Droes onschuldige kinderziekte of reële bedreiging?

VETERINAIR
Tekst en foto’s: Dr. Marianne Sloet van Oldruitenborgh-Oosterbaan
Droes onschuldige kinderziekte
of reële bedreiging?
Droes is een infectie die veroorzaakt wordt door een bacterie (Streptococcus equi
equi) en alleen voorkomt bij paardachtigen. De bacterie is dus niet besmettelijk
voor de mens maar wel heel vervelend voor het paard. Doorgaans tast deze zeer
besmettelijke aandoening alleen de voorste luchtwegen en de daarbij behorende
lymfeknopen aan. Dr. Marianne Sloet zet de belangrijke zaken rond deze toch
regelmatig voorkomende infectie op een rij.
De eerste symptomen van droes zijn vaak
Verspreiding
overleven in een vieze drinkbak of op andere
koorts en gebrek aan eetlust. Daarna ontstaan
De belangrijkste bron van besmetting vormen
vochtige plaatsen. Deze weg van verspreiding
vaak abcessen van de lymfeknopen, deze
paarden met droes en met name de paarden
is echter zeldzamer dan direct van paard naar
lymfeknopen zijn een belangrijk onderdeel
met pus uit de neus of uit de naar buiten toe
paard of indirect via handen of emmers.
van het afweersysteem van het lichaam. Met
opengebroken abcessen. Soms echter vormen
Paarden die ‘open’ droes gehad hebben
name de lymfeknopen tussen de kaaktakken
verborgen dragers de bron van besmetting.
kunnen de bacterie nog gedurende vier tot zes
(mandibulaire lymfeknopen) en de lymfekno-
Een verborgen drager is een paard dat zelf
weken uitscheiden. Daarom is de meest
pen achter de keel (retropharyngeale
goed hersteld is van de droes, maar de
gewenste isolatieperiode op een bedrijf, zes
lymfeknopen) worden vaak aangetast door
bacterie nog bij zich draagt. Vaak zitten de
weken na herstel van de laatste patiënt op het
droes. Tengevolge van zwelling van de
bacteriën in de luchtzakken in de vorm van
bedrijf. Als een bedrijf echter zorgvuldig alle
lymfeknopen in de keel kunnen een verhoogde
ingedroogde pusklonten (chondroïden). Deze
hygiënische maatregelen heeft doorgevoerd
ademfrequentie en benauwdheid optreden.
dragers zijn alleen met zekerheid op te
tijdens de uitbraak en alles goed huishoudelijk
Soms worden de paarden zo benauwd dat
sporen door het maken van een röntgenfoto
heeft schoongemaakt, is de kans op versprei-
acuut ingrijpen door de dierenarts noodzake-
van de luchtzakken en/of een bacteriekweek
ding, mits er geen dragers zijn, na twee weken
lijk is. Deze plaatst dan een adembuisje
van een spoeling van de luchtzakken.
al duidelijk veel minder.
(tracheotubus) in de luchtpijp. Doorgaans
De besmettelijke pus kan verspreid worden door
komt het echter niet zo ver en breken de
direct contact tussen paarden of door indirect
Uitbraken
abcessen open, naar buiten of naar de keel
contact (handen van verzorgers, gezamenlijk
De meeste paarden maken onder Nederlandse
toe. In het laatste geval komt er ook dikke pus
gebruikte emmers of waterbakken etc.).
omstandigheden droes doorgaans al door op
uit de neus.
De droesbacterie kan ook enkele weken
jonge leeftijd. Als er droes door een koppel
Besmettelijke paardenziekten
Besmettelijke paardenziekten komen al eeuwen voor. Door het
vele reizen met paarden, soms wereldwijd en door allerlei
contacten op wedstrijden, keuringen en andere hippische
bijeenkomsten kunnen besmettelijke aandoeningen zich nu vaak
gemakkelijker verspreiden dan vroeger. Iedere eigenaar heeft
daarin een eigen verantwoordelijkheid. Met een paard van een
bedrijf waar een besmettelijke ziekte heerst, moet je niet naar
andere paarden gaan en andersom de eigenaar van een bedrijf
die een besmettelijke ziekte op stal heeft, moet geen vreemde
paarden toelaten op zijn terrein. Dat geldt natuurlijk niet alleen
voor de in dit artikel beschreven aandoening droes, maar voor
alle besmettelijke paardenziekten.
