het aanleggen van een computernetwerk is voor surfnet nooit een

H
ET AANLEGGEN VAN EEN COMPUTERNETWERK IS VOOR SURFNET NOOIT EEN DOEL OP ZICH GEWEEST.
STERKER NOG, DE ONTWIKKELING VAN DE NETWERKTECHNOLOGIE WORDT JUIST VOORTGEDREVEN DOOR
HET GEBRUIK VAN DE DIENSTVERLENING OP HET NETWERK. VANAF HET MOMENT DAT HET NETWERK IN ZIJN
MEEST PRIMITIEVE VORM AANWEZIG IS, BEGINNEN ONDERZOEKERS HET TE GEBRUIKEN. GROFWEG ZIJN
ER DRIE SOORTEN GEBRUIK TE ONDERSCHEIDEN: INFORMATIE RAADPLEGEN, INFORMATIE AANBIEDEN EN
INFORMATIE UITWISSELEN. HALVERWEGE DE JAREN TACHTIG IS ER ECHTER NOG NAUWELIJKS INFORMATIE
ONLINE BESCHIKBAAR. DAARNAAST IS DE DIENSTVERLENING ALLESBEHALVE UNIFORM; DE EERSTE GEBRUIKERS
MOETEN HELE OF HALVE COMPUTEREXPERTS ZIJN OM DE INGEWIKKELDE COMMANDOSTRUCTUUR TE
BEHEERSEN DIE NODIG IS TOEGANG TE KRIJGEN TOT DIENSTEN OF COMPUTERS OP HET NETWERK. BUITEN DE
ONDERZOEKSWERELD EN DE UNIVERSITEITEN IS ER VRIJWEL NIEMAND DIE GEBRUIK MAAKT OF ÜBERHAUPT
WEET HEEFT VAN DE MOGELIJKHEDEN VAN COMPUTERNETWERKEN. EN DAT IS OOK HELEMAAL NIET DE OPZET.
EEN DATACOMMUNICATIENETWERK ALS SURFNET IS DOOR EN VOOR DE EIGEN DOELGROEP VAN HOGER
ONDERWIJS EN ONDERZOEK OPGEZET. HET IS IN EERSTE INSTANTIE EEN HULPMIDDEL OM GEMAKKELIJK EN
SNEL INFORMATIE UIT TE WISSELEN EN COMPUTERS EN PROGRAMMA’S OP AFSTAND TE GEBRUIKEN. HET
INTERNET ZOALS DAT TWINTIG JAAR LATER BESTAAT HEEFT NIEMAND – BEHALVE EEN ENKELE VISIONAIRE
SCIENCE FICTION AUTEUR – VOOR OGEN.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 46
08-04-2008 14:14:06
SURFNET:
DE DIENSTVERLENING
HOOFDSTUK
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 47
5
08-04-2008 14:14:20
SURFNET: DE
DIENSTVERLENING
5.1
Al vanaf begin 1986 worden er, onder auspiciën van de begeleidingscommissie Samenwerkende
UniversitaireRekenfaciliteiten(SURF),dienstengeleverd.Ditgebeurtechteropbasisvannogniet
gestandaardiseerde,vanmeerdereleveranciersafkomstigevoorzieningen.
48
De beginperiode: een allegaartje aan diensten.Com-
InheteerstejaarvolgennogSURFconference(be-
mando’senadresseringlopenvoordeverschillende
richtuitwisselingtussenbepaaldegroepengebruikers),
systemensterkuiteen.Eind1987zijnalleveertien
SURFboard(elektronischprikbord,oponderwerp
universiteiten,tweeHBO-instellingenenvieronder-
gerangschikt),SURFmailbox(toegangtotelektroni-
zoeksinstellingenopSURFnetaangesloten.
schepostbussen),SURFtelepad(toegangtotSURFnet
Intotaalzijnerenkeleduizendengebruikersdievia
vanafeenwillekeurigeplaatsviahettelefoonnet)en
eenterminal–vaakdoormeerderepersonengebruikt,
SURFdirectory(bestandmetnamenenadressenvan
ineenspeciaallokaal–ophetnetwerkaangesloten
gebruikers).Eenindrukwekkendelijstdiensten,maarde
databaseskunnenraadplegen,elektronischepost
mogelijkhedenzijnbeperkt.Deophetnetwerkbeschik-
(e-mail)versturenengebruikmakenvanverwerkings-
bareinformatieisgelimiteerdenmoeilijktoegankelijk
programma’sdiedraaienopcomputersopeenandere
doorhetontbrekenvanstandaardisatie.Diversepubli-
locatie.
catieseneenhelpdeskhelpengebruikersdievastlopen.
