine of boter door de groenten. Of
voeg wat room, crème fraîche of saus toe. U kunt groenten
ook gratineren met 48+kaas.
• Eet rauwkost met een saus van mayonaise of olie.
• Appelmoes, compote, rabarber of stoofperen zijn een goede
variatie op gekookte groenten of eet dit extra.
• Maak een vruchtensalade met suiker en/of (slag)room of
crème fraîche. Voeg er eens een bolletje ijs aan toe.
• In plaats van fruit kunt u ook een glas vruchtensap nemen.
Aardappelen, rijst en pasta
• Kies vaker voor gebakken in plaats van gekookte
aardappelen en gebruik er mayonaise bij.
• Kies ook eens voor gefrituurde aardappelballetjes, frites of
aardappelkroketjes.
• Voeg aan aardappelpuree of stamppot extra boter of
(dieet)margarine, room of geraspte kaas toe.
• Wissel aardappelgerechten af met rijst of pasta. Voeg ook
dan extra (dieet)margarine, olie, room of kaas toe.
4
Tussendoor
• Eet meerdere malen per dag, dus ook tussen de
hoofdmaaltijden door.
• Kies voor kleine, makkelijke hapjes en wissel af tussen zoet
en hartig. Voorbeelden zijn: een candybar (Mars, Milky Way,
Snickers), gevulde koek, eierkoek, Liga, (stroop)wafel, plakje
cake, ontbijtkoek met roomboter of (dieet)margarine, bonbon,
pinda’s, nootjes, studentenhaver, chips, kaaskoekjes, een
lekkerbekje, haring, saucijzen- of worstenbroodje, stukjes
kaas of worst, of een loempia.
• Ook energierijke dranken zoals vruchtensap, chocolademelk
(eventueel met slagroom), een yoghurtdrank of bijv.
gebonden soep zijn tussendoor een goede afwisseling. Thee,
koffie en bouillon leveren wel vocht maar geen
voedingsstoffen, dus drink ook de genoemde energierijke
dranken.
Adviezen bij voedingsproblemen
Smaak- en reukveranderingen
Door medicatie of behandeling kan eten en drinken meer of
minder zout, zoet, zuur of bitter voor u smaken of ruiken. Wat u
voorheen lekker vond, staat nu misschien tegen.
• Voedingsmiddelen waar u eerst niet van hield, kunnen nu wel
smaken. Het is belangrijk dat u dat uitprobeert.
• Producten waarvan u echt een afkeer hebt gekregen, kunt u
beter weglaten.
• Blijf zo mogelijk uit de keuken als er gekookt wordt.
• Soms hebt u minder last van etensgeuren bij opwarmen in de
magnetron of in een koekenpan met deksel.
• Een vieze smaak in de mond kan komen door te weinig
drinken. Drink daarom voldoende (1,5 tot 2 liter, tenzij anders
voorgeschreven door uw arts of diëtist). Denk ook aan een
goede mondverzorging.
5
Misselijkheid
• Hebt u last van misselijkheid? Niet eten kan dit erger maken.
Probeer daarom toch te eten of te drinken.
• Eet kleine maaltijden, meerdere keren per dag.
• Te weinig vocht vergroot een misselijk gevoel. Drink daarom
voldoende (1,5 tot 2 liter, tenzij anders voorgeschreven).
• Vaak veroorzaken warme voedingsmiddelen met een sterke
geur (vlees of koffie), meer problemen dan koude voeding.
• Als de warme maaltijd u tegenstaat probeer dan een
broodmaaltijd.
• Vaak wordt koud vlees beter verdragen, zoals plakjes rosbief
of fricandeau. Ook eten zonder vlees is mogelijk. Neem dan
kaas, ei, noten, vegetarische vleesvervangers, vis,
melkproducten of peulvruchten.
• Als u misselijk wordt van de lucht van eten, blijf dan zo
mogelijk uit de keuken als er gekookt wordt.
• Als u zelf kookt, gebruik dan de magnetron, dan hebt u
minder last van etensgeuren.
Vermoeidheid of benauwdheid
• Zorg voor een voorraad (lang houdbare) levensmiddelen in
huis, zodat u niet altijd de deur uit moet voor boodschappen.
Vraag iemand om hulp voor boodschappen en koken, of
gebruik een maaltijdservice.
• Gebruik kant-en-klaarproducten of -maaltijden uit de koeling
van de supermarkt. Of gebruik producten uit pak, blik, glas of
diepvries.
• Kook meerdere porties tegelijk en vries ze in.
• Vloeibare voeding, zoals toetjes, vla en pap zijn er in vele
variaties kant-en-klaar. Bij vermoeidheid gaat vloeibaar eten
soms makkelijker dan vaste voeding.