Droes bij een volwassen paard tussen de kaaktakken.
78 | PaardenSport 08/2010
VETERINAIR
alleen werken na zorgvuldige reiniging.
Als er droes uitbreekt, moeten de zieke
paarden apart gezet worden en alle andere
paarden tweemaal per dag getemperatuurd
worden. Als een paard begint met koorts, kan
de dierenarts in overleg met de eigenaar
besluiten direct te gaan behandelen met
antibiotica (penicilline). Als er eenmaal sprake
is van zwelling van de lymfeklieren is
behandelen onverstandig, omdat dat vaak
aanleiding kan geven tot verlenging van het
ziekte proces (de abcessen willen niet meer
rijpen en doorbreken).
Verder is het verstandig op wedstrijden en
tijdens buitenritten altijd een eigen emmer te
gebruiken voor het drenken en het water
direct uit een kraan te halen (niet uit een
gemeenschappelijke waterbak). Ook liever niet
het eigen paard laten ‘neuzen’ met paarden
Droes bij een veulen, de keellymfeknopen zijn
van andere bedrijven.
Puntbloedingen in de slijmvliezen kan een
geabcedeerd en opengebroken.
Er is voor droes een levend vaccin geregi-
symptoom zijn van de ziekte Morbus Maculosus.
streerd (dat wil zeggen een vaccin waarin
aangepaste levende bacteriën zitten die een
jonge paarden gaat, zullen enkele dieren
paard wel antistoffen bezorgen, maar niet
elke zes maanden. Dit maakt deze vorm van
ernstige tot zeer ernstige symptomen
echt ziek maken). Deze vaccinatie mag vanaf
bescherming wel kostbaar.
vertonen, maar het grootste deel van de
een leeftijd van vier maanden worden gegeven
paarden zal alleen enkele dagen koorts
en wordt door de dierenarts in de bovenlip
Behandeling
hebben, sloom zijn en soms wat snotteren. Als
gespoten. Dieren met een hoog risico moeten
Als paarden eenmaal dikke klieren hebben, is
het bedrijfstechnisch mogelijk is, moeten zieke
vervolgens elke drie maanden worden
het beste rustig af te wachten tot de abcessen
dieren volledig geïsoleerd worden en liefst
gevaccineerd en dieren met een normaal risico
open gaan of zover gerijpt zijn dat een
door een apart iemand verzorgd worden. Als
dierenarts ze kan openen. Natuurlijk moeten
er geen aparte verzorger is, dan moet gezorgd
de paarden wel goed in de gaten gehouden
worden voor zorgvuldige hygiëne (als laatste
worden, omdat ze benauwd zouden kunnen
de zieke paarden verzorgen met aparte overal,
worden. Ook moet geprobeerd worden ze met
apart gereedschap en goed handen wassen).
lekkere hapjes of makkelijk te kauwen voer
Een bedrijf waar droes heerst moet geen
(slobber, gras) aan het eten te houden.
paarden van buiten accepteren en ook geen
Als de abcessen open zijn, moeten deze
paarden naar andere bedrijven laten gaan.
dagelijks gespoeld worden. De pus en het
Als op een bedrijf steeds opnieuw uitbraken
spoelsel bevatten zeer veel bacteriën en zijn dus
van droes optreden moet, in overleg met de
erg besmettelijk voor andere paarden. Soms zal
dierenarts, serieus gezocht worden naar de
de dierenarts besluiten ontstekingsremmers te
drager(s) van de bacterie.
geven of soms zelfs, als het paard erg benauwd
is, een pijpje in de luchtpijp plaatsen.
Preventie
Zorgvuldige hygiëne is de belangrijkste vorm
Complicaties
van preventie. Grondige huishoudelijke
De belangrijkste complicaties die kunnen
reiniging en daarna goed drogen is het
optreden zijn levensbedreigende benauwd-
allerbelangrijkste. Onder bepaalde omstandig-
heid, ‘verslagen droes’, ‘morbus maculosus’ en
heden is dat soms niet voldoende, dan kan
verslikpneumonie (longontsteking ten
eventueel na deze reiniging ontsmet worden
gevolgen van verslikken).
met natrium-p-tolueensulfonchlooramide
Van de ziekte Morbus Maculosus kan een paard
Bij ernstige benauwdheid zal de dierenarts
(Halamid®). Alleen ontsmetten is volledig
een dik hoofd krijgen ook wel morbus nijlpaard-
proberen een abces te openen of een pijpje in
zinloos omdat alle ontsmettingsmiddelen
hoofd genoemd.
