De Kracht van het Rijk van Nijmegen

DeKrachtvanhetRijkvanNijmegen
Voorwoord
Voor u ligt onze aanpak met betrekking tot het onderzoek naar het DNA ofwel de Kracht van het Rijk
van Nijmegen. Als coöperatieve bank leveren we graag een bijdrage aan het versterken van de lokale
samenleving. Dit door in te spelen op de wensen van onze klanten en de omgeving waarin zij wonen,
werken, ondernemen, winkelen en recreëren. Om dat zo goed mogelijk te kunnen doen is de
behoefte ontstaan aan een gedetailleerder beeld van de regio Rijk van Nijmegen. Daarom willen we
samen met de zeven gemeentes in deze regio een onderzoek starten. In de ontbijtbijeenkomst van
16 juli 2015 is het onderzoek en de opzet en reikwijdte besproken met vertegenwoordigers van deze
gemeentes. De presentatie die gebruikt is voor deze bespreking is bijgevoegd in bijlage 2.
Inleiding
Het lijkt paradoxaal dat in een tijd dat de wereld virtueel steeds kleiner wordt en de informatie uit
alle windstreken in fracties van seconden beschikbaar is, we een toenemende belangstelling zien
voor de lokale, eigen omgeving. Toch is dat niet zo raar. Uiteindelijk vormt die omgeving nog steeds
de belangrijkste sociaal-maatschappelijke en economische context waarbinnen ons leven zich
afspeelt. Mensen voelen zich betrokken bij hun eigen omgeving en willen daarop ook invloed
uitoefenen. Bestuurlijk wordt dat gestimuleerd doordat een steeds groter mandaat bij lagere
overheden, waaronder de gemeente, wordt gelegd. Dit komt voort uit de gedachte dat
geëmancipeerde burgers samen met hun lokale bestuurders heel goed in staat zijn om hun eigen
verantwoordelijkheden te nemen en te bepalen wat goed voor ze is. Op dat niveau zitten immers de
gemeenschappelijke belangen, de betrokkenheid en de energie om zaken samen aan te pakken.
De stadsregio Arnhem-Nijmegen heeft veel potentie, maar slaagt er nog onvoldoende in om deze te
benutten. Deze conclusie komt in verschillende onderzoeken terug. De stadsregio zal via de
Economic Board een nieuwe impuls krijgen, om van daaruit te kijken naar economische versterking.
Echter het houdt niet op bij de stadsregio, de kracht zit veel dichterbij. Dichtbij mensen en dichtbij
een natuurlijk samenhangend gebied, ontstaan uit een rijke historie. Het onderzoek richt zich dan
ook op een integrale visie op de parels van het Rijk van Nijmegen. Resulterend in een aantal
herkenbare projecten die voor het Rijk van Nijmegen economische en maatschappelijke betekenis
hebben.
Om recht te doen aan de kwaliteiten en kansen van het gebied is gekozen voor een brede insteek
met feiten, ontwikkelingen en meningen. Interessant is het om naar het totaal, de samenhang en het
evenwicht te kijken. Waar het gaat om mensen en groeperingen, economische functies, ruimtelijke
samenhang en het gebied als onderdeel van een groter geheel. Om kansen voor de toekomst aan te
kunnen geven, is het eerst belangrijk om te weten wat het gebied heeft gemaakt tot wat het nu is.
Daarin zit het DNA van mensen en het gebied. Deze eigenschappen vormen de rode draad van het
onderzoek en zijn uiteindelijk de basis voor de conclusies en adviezen naar de toekomst.
Rabobank Rijk van Nijmegen, september 2015
Pagina 1
Doel- en vraagstelling
Het doel van de studie is om op basis van onderbouwde kennis, afgewogen argumenten, met behulp
van gerichte projecten, samen met stakeholders en partners een gerichte stimulans te geven aan een
voorspoedige en duurzame ontwikkeling van het Rijk van Nijmegen.