AlsSURFnetop1januari1988officieelvanstart
gaat,zijnervierzogenaamdebasisdiensten
Omdegebruikerseenuniformengebruiksvriendelijk
beschikbaar:SURFmail(elektronischepost),
dienstenaanbodtekunnenleveren,werkendemede-
SURFacces(toegangtotinformatiedienstenzoals
werkersvanSURFnetdeeerstejarenhardaan
databanken),SURFfile(versturenenophalenvan
standaardisatie.Deelektronischepostdiezichonder
bestanden)enSURFjob(programma’svanafde
denoemerSURFmailineentoenemendepopulariteit
eigencomputeraanbiedenterverwerkingopeen
magverheugen,isindiebegintijdeentypischvoor-
anderecomputerinhetnetwerk).
beeldvanhetontbrekenvaneenstandaard.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 48
08-04-2008 14:14:24
SURFmail
SURFboard
SURFfile
SURFaccess
SURFdirectory
5.2
5.3
Gebruikersmoetendemeestingewikkeldeadressen
beheervanSURFnetopzichtenemen.SARAaccep-
intypen.Bovendienzijnerverschillendesystemenen
teertenvoerttotopdedagvanvandaaghetbeheer.
iedereenbeschiktovermeerdereadressen.Hetisin
Erkomteenuniformeadresseringmethetbekende
feiteeenchaos,zekeralsgeprobeerdwordteenmail
apenstaartjealskenmerkendelement.Hetgebruikvan
testurennaariemanddienietopSURFnetisaange-
TCP/IPvanaf1989zorgtervoordatookeenaantal
sloten.DeintroductievandeX.400mail-standaard,
andereSURFnet-dienstenvoorvelegebruikers
eenOSI-standaard,moetdeoplossingbiedenvoordit
beschikbaarkomt.
probleem,maarhetblijktteingewikkeld.Medewerker
Intussengroeitdebeschikbareinformatieophetnet-
vanheteersteuur,ErikHuizer:
werkbeginjarennegentigineenhoogtempo.Door
deintredevanhetInternet-protocolalswereldwijde
In1989hebikeenpoginggedaanomdee-mailnaar
standaardendetoegangtothetinternet(voortaan
X.400temigreren.Eristoeneenhelemooiegateway
geschrevenmetkleineletter),verdwijnthetprobleem
geïnstalleerd,maarikhadeigenlijkallanghetinzicht:
vandegebrekkigestandaardisatiegeleidelijknaar
ditgaathetnietworden.OSIwasprachtig,maarveel
deachtergrond.Datbetekentdatdegebruikersvan
teingewikkeld.
SURFnetnietalleensteedsmeerinformatietothun
beschikkinghebben,maardatookdetechnischebar-
DetoepassingvanTCP/IPleidttoteenveelbetere
rièressteedskleinerwordenendesoftwaresteeds
oplossing.Op1mei1989sluitSURFneteensamen-
gebruiksvriendelijker.
werkingsovereenkomstmetNLnet,deNederlandse
takvanhetEuropeseEUnet.Doelisonbelemmerd
dataverkeertussendegebruikersvanSURFneten
EUnetenandereresearchnetwerkenwaaronderhet
AmerikaanseInternet.BijSARAinAmsterdamricht
SURFneteenInternet-knooppuntin.SURFnetvraagt
SARA,datalsinds1982ervaringheeftmethetInternet
ensinds1986eenofficiëleaansluiting,hetnetwerk-
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 49
5.1 Op10januari1989sluitookdeOpenUniversiteitinHeerlen,alslaatste
vandeuniversitaireinstellingen,eenmeerjaren-overeenkomstmet
SURFnet.
5.2 Hetgebruikvane-mailstijgtexplosiefindeeerstejarenvanhet
bestaanvanSURFnet.Inhetoverzichthetaantalberichtenin
duizendtallen.