• Soms smaakt niets. Probeer dan toch iets te eten. Houd voor
ogen dat het nodig is voor uw herstel of om uw conditie op
peil te houden.
• Verdeel het eten over de dag. Vaak een klein beetje eten is
minder vermoeiend dan een uitgebreide maaltijd in één keer.
6
Slijmvorming
Slijm in de mond wordt nooit veroorzaakt door voeding, maar
kan veroorzaakt worden door ziekte of behandeling. Slijmvorming neemt niet toe na gebruik van melk of suikerrijke
producten. Deze laten wel een plakkerig gevoel in de mond
achter. Probeer het volgende:
• Spoel uw mond met water.
• Zure melkproducten (karnemelk en (drink)yoghurt) geven
een minder plakkerig gevoel.
• Probeer friszure producten (augurk, komkommer, appel).
Droge mond
• Neem bij het eten regelmatig kleine slokjes drinken. Zorg dat
u altijd drinken bij de hand heeft.
• Gebruik bij de warme maaltijd ruim jus of saus. Probeer
pasta of rijst met saus, ragout of een maaltijdsoep.
• Besmeer brood met veel boter of margarine en gebruik
smeuïg beleg zoals smeerkaas, paté, vlees-, vis- of
eiersalade, sandwichspread, jam of honing.
• Vervang brood door pap, drinkontbijt, vla of andere vloeibare
voeding. Doop brood/beschuit in soep, bouillon, melk, thee.
• Zuig op ijsblokjes, pepermunt, zuurtjes of neem kauwgom.
Dit stimuleert de speekselklieren.
Kauw- en slikproblemen
• Snijd het voedsel heel fijn of maal het met een staafmixer,
keukenmachine of blender. Maak uw voeding klaar zoals u
dat gewend bent. Voeg extra vocht toe zoals melk, jus, room
of bouillon. Maal daarna het eten. U kunt de ingrediënten
gescheiden houden om het uiterlijk van de maaltijd te
behouden.
• Kook groente goed gaar en kies voor aardappelpuree in
plaats van gekookte of gebakken aardappelen.
• Kies zacht vlees, zachte vis, ragout, ei of een kroket. Vettere
vleessoorten zijn zachter dan magere.
• Gebruik brood zonder korst met smeuïg beleg zoals
smeerkaas, paté, vlees-, vis- of eiersalade, jam of honing en
gebruik veel boter of margarine.
7
•
•
•
Vervang brood door pap, drinkontbijt, vla of andere vloeibare
voeding. U kunt ook brood of beschuit in soep, bouillon, melk
of thee dopen.
Gebruik bij de warme maaltijd ruim jus of saus. Probeer
pasta of rijst met saus, ragout of een maaltijdsoep.
Als u zich regelmatig verslikt, raadpleeg dan uw arts.
Drinkvoedingen en poedervormige dieetpreparaten
Als u ondanks de adviezen blijft afvallen, gebruik dan
drinkvoeding en/of een dieetpreparaat. Deze producten
bevatten veel energie en/of eiwit en soms ook vitamines en
mineralen. In overleg met uw (huis)arts of diëtist kunt u hiermee
starten.
Drinkvoeding
Er zijn veel soorten verkrijgbaar. Drinkvoedingen op melkbasis
hebben een zoete smaak. Drinkvoedingen op yoghurtbasis
hebben een frisse smaak en zijn vaak minder zoet.
Drinkvoedingen op sapbasis hebben een fruitige smaak en zijn
helder. Houdt u niet van zoet, dan zijn er ook producten op
basis van soep of met een neutrale smaak.
Met drinkvoeding vult u uw dagelijkse voeding aan. In overleg
met uw diëtist kunt u ook alleen drinkvoeding nemen.
Poedervormige dieetpreparaten
Dieetpreparaten in poedervorm kunnen toegevoegd worden
aan koude en warme dranken, soepen en gerechten.
Overleg met uw diëtist welk product voor u het beste is.
Wanneer kan ik stoppen met dit dieet?
Indien u niet meer afvalt en voldoende bent aangesterkt, dan
kunt u overgaan op uw normale eetpatroon.
Vragen?
Neem dan contact op met uw diëtist van Paramáx,
telefoonnummer (040) 888 90 40.
8
Máxima Medisch Centrum
www.mmc.nl
Locatie Eindhoven:
Ds. Th. Fliednerstraat 1
Postbus 90 052
5600 PD Eindhoven
Locatie Veldhoven:
de Run 4600
Postbus 7777
5500 MB Veldhoven
De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te
geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen
andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook slechts
een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of
behandelaar.
© MMC.145.241_06_12