de luchtpijp plaatsen. Verslagen droes is het
PaardenSport 08/2010 |
79
VETERINAIR
Röntgenfoto van de luchtzakken van een paard met een chronische droesinfectie. Met de gele pijlen is de buitenste begrenzing van de luchtzakken
aangegeven en de rode ster staat op de plaats waar de luchtzakstenen als
Ligging van de luchtzak: 1 = buitenste deel en 2 = binnenste deel
witte klonten duidelijk zichtbaar zijn. (met dank aan dr. AJ. van den Belt)
(met dank aan de Veterinaire Anatomie, Utrecht)
optreden van abcessen elders in het lichaam,
lymfeknoopzwelling. Vaak is er echter geen
bijeenkomsten moeten natuurlijk niet
bijvoorbeeld in de buik. Deze abcessen mogen
aanwijsbare oorzaak voor deze complicaties.
gehouden worden op een bedrijf waar droes
natuurlijk niet open gaan en daarom moeten
heerst. Droes proberen te ‘verbergen’ is erg
paarden met verslagen droes juist wel heel lang
Niet aangifteplichtig
dom, want als het later, na contacten met zieke
op antibiotica. Morbus maculosus is een
Droes is in Nederland geen aangifteplichtige of
paarden, toch elders uitbreekt, is vaak niet met
moeilijke naam voor een ziekte, vaak enkele
bestrijdingsplichtige ziekte en de overheid
100% zekerheid te bewijzen wie de ‘dader’ is,
weken na een droesinfectie, waarbij het dier
neemt dan ook geen maatregelen als er ergens
maar hopelijk krijgt deze wel last van zijn eigen
koorts krijgt, sloom is, niet wil eten, hoofd en
droes optreedt. De overheid beschouwt veel
geweten. Openheid en eerlijkheid is de beste
benen erg dik worden (nijlpaardhoofd en
besmettelijke paardenziekten, waaronder droes,
manier om de negatieve gevolgen van droes
olifantsbenen) en puntbloedingen optreden in
als de eigen verantwoordelijkheid van de sector.
zoveel mogelijk te beperken. Als er verstandig
de slijmvliezen. Deze ziekte treedt op als gevolg
wordt opgetreden is droes meestal een redelijk
van een overgevoeligheidsreactie en direct de
Neem verantwoordelijkheid
onschuldige ziekte van jonge paarden, waarbij
hulp van een dierenarts inroepen is van groot
Het is voor iedere paardeneigenaar van belang
er inderdaad wel af en toe ernstige gevallen
belang. Longontsteking ten gevolgen van
zich te realiseren dat hij ook een eigen
soms zelfs met dodelijke afloop voorkomen. Bij
verslikken komt gelukkig maar zelden voor,
verantwoordelijkheid heeft. Ga, als er op uw
onverstandig handelen, kunnen volwassen
maar ook hier geldt dat tijdig diergeneeskun-
bedrijf droes heerst, niet naar een wedstrijd of
paarden die in een omgeving komen met een
dige hulp inroepen erg belangrijk is. Er zijn
naar een andere stal. Laat ook geen andere
hoge infectiedruk (veel bacteriën) de aandoe-
enkele aanwijzingen dat verslagen droes en
paarden op een bedrijf komen als een van de
ning (weer) krijgen en kan droes een echte
morbus maculosus misschien juist optreden in
paarden droes heeft. Volledige isolatie van
bedreiging vormen. De voor- en nadelen van
die gevallen waarin paarden met antibiotica
droespatiënten is doorgaans alleen op hele
vaccinatie kunnen per situatie het beste met
zijn behandeld, terwijl er al sprake was van
grote bedrijven goed mogelijk. Wedstrijden of
de behandelende dierenarts doorgesproken
worden, want hij of zij kent de paarden en
bedrijfsomstandigheden het beste.
Auteur Dr.
Marianne Sloet is
als veterinair
verbonden aan
het Departement
Gezondheidszorg Paard van de Faculteit
Diergeneeskunde in Utrecht. Medewerkers van de faculteit in Utrecht verzorgen
regelmatig artikelen voor PaardenSport
over (veterinaire) zorg aan paarden.
Typische dikke pus zoals bij droes kan voorkomen.
80 | PaardenSport 08/2010