Het belang van verbinden
Rabobank Rijk van Nijmegen ziet in dit proces voor zichzelf een rol als aanjager en verbinder. Zij wil
zich samen met partners inspannen om een duidelijke visie op het gebied te ontwikkelen en een
versterkingsproces op gang te helpen. Het onderzoek moet uiteraard een goede kwantitatieve basis
hebben als vertrekpunt, maar een kwalitatieve onderbouwing met betrokkenheid van stakeholders is
minstens zo belangrijk gericht op de toekomst. Op die manier krijgen we niet alleen de beste
informatie en adviezen, het leidt ook tot draagvlak voor de aanbevelingen en uitvoering van
projecten in 2016 en verder.
Bij het formuleren van concrete projecten is het belangrijk dat mensen het gevoel hebben er samen
wat van te kunnen maken, vanuit een gezamenlijk belang en gezamenlijke doelstelling. De praktijk
leert dat velen (inwoners, ondernemers, bestuurders)goede inzichten hebben in wat er speelt en wat
gedaan zou kunnen worden om te versterken. Het mobiliseren en verbinden van mensen, ook tussen
groepen die voorheen misschien niet zo veel contact met elkaar hadden (cross-overs) en het
organiseren van hun zelfredzaamheid rond een bepaald thema is dan belangrijker dan het verzinnen
van nieuwe oplossingen.
Het is belangrijk dat er voldoende mensen zijn met overtuiging, initiatief, energie en niet in de laatste
plaats tijd om samen de kar te trekken. Overal zijn mensen met dergelijke kwalificaties te vinden,
maar zij zijn doorgaans veelgevraagd en druk. Dan is het belangrijk om die groep te laten groeien
door supporters en fans te winnen. Het gaat om een gedeelde visie, overtuiging en enthousiasme.
Vraagstelling
Bij de uitvoering van het onderzoek staan de volgende vragen centraal:
Wat is het DNA en de kracht van het Rijk van Nijmegen (gezamenlijk, apart en in relatie tot de
omgeving), welke mogelijkheden zijn er om het gebied verder te versterken en wat zou –als eerste,
door wie- gedaan kunnen worden om tot een daadwerkelijke versterking te komen? Om vervolgens
tot enkele relevante sociaal - economische projecten te komen voor 2016 en verder.
De aanpak
We beginnen met een kwantitatieve analyse van het gebied op basis van bestaande bronnen en
datareeksen. Daarbij kiezen we een brede insteek: Werk, innovatie en onderwijs; Duurzaam wonen;
Zorg en Welzijn en Leefbaarheid, veiligheid en sociale samenhang. In sheet 7 (bijlage 2) treft u een
nadere uitwerking aan. Er wordt gekeken naar samenhang en verbanden binnen het Rijk van
Nijmegen en met de omliggende regio’s in termen van pendel, koopstromen en zakelijke relaties
tussen bedrijven. Er wordt gebruik gemaakt van bestaande statistieken en onderzoeken. Waar
mogelijk en relevant wordt ook de lijn verleden-heden-toekomst gevolgd. Parallel daaraan vindt
literatuurstudie plaats, waaronder publicaties van de overheid (provincie, gemeenten, regio), het
bedrijfsleven (Kamer van Koophandel en ondernemersorganisaties) en kennisinstellingen.
Rabobank Rijk van Nijmegen, september 2015
Pagina 2
Dit deskresearch geeft (een gemeenschappelijk) inzicht maar vraagt om verdere inkleuring en
prioritering. Voor inkleuring gaan we twee fases doorlopen. Een klankbordgroep van circa 30
personen schetst op basis van haar diversiteit een toekomstperspectief. Vervolgens gaan we in 10
dialoogsessies in gesprek met stakeholders uit de verschillende gemeentes om te verkennen welke
projecten waardevol zijn om het toekomstperspectief in te kleuren, rekening houdend met het
vertrekpunt uit de deskresearch. Deze dialoogsessies worden georganiseerd op verschillende
locaties in het gebied van het Rijk van Nijmegen. Een kernteam van professionals zal dit inspirerende
proces begeleiden (zie bijlage 1).