5.3 Logo’svandeeerstedienstenvanSURFnet.
49
08-04-2008 14:14:26
‘DieUrl’szijnwelhandig’
5.4
Hetenigeprobleemlijktnoghoealdieinformatiete
Het World Wide Web. Deenormetoenamevaninfor-
vinden.Ditprobleemwordtopgelostdoornaastde
matieopinternet,hetinmiddelswereldwijdenetwerk
dienstSURFdirectory,deSURFnetGidsteintroduceren,
waarSURFnetdeelvanuitmaakt,veroorzaaktbegin
eenindeloopderjarensteedsverderuitdijendboek-
jarennegentigdeopkomstvanzogenaamdenavigatie-
werkdatbehalveeenoverzichtvandeSURFnetdien-
dienstendieordepogentescheppenindewirwaraan
steneeninventarisatiebiedtvanalleinformatieophet
informatie.
netwerk.Alleenzokunnengebruikersefficiëntgebruik
DebekendsteisdannogGopher,ontwikkeldin1991
makenvanalhetmooisdatSURFnettebiedenheeft.
opdeuniversiteitvanMinnesota,dieeentekstinterfacegebruiktmeteensterkehiërarchischeindeling.
Hettoegankelijkmakenendelenvaninformatieisdus
Devoordelenvoordegebruikerzijnevident.Zonder
eenbelangrijkaandachtsgebiedvoorSURFnet.
deexactelocatievanbepaaldeinformatietekennen,
EenvoorbeeldisSURFdoc,eenprojectdatalsdoel
kaniemanddieinformatievindendoorviaeenreeks
heeftomdesamenwerkingtussendeuniversiteits-
keuzemenu’sbijhetgezochteonderwerpuittekomen.
bibliothekenenderekencentratebevorderen.Dit
HetAmerikaanseGopherlijkteenveelbelovendetoe-
projectlooptvan1992tot1995enwordtgecoördineerd
komsttegemoettegaan.HetisechtereeninEuropa
doormedewerkervanheteersteuurMariaHeijne.
ontwikkeldenavigatiedienstdievooreenwarerevolutie
ZoslaatdeKatholiekeUniversiteitBrabanteentijd-
zorgt:hetWorldWideWeb(WWW).
schriftcollectieartikelenvanElsevieropenontsluitdie
50
viahetnetwerkvoorandereuniversiteitsbibliotheken.
SURFnetmaaktin1992voorheteerstkennismethet
Hetontsluitenvaninformatievoornetwerkgebruik
WWW.IndatjaarhoudtdeInternetEngineeringTask
leidtindeeerstehelftvandejarennegentigtotvele
Force(IETF)inZüricheenbijeenkomstoverdetoegan-
oplossingenenapplicaties.Eenvandienieuweappli-
kelijkheidvaninformatieophetinternet.
caties,hetWorldWideWeb,zalzichuiteindelijk
OpdiebijeenkomstisookTimBerners-Lee,eenmede-
ontwikkelentoteenvoordeeindgebruikervriendelijke
werkervanCERN,aanwezig.SURFnet-medewerker
manieromzicheenwegtebanenindebergaaninfor-
ErikHuizer,iserbijalsBerners-Leezijnplannenvoor
matieophetinternet.
eennieuwenavigatiedienstontvouwt:
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 50
08-04-2008 14:14:28
5.5
TimBerners-Leezei:“ikwilookietslatenzienendat
5.6
ErikHuizerillustreertditmetdevolgendeanekdote:
noemikhetWorldWideWeb.”Datwerktemethyperlinksenurl’s.Nou,daarhebbenwemetzijnallennaar
Tijdensdeeerstesamenkomstmetdeurl-werkgroep,
gekeken.Hijhadalleennogmaareentekstinterface
ergensbegin1993,haddenweeendiscussieoverde
omtelatenzien.Enwedachten:datlijktgewoonop
standaardvoordeadresseringophetweb,zegmaar
Gopher,alleendieurl’szijnwelhandig.
eenadresalshttp://www.surfnet.nl.Datwaseen
internationaalgezelschap.Ikweetnogdatiemandzei:
HetlijktErikHuizerpraktischomdeurl(uniform
“wemoetendatadresnietteingewikkeldmaken,want
resourcelocator)-adresseringvanTimBerners-Lee
straksmoethetwordengebruiktineenadvertentie
toetepassenbijGopher.Verderziethijnietveelinhet
indekrant.”Daarmoestenweallemaalgeweldigom
nieuweidee.Enhijisnietdeenige.OokTimBerners-Lee
lachen.Maartweejaarlaterstondzo’nadresinmijn
zelfvoorzietnietdegeweldigeopmarsdiezijnWorld
belastingbiljet.Datisechtheelsnelgegaan.
