Kenmerken Romaanse kunst

Handvaardigheid
Romaanse kunst 900-1150
Inleiding
Er was verwarring/chaos in de kerk. Er was vernieuwing/vrijheid nodig. Monniken kregen een nieuwe
bezigheden. Dit was een aanleiding voor de Romaanse kunst.
Op pelgrimsroutes werden bedevaartkerken gebouwd. Voor altaren werden absides of
straalkappelen aangebouwd. Dit zijn kleine nisjes voor heiligen. Via de kooromgang konden de
pelgrims naar de kapelletjes gaan zonder de eredienst te verstoren
Architectuur
Vormgeving
De kruisvorm is ontstaan door toevoeging van een dwarsschip (transsept) op de basilica. De basilica
is alleen de lange vorm. Het dwarsschip is zegmaar de kruisplank erop.
Midden op de kruising van de basilica en het dwarsschip staat de vieringtoren.
Het tongewelf van steen was heel zwaar, dus waren de muren dik en stevig. Om het minder massief
te laten lijken kwamen er reliëfversieringen in de vorm van pilasters.
Functie
De geweldige afmetingen en massiviteit van de kerk geven de gelovige een gevoel van kleinheid van
nietigheid ten opzichte van het goddelijke.
Beeldhouwkunst
Voorstelling
Nauwelijks beeldhouwkunst omdat het donker en dus niet aantrekkelijk is.
Op de voorgevel van de kerk staan vaak religieuze, decoratieve en symbolische voorstellen. Dit
staat:
-
Op en tussen zuilen
Halfzuilen
Timpaan
Middenportaal
Vormgeving
Beeldhouwwerken kunnen vanaf 1 kant bekeken worden, zijn niet vrijstaand omdat ze vaak op een
muur of zuil zijn gemaakt. De beeldhouwwerken maken een stijve en onpersoonlijke indruk.
Functie
De beelden bij de voorzijde en ingang benadrukken de religieuze functie.
Schilderkunst
Voorstelling
Heeft een relatie met Byzantijnse vormen en motieven. De majestas is het centrale thema. Een
majestas is een jezusfiguur gezeten op een troon omgeven door een mandorla(amandelvormige
omlijsting van het hoofd). Soms ook een aureool(een cirkelvorm rond het hoofd).
Vormgeving
Vaak op grote muuroppervlakken fresco’s. Ook zuilen, kapitelen en bogen.
De majestas is symmetrisch, en heeft een strenge lineaire vormgeving. Niet naturalistisch. Niet om
de werkelijkheid maar om de symboliek.
Functie
Dient voor onderwijs en meditatie. Verfraaiing van de architectuur.
Textielkunst
Normaal religieuze verhalen op tapijten. Uitzondering: het tapijt van Bayeux. Hierop staat de slag bij
Hastings uitgebeeld.
Kenmerken Romaanse kunst
-
Zware bouw.
Ronde bogen
Beeldhouwkunst maakt deel uit van de architectuur
Anatomie is niet belangrijk bij de weergave van mensen
Miniaturen
Opkomst reliekverering
Invloed
Later op de neoromaanse architectuur van de 19e eeuw. Bijvoorbeeld de Beurs van Berlage in A’dam.
Gotiek 1100-1400
Inleiding
Is in Noord-Frankrijk ontstaan. De gedachte: ’Door licht kun je dichter bij God komen.’
-
Spitsbogen
Luchtbogen
Construtie
Steunberen
Kruisribgewelven ->
Bij de bouw van de kerken waren bouwloodsen
belangrijk. Hierin werken alle ambachtsmensen
samen onder leiding van een bouwmeester. (En
eventueel ook onder een leiding van een bisschop).Het bouwen van een kathedraal kan wel
tientallen jaren duren. Daarom zie je in sommige kathedralen eerst Romaans en daarna de overgang
naar Gotiek. Door de reizen tussen de kloosters en kerken wordt de gotische stijl overal bekend.
Overal is de vormgeving wel een beetje anders.
De gotische stijl werd niet alleen gebruikt voor religieuze gebouwen. Het straalde toenemende
macht en rijkdom uit.
Architectuur
Vormgeving
In de kathedraal in Reims zijn 33 Franse koningen gekroond. Dit is
terug te zien in het gebouw.
Op het gebouw zie je ook gebrandschilderde ramen.
Op de luchtbogen zij pinakels geplaats. Kleine torentjes voor de sier.
Kenmerkend is de verticale richting voor de gotiek.
Een lichtbeuk is de vensterzone in het bovenste gedeelte van de
hoofdbeuk(het middengedeelte van een kerk).
Een travee is het grondvlak waarop het gewelf wordt geprojecteerd,
in het middenschip zijn deze rechthoekig van vorm.
Functie
Door het samenvoegen van kruisribgewelven, spitsbogen,
luchtbogen en steunberen voldoen de gotische kathedralen aan de
technische, praktische en religieuze eisen.
De glas-in-lood-ramen zorgen voor het licht.
Schilderkunst
Voorstelling
Doordat de steden en de burgerij rijken worden komt de kerkelijke en de niet-kerkelijke
schilderkunst steeds meer in trek.
Giotto: is bekend door religieuze taferelen.
In Vlaanderen gaat de profane schilderkunst tijdens de hooggotiek een steeds belangrijke plaats
innemen naast de sacrale (gewijde) schilderingen.
Vormgeving
Giotto zorgt voor een doorbraak. Hij maakt een plastische indruk, hij schildert vanuit een standpunt
zodat de toeschouwer bij het tafereel betrokken wordt.
De broeders van Eyck(Jan en Hubert): worden gerekend tot de Vlaamse primitieven. Hun werk
markeert de overgang van Gotiek naar de Renaissance. Jan van Eyck gebruikte rond 1400 olieverf
i.p.v. eitempera(eigeel en pgiment). Dat was een revolutie! De van Eycks signeren altijd hun werk.
Functie
Veel symbolen in kunsten. Kleuren geven ook symbool.
-
Blauw is het hemelse
Wit is onschuld
Rood is lijden en liefde
Beeldhouwkunst
Voorstelling
Religieuze voorstellingen staan centraal. Veel beeldhouwwerken bij kerken.
Vormgeving
Beelden vormen een geheel met het kathedraal, ze komen nauwelijks los van de muur.
In het begin van de gotiek maken de beelden een stijve, schematische indruk. Later worden ze
dynamischer. Pas aan het eind van de gotiek krijgen mensen gezichtsuitdrukkingen, houdingen en
juist proporties. Deze ontwikkeling is ook te zien bij de schilderkunst.
Functie
De gotische beeldhouwkunst staat in dienst van de kerkelijke architectuur. Ze brengen de gelovige in
de juiste stemming bij binnengang van de kerk.
Textielkunst
Tapijtkunst bloeit op, want kastelen zijn moeilijk te verwarmen. Tapijten hebben religieuze
voorstellingen.
-
Afwisselende blauwe en rozerode achtergronden
Gedetailleerde uitwerkingen.
Kenmerken gotische kunst
-
Goddelijk licht
Lichte skeletbouw/muren niet meer dragend.
Beelden komen lang maar zeker losser te staan van de architectuur
Vroege gotiek: primitieve uitbeelden van perspectief en anatomie
Late gotiek: meer aandacht voor perspectief en anatomie.
Colonnetfiguren worden steeds minder statisch en komen losser te staan van de architectuur
Veel gebruik van glas-in-lood.
Opkomst van olieverf.
Invloed
Later voor de neogotische bouwwerken.