Op basis van de kwantitatieve analyse, gesprekken met betrokkenen en belanghebbenden,
algemene kennis en ervaring van gelijksoortige projecten en de dialoogsessies ontstaat een goede
kijk op de Kracht van het Rijk van Nijmegen. Dit zal leiden tot een haalbare en gedragen regionale
uitvoeringsagenda, gericht op gezamenlijke projecten, met als doel om het Rijk van Nijmegen
daadwerkelijk te versterken.
Gebiedsbepaling en samenwerkingsverbanden
Het onderzoek omvat Rijk van Nijmegen, zijnde de gemeenten Beuningen, Druten, Groesbeek (Berg
en Dal), Heumen, Mook en Middelaar, Nijmegen en Wijchen.
In het onderzoek en de rapportage wordt een goed evenwicht bewaakt tussen de individuele
gemeenten en het collectief. Het collectief (het collier) is de primaire insteek. Dit collectief ontstaat
echter pas als de verschillende onderdelen (de parels) aaneengeregen worden en in samenhang
worden gezien. Een gemeenschappelijk kenmerk van de 7 gemeenten is dat ze gezamenlijk de regio
Rijk van Nijmegen vormen. Daarnaast zijn er ook andere kenmerken die de gemeenten binden.
Iedere gemeente (inwoner, ondernemer, bestuurder) en de gezamenlijke regio moet zich in de
conclusies en de regionale uitvoeringsagenda van projecten herkennen, maar ook realiseren welke
bijdragen ze aan het soms wisselende collectief kunnen leveren. En dit alles in de context van en
tegen de achtergrond van de stadsregio Arnhem-Nijmegen, de regio Health Valley en Food Valley.
In onderstaande kaart staan de gebieden (individueel en collectief) weergegeven:
Rabobank Rijk van Nijmegen, september 2015
Pagina 3
Bijlage 1:
Stakeholders
10 te definiëren (doel-)
groepen in het Rijk van
Nijmegen die dialoogsessies
voorzien van inhoud
Klankbordgroep
7 gemeentes & 2 Rabobanken
Ledenraadsleden
Enkele werkgeversorganisaties
Ondernemend Nijmeegse Studenten
Onderwijsinstellingen
Maatschappelijk middenveld
Kernteam
Rabobank Rijk van Nijmegen
Gemeente Nijmegen
De Maatschappij
Be Bright & Aldus Willem
Werkgeversorganisatie(-s)
Onderwijsinstelling(-en)
Ronald Migo
Participanten van
De Kracht van het Rijk
van Nijmegen
Rabobank Rijk van Nijmegen &
Maas en Waal
7 Gemeentes in het Rijk van
Nijmegen
• Graag hele document nog
even doorlopen op tekst
en strakheid lay out
• Rijk van nijmegen plaatje
voor op ipv tuinslang
• Bijlage 2
Kracht van het Rijk van Nijmegen
JULI 2015
©
Aanleiding Versterking van de kracht van het Rijk van Nijmegen
Waarom?
Conclusies uit verschillende onderzoeken vragen om gezamenlijke actie in het Rijk van
Nijmegen.
“Soms is een crisis nodig om de regio wakker te schudden en tot groei te brengen….”
Dec.2011; Na congres groeisectoren in regio Arnhem-Nijmegen is weinig resultaat geboekt.
Regio Arnhem – Nijmegen? ……… Start de Kracht met de parels van het Rijk van Nijmegen!
Wat?
Samen in het Rijk van Nijmegen sociaal- economische projecten oppakken door een
gezamenlijke uitvoering, na verkenning vanuit gemeenschappelijk onderzoek.
De onderzoeksvraag luidt: “Wat is de sociaal-economische kracht in het Rijk van Nijmegen
vanuit de optelsom van:
- Werk, innovatie en onderwijs
- Duurzaam wonen
- Zorg en Welzijn
- Leefbaarheid, veiligheid en sociale samenhang
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
2
Waar staat onze regio?
Regio Nijmegen staat volgens het onderzoek “Sterk Bestuur in Gelderland” op een 25e positie in Nederland.