51
WideWebinbetrekkelijkkortetijdzalmaken.Degrote
krachtvanhetWorldWideWebzijndehyperlinkswaar-
In1993en1994breekthetWorldWideWebdefinitief
meeviaeenbepaaldwoord,reekswoordenofafbeel-
bijhetgrotepubliekdoor,mededoordeopkomstvan
ding,naareenanderdocument,bestaandeuitéénof
browserszoalsMosaic.Halverwegedejarennegentigis
meerwebpagina’sdoorverbondenwordt.Detaalwaarin
ervrijwelniemandmeerdienietheeftgehoordvanhet
webpagina’swordenopgemaaktheethtml(hypertext
‘web’ofde‘elektronischesnelweg’.
mark-uplanguage).Alsnelblijktdepotentievanhet
WorldWideWeb.Hetiseengemakkelijke,uniformeen
toegankelijkemanierominformatieophetinternette
plaatsenenoptezoeken.EenhalfjaarnazijnontmoetingmetBerners-LeerichtErikHuizerbinnendeIETF
eenspecialehtml-werkgroepop.Datwilechternietzeggendatdevolleomvangvandeinternet-revolutiedie
aanhetplaatsvindenis,directtotiedereendoordringt.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 51
5.4EenscreenshotuitvaneenvroegeversievanhetWorldWideWebvan
TimBerners-Lee.
5.5 TimBerners-Lee.
5.6OpeningschermenvanhetopGophergebaseerdeInfoServicesvan
SURFnet.
08-04-2008 14:14:31
In 1996 bedraagt het aantal
internetgebruikers250.000
5.7
OverigensblijktnuookdatdenaamSURFnetindertijd
Gopher,welkelaatsteoverigensna1996geruisloosvan
uitstekendgekozenis.Wantalstermvoorhetoverhet
hetinternet-toneelverdwijnt.Hetgebruikenbezitvan
internetzwervenviahyperlinks,komthetwerkwoord
computersdringtdoortotallegroepengebruikersdie
‘surfen’inzwang.DeopkomstvanhetWorldWideWeb
SURFnetbedient,eensituatiedietienjaareerderniet
heefttotgevolgdatnieuweinternetprovidersalspad-
wasvoorzien.Aanheteindvan1996bedraagthetaan-
destoelenuitdegrondschietenomhetgrotepubliek
talgebruikersnaarschatting250.000,vooraldooreen
tegaanbedienen.SURFnet,samenmetNLnet,lange
toenamevanhetaantalstudentendattoegangkrijgt
tijddeenigeinternetproviderinNederland,heeftop
totSURFnetenmassaalgebruikgaatmakenvanhet
datgebiedweinigtevrezen.SURFnetheefteeneigen
WorldWideWebene-mail.
doelgroepdiehetbedient:hethogeronderwijsende
52
onderzoeksinstellingen.Doordejarenlangeervaring,de
Nieuwe diensten.Deexplosievegroeivanhetinternet
specialistischedienstverleningendevoortdurendein-
heefttweekanten.Enerzijdsgroeitdeaangeboden
spanningomopnetwerkgebiedvooropteblijvenlopen,
informatieineenenormtempo.Steedsmeerbedrijven
weetmenzichverzekerdvandetrouwvandeaange-
eninstellingen,maarookparticulierenpresenterenzich
sloteninstellingen.Naastdeuniversiteitendiesindsde
ophetWorldWideWebmeteeneigenwebsite.
aanvangvanSURFnetophetnetwerkaangeslotenzijn,
Anderzijdswordenermeertoepassingenvoorhet
vindterookeengestagegroeivanhetaantalaanslui-
internetontwikkeld.Doorhetbeschikbaarkomenvan
tingenvanHBO-enonderzoeksinstellingenplaats.
steedshogerebandbreedtesishetmogelijkbijdeze
Doordebeperkingvandedoelgroepraaktdemarkt
toepassingengebruiktemakenvanvideoenaudio.
middenjarennegentigindebreedteverzadigd.
