Inleiding bij de tentoonstelling Wolken, met werk van

InleidingbijdetentoonstellingWolken,metwerkvanAndreasRosenthal,
doorIngridBlansop17september2016.
Wolken…ikpraatmetAndreasRosenthalinzijnatelieroverhetthemavandezetentoonstelling:Hände
wieWolken,envolgzijngedachtealshijverteltwathemhiertoeinspireerde.Hetisprettigomeen
gevoelsmensalsAndreastehorenvertellenoverherinneringenaangebeurtenissenvanjarenheren
hoediesamenvallenenleidentoteennieuwebronvaninspiratie.Hijverteltovereenbezoekaanhet
RaketenstationopInselHombroichdattotheteindevandeKoudeOorloginbedrijfwasomonste
beschermentegenmogelijkebedreigingenuithetOosten.Hoedaareenheuvelinhetterreiniswaar
volgensAndreasdewolken,opstijgenduithetdal,eensprongetjemoetennemenomhunvaartte
kunnenvervolgen.Intuitiefstrekthijzijnhanduitomtegentehoudenwatweggaatenniettegente
houdenis.Letwel:diehandomklemtnatuurlijkeenpotlood,wijhebbenmeteentekenaarvandoen,die
vormenwilvasthoudenomzeoppapiervasttekunnenleggenvoordatzeuithetoogverdwijnen.
Onstuitbaarechterdrijvendewolkenalsdiapositievebergenvoort.
AndreasRosenthal,geborenin1950inDüsseldorf,studeerdesocialewetenschappeninMünsteren
volgdetegelijkertijdlessenaandekunstacademie.Eenpaaraanstellingeninhetonderwijsgevenhemde
vrijheidomzichartistiekteontwikkelenopdemanierdiehemgoeddunktzonderzichtehoeven
bekommerenomwatdekunsthandelvanhemverwacht.
In1980betrokRosenthaleen30vierkantemetergrootatelierindeLuftschutzbunkerinMünster,een
voormaligeschuilkelderwaardebijna2meterdikkemurenhemdagelijksherinnerenaandeterreurvan
hetnationaalsocialisme;20jaarlaterkonhijdatuitbreidentot230m2Overeenkomsttussenzijneigen
schuilkelderenhetRaketenstationophetInsel:datinbeidetenslotte–enikciteerAndreas–Arbeitmit
Güteeingebrachtwerde.InmiddelsbehoortAndreastotdegoedebekendenvangaleriehaus34A.Hij
washiermeteenoverzichtvanzijnHoutsnedes1993-2013deeerstesolo-exposantinjanuari2013en
participeerdeindegroepstentoonstellingNahebeiaanheteindvandatzelfdejaar.
De230Wolkentekeningenwaaruithiereenkeusisgemaakt,ontstondengrotendeelsin2011en2015op
tweeverschillendeplekken.Injulienaugustus2011wasRosenthaldagelijkstevindenophet
RaketenstationopInselHombroichinNeuss.Alsartistinresidencekreeghijmetbehulpvaneen
stipendiumeenmaandlangdekanseenstudietemakenvandieuithetdalopstijgendewolken;
aansluitendwerdendewerkendiedatopleverdententoongesteld.Inaprilenmeivorigjaarhuurdehij
eenWolkenkuckucksheimopde6eetagevaneenflatgebouwinzijneigenstadMünster.Watiseen
Wolkenkuckucksheim,vraagtuzichaf.PratenmetAndreasisookjeDuitsoppoetsen…hijgeeftdaarmee
heelpoëtischaandathijindewolkenwas,ja,wellichtliephijzelfsindiewolken.Enhijzagdaterruimte
wasvooreennieuwidee.Daaroverstraksmeer.
Opditpuntaangekomenmoetikeerstietsophelderen.Uweetdatwijhierstaanopeententoonstelling
diegehoudenwordtinhetkadervandeMaandvandeGrafiek.Enzoalshetmijvergingenigetijd
geledenbijhetbetredenvanRosenthalsatelierzalhetuongetwijfeldvanmiddagbijeeneersteaanblik
vandewerkenookzijnvergaan…jewordtoverweldigddoordetekeningenopgrootformaat.En
vervolgensdoordekleinere,intiemere.Enjesteltjedevraag…origineletekeningen…datistochgeen
grafiek?DaarillusteertzichhetverschiltussendeDuitseopvattingendeNederlandse…Andreaslegtuit
datvoorhemdemetgrafietneergezettegravijn,datisdemetpotloodgetrokkenlijn,behoorttotde
grafischekunsten.Hijmaaktonderscheidtussenfreiegrafikwaartoedevandaaghiertentoongestelde
werkenbehorenengebrauchsgrafik,grafiekalstoegepastmedium.Ellen–enikbenhethelemaalmet
haareens-heeftergoedaangedaandetentoonstellingWolkenvanAndreasRosenthalondankshet
verschilinopvattingovergrafiek,aanutepresenteren.