Een belangrijke quote die ons uitdaagt:
“Tegelijkertijd heeft regio Arnhem-Nijmegen veel potentie, maar slaagt zij er onvoldoende in om deze te benutten. Op ranglijst van
economisch krachtige regio’s staat de regio Nijmegen op de 25ste plaats, achter de Gelderse regio’s Arnhem, Noord-Veluwe en
Stedendriehoek of vergelijkbare Nederlandse regio’s zoals Venlo of Amersfoort. De ruimtelijk economische ontwikkeling stagneert.
De regio verliest positie door een profiel dat onvoldoende scherp is en door de sterke interne oriëntatie op de structuur”
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
Conclusies Regio Rijk van Nijmegen
Structuurdiscussies verhinderen voortgang, terwijl de samenwerkingscultuur het echte probleem is.
Externe druk vanuit maatschappelijke partners die de urgentie van regionale vraagstukken benadrukken is aanwezig en kan helpen!
Stedelijk netwerk Arnhem/Nijmegen is belangrijke economische motor. Mensen & middelen zijn nodig om uitvoeringsplannen te
realiseren. Dit wordt nu node gemist!
Gemeenten hebben door financiële problemen bezuinigd op ambtelijke capaciteit. Terwijl groot deel van bezuinigingen nog moet
plaatsvinden.
Gemeente Nijmegen functioneert goed als centrumgemeente in de regio Rijk van Nijmegen.
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
Aanbevelingen Regio Rijk van Nijmegen
Werk de invulling van de Modulaire Gemeenschappelijke Regeling met voortvarendheid uit!
Ontwikkel een nieuwe regionale strategische agenda in triple helix-verband.
Gemeenten in regio moeten Nijmegen voortouw gunnen bij deze strategieontwikkeling….zonder dat het enkel een
stedelijke agenda wordt!
Bestuurlijke inrichting moet terug naar grenzen van de oude regio Rijk van Nijmegen: met Druten & West Maas en Waal.
Start een traject voor een gemeenschappelijk Shared Service Center.
Ons voorstel is ingegeven
door bovenstaande
aanbevelingen
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
Samen de Kracht van het Rijk van Nijmegen dichtbij mensen brengen in 3 stappen
1
Scannen & Inspireren
•
©
Vitaliteitsscan van de regio Rijk van
•
Nijmegen door:
- Interviews
- Desk research (waaronder bestaande
onderzoeken)
- Enquêtes
2
3
Participeren
Agenderen & Ondernemen
Dialoogsessies met talenten uit de •
Tripple Helix over de uitkomsten
van de vitaliteitsscan. Onorthodoxe
verbindingen op inspirerende
locaties brengen kwalitatieve
resultaten.
Op basis van de scan en dialoogsessies
creëren van een regionale uitvoerings agenda, gericht op gezamenlijke projecten.
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
6
De vitaliteitscan geeft sturing aan het versterken van de economische KRACHT en het
vestigingsklimaat in Stad en Regio, en brengt mensen bij elkaar!
Werk, innovatie en onderwijs
•
•
•
•
•
•
•
Bruto
Lokaal Product
•
•
Arbeidsmarkt
Economische groei
Koopstromen (economisch verkeer)
Onderwijs (instroom leerlingen, voortijdig
schooluitval, wachtlijsten,
passend onderwijs)
Financiële zelfredzaamheid
Sociale en technische innovaties
Portfolio dominante en ondersteunende
sectoren
Kansen door verbinding met omliggende
regio’s
Recreatie en toerisme
Bruto
Lokaal Geluk
VITALITEIT
Zorg en welzijn
• Demografische samenstelling
en ontwikkeling wijk, stad, gemeente
(vraag)
• Ontwikkeling leefstijl
• Fysieke en psychische gezondheid burgers
• Zorggebruik
• Gebruik van Jeugdzorg (CJG, Jeugdhulp)
©
Duurzaam wonen
• Verhouding/kantoren/winkels/woningen
• Aantal huisuitzettingen
• Verhouding sociale/particuliere huur,
koopwoningen
• Gemiddelde woningwaardes
• Woningen naar eigendom
Leefbaarheid, veiligheid en sociale
samenhang
• Veiligheidsbeleving onder burger structuur
• Sociale cohesie, participatie, eenzaamheid
• Leefbaarheid (ervaring door burgers)
• Probleemgebieden/groepen
• Sociale milieuhygiëne
• Duurzaamheid gemeente: milieu,
economie, mens en maatschappij
• Cultuur en sport
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
7
Next steps op weg naar de kracht van het Rijk van Nijmegen
• Commitment van overheden, ondernemers, onderwijs/
kennisinstellingen voor het doen…
- van gezamenlijk onderzoek en
- vervolgstappen die eruit voortvloeien en
- doorzettingskracht verlangen van ALLE publieke en
private partners
• Samenbrengen van bouwstenen voor een agenda ten
behoeve van een krachtig Rijk van Nijmegen:
- Sociaal-economische vitaliteitsscan
- Innovatiescan
- Human Capitalscan
• Projecten gezamenlijk DOEN vormen de basis!
• Krachtige inbreng van onze talenten tbv samenwerking:
- In stadsregio Arnhem-Nijmegen en
- In regio Health-Valley - Food Valley
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
8
Resultaten 2015 - 2016
• Vanuit onderzoek en dialoog, komen tot 1 uitvoeringsagenda in het Rijk van Nijmegen:
- gericht op concrete sociaal - economische projecten (2016)
- samen met ondernemers, overheden, kennisinstellingen en maatschappelijk middenveld
- die de regio Rijk van Nijmegen in 2016 dichtbij elkaar gaat brengen
- met zichtbare resultaten op gebied van samenwerking en voor
mensen heldere projecten (2016 - 2020)
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
Stappen in beeld gebracht
1.
Sociaal
Economische
Vitaliteitscan
4.
Werk in
uitvoering in
het Rijk van
Nijmegen
Kracht van
het Rijk
van
Nijmegen
2.
Verrijking
dialoogsessies
op inspirerende
locaties
3.
Een gedragen,
collectieve,
inspirerende
uitvoeringsagenda
©
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
Tijdspad
©
Aanleiding is het breed gedragen onderzoeksrapport van Sterk Bestuur in Gelderland
Mei 2015
Afronden concept vitaliteitscan, “een röntgenfoto”, naar de sociaal – economische
kracht van het Rijk van Nijmegen
November 2015
Afronden dialoogsessies op inspirerende locaties in Rijk van Nijmegen, op zoek
naar de kracht en het gezamenlijke verlangen van het Rijk van Nijmegen
Januari 2016
Vertaling vitaliteitscan en dialoogsessies naar 1 gezamenlijk plan van aanpak
Februari 2016
Afsluiten met een conferentie samen met het maatschappelijke middenveld in
het Rijk van Nijmegen
April 2016
Samen als 1 regio de Hand aan de Ploeg – Werk in Uitvoering, als antwoord op het
Onderzoek van Sterk Bestuur in Gelderland
2016 -> 2020
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina
Uitvoering en Budget
©
Leiding Project
Kernteam i.s.m. een klankbordgroep
Aanleiding project en draagvlak MGR
Verkennen met bestuurders uit Rijk van Nijmegen
Vitaliteitscan (Röntgenfoto regio)
Externe expert i.s.m. Kernteam
Presentatie Vitaliteitscan aan MGR
Externe expert i.s.m. Kernteam
Op basis van Vitaliteitscan de dialoogsessies
Ondernemers, Overheden, Kennisinstellingen/onderwijs, Maatschappelijk
middenveld door projectleiding (kernteam)
Afronding van het definitief onderzoek
Externe expert i.s.m. Kernteam
Vertaling naar 1 gezamenlijke uitvoeringsagenda
Externe expert i.s.m. Kernteam
Presentatie aan de MGR
Enkele leden van kernteam
Conferentie
Kernteam en klankbordgroep i.s.m. Ondernemers, Overheden,
Kennisinstellingen/ Onderwijs en Maatschappelijk middenveld
Budget
Maximaal Euro 80.000,00 incl. onderzoek, dialoogsessies en locaties,
afronding definitief onderzoek middels rapportage, vertaling naar 1
uitvoeringsagenda. Exclusief conferentie in maart 2016.
Franz Lisztplantsoen 200, Utrecht
December 2014
Pagina