Erisnogiets,ubentnognietvanmijaf.Eigenschapvanbeeldendkunstenaarsendusookvangraficiis
debehoefteopzoektegaannaarnieuwetoepassingenvanmaterialenendespecifiekeeigenschappen
daarvan.Indeschilderkunstishetgebruikvanacrylverfjarenlangverfoeidtothettegenwoordig
algemeenaanvaardisendemogelijkheidomheeldunteschilderen,wordtgewaardeerd.De
controlecommissievandeTEFAFadviseerdeonlangsderotaprintsvanAatVeldhoenuitdejaren’60van
dezekwaliteits-kunstbeursteverwijderen.Nadatdebetreffendeantiquaareropweesdatdehele
collectierotaprintsvanVeldhoennogmaarnetdaarvoorwerdaangekochtdoorhetRijksprentenkabinet,
mochtenzeblijven.Overdigitaaltotstandgekomengrafiekishetlaatstewoordnognietgesproken
binnendeVOG,deVerenigingvoororiginelegrafiek,hoedervanpuregrafiek,maarintussenherender
wéltezienoptentoonstellingeninhetkadervandeMvdG.Overweging:moderneontwikkelingen
moetentoepassingenniettegenhouden.Belangrijkisdatdeoplagewordtvermeldendekunstenaar
daarprudentmeeomgaat.
WehebbenAndreasmeteennieuwideeachtergelateninzijnWolkenkuckkucksheimenkerennunaar
hemterug.Omdatideeuittewerkenbrachthijindeherfstenwintervan2012/2013veeltijddoorop
hetGeografischInstituutvandeWestfälischerWilhelmsUniversität,afdelingKartografie.Hijzochter
naarplattegrondenvanstedenwaarmeehijeenbandheeftendiehijooknogeenseeninteressant
stratenplanvondhebben:Münster,Berlijn,stedeninhetSauerlandenRheinland.
Hetexperimentbegintdooreenaantalmetdevrijehandgetekendewolkenbladenopmooidik,zuurvrij
papiertelatenkopiëren.Opdoorzichtigefolietekenthijhetstratenplanvankeuze.Daarnalegthijhet
wolkenbladophetstratenplan-bladendoordrenkthetwolkenbladmetwas.Dumomentdathijdat
doet,blijkendebeeldenvanbeidebladeninelkaaroptegaan.Voor-enachterkantverbeeldenhet
gezichtspuntvanuithetperspectiefvaneenkikkerdieomhoogeneenvogeldieneerwaartskijkt.“Aan
deenekantvanhetpapiervolgikmetdetekenendehandintuïtiefdenimmereindigende
wolkentrektocht,deappendixtoonteennuchter,bijnaopwetenschappelijkewijzegeordendeindeling
vandeaarde.Enik”,zegtdekunstenaar,“stadaarmiddenin”.DezeserieheetdanookTussenHemelen
Aarde.Sommigevandezewerkenwordenalsunicaaangeboden;inhetgevaldathijhetwerkvervolgens
nogeenskopieert,isdeoplagegelimiteerdtot10.
Nuhijdesmaaktepakkenheeft,herhaalthijhetexperimentookbijdegroteorigineletekeningen.Hij
erkentvantijdtottijdintotalepaniektezijn…eenexperimentispaseenexperimentalshetookfoutkan
gaan.Komthetstratenplannietinharmoniemetdewolkentekeningnaarvoren,danwordthetwerk
vernietigd.Hijwordtookeenbeetjeovermoedig…houdthetstratenplanookweleensvóórdewolkenin
plaatsvanerachter,wateentotaalanderbeeldoplevert.TerwijlhijmuziekdraaitvanHelmut
Lachenmann,Nono,Schönberg,ZimmermannenLucianoBerioploeterthijvoort.Demuziekbeïnvloedt
deloopvanzijnhand.FilosofischevraagvanAndreasdiehemaljarenbezighoudt:hetfeitdatmuziek
zijntekenendehandleidt,maaktdatervangelijktijdigheidsprakeis.Datgeldtookvoorhetwerkdathet
procesvanwaxenheeftdoorgemaakt:tweewerkengaaninelkaarop,versterkenelkaarengaaninde
tijdalséénkunstwerkverder.
IkwileindigenmeteenmeditatievanHansMagnusEnzensberger,datookalsLeitmotivvoorAndreas
heeftgewerkt:
DieGeschichtederWolken
Sowiesieauftauchen,überNachtoderausheiteremHimmel,kannmankaumbehaupten,daßsie
geborenwerden.Sowiesieunmerklichvergehen,habensiekeineAhnungvomSterben.Ihrer
VergänglichkeitkannsowiesokeinerdasWasserreichen.
MajestätischeinsamundweißsteigensieaufvorseidigemBlau,oderdrängelnsichaneinanderwie
frierendeTiere,kollektivunddumpf,ballensichtintigzuelektrischenKatastrophen,dröhnen,leuchten,
ungerührt,hagelnundschüttensichaus.
DannwiederprahlensiemiteitlenKünsten,verfärbensich,äffenalles,was
festist,nach.EinSpielistihreGeschichte,unblutig,älteralsunsre.Historiker,HenkerundÄrztebrauchen
sienicht,kommenausohneHäuptlinge,ohneSchlachten.
IhrehohenWanderungensindruhigundunaufhaltsam.Eskümmertsienichts.Wahrscheinlichglauben
sieandieAuferstehung,gedankenlosglücklichwieich,derihnenaufdemRückenliegendeineWeilelang
zusieht.