SURFnetspeelthieropindoornaastdetraditioneleen
Indedieptevalternogweleenenandertewinnen.
nogsteedsgoedgebruiktedienstenalse-mailenftp
DepopulariteitvanhetWorldWideWebhelptdaar
(filetransfer)enhetrelatiefrecenteWorldWideWeb,
bij.In1995bedraagthetaantalgebruikerstussende
nieuwedienstenteontwikkelendiegebruikersinstaat
130.000en150.000personen,terwijlbijdeoprich-
stellenrechtstreeksmetelkaartecommunicerenof
tingin1987,hetdoel100.000was.Hetpopulairstzijn
samentewerkenviahetinternet.
e-mailendenavigatiedienstenWorldWideWeben
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 52
08-04-2008 14:14:34
5.8
5.9
RuwwegheeftdedienstverleningvanSURFnetzich
Hoewelervooraloptechnischgebiedaanlooppro-
ontwikkeldtoteendrietaldeelgebieden:dienstenmet
blemenzijn,zijndeervaringenvandeeindgebruikers
betrekkingtottoegangtothetnetwerk,dienstenmet
overwegendpositief.Nietverwonderlijkineentijddat
betrekkingtotveiligheid,authenticatieenautorisatieen
hetWorldWideWebnognietbestaatendemeeste
toepassingenvooreindgebruikers.
mensen–endusookstudenten–geenideehebben
Veelvandenieuwedienstenwordenontwikkeldin
vandemogelijkhedendiecomputernetwerkenbieden.
eenreeksopeenvolgendeinnovatieprojecten,waarvan
DeproefnemingdringtzelfsdoortothetWitteHuisin
hetvijfjarigeSURF-ACEprojectin1995deeersteis,
Washington.Eenbeleidsmedewerkerophetgebiedvan
opgevolgddoorverschillendegeneratiesSURFworks.
wetenschapentechnologievanhetWitteHuisverzendt
AanheteindevandeperiodevanvijfjaarkanSURF-
injuli1993hetvolgendee-mailberichtnaarSURFnet:
ACEbogenopeenaantaltastbareresultatenzoalsde
SURFnetSearchEngine,deSURFkit(opvolgervande
….I’dliketoknowabitmoreaboutSURFnet’suseof
papierenSURFnetGids),enVideo-enaudiohosting.
installedcabletelevisionnetworksasameansof
bi-directionalnetwerkaccess.Thereareinklingshere
Toegangsdiensten.Albeginjarennegentigontwik-
thatinvolvementofthecableindustrycouldbea
keltSURFnetactiviteitenomstudentenkennistelaten
bigboost,butIneedtoknowmoreabouttheDutch
makenmethetnetwerkendenetwerkvoorzieningen
experiencetobeabletodosomethingaboutit.
vanSURFnet.Zowordtin1990hetprojectStudenten
WerkplekOntsluiting(SWO)gestart.Inditproject
maaktSURFnetgebruikvanhetalomaanwezigekabeltelevisienet.NegentigstudentenvandeKatholieke
UniversiteitNijmegenwordenthuisviahetkabelnetop
SURFnetaangesloten.OokinWageningenvindteen
5.7 Op17oktober2001krijgtSURFnet,indepersoonvanKeesNeggers,
deInfraVISIEBreedbandAwardtoegekend.Dejurylichttetoe:“De
voortrekkersrolvanSURFnetoponderzoeksgebiedenhaarvooruitstrevendeprojecten,inhetbijzonderSnelnetenhetstudentenproject
FibertotheDormitory,hebbengeleidtottoekenningvandezeprijs”.
proefplaats.Hetdoelisomuiteindelijkviahetkabelnet
dezelfdefunctionaliteitenkwaliteitopdethuiswerkplek
tebiedenalsopdewerkplekopdeuniversiteit.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 53
5.8 SURFnet-gebruikdoordejaren.
5.9DeSURFkit,opvolgervandeSURFnetGids.
53
08-04-2008 14:14:38
5.10
Hetaansluitenvanzoveelmogelijkeindgebruikersop
Nadevastekoperdraad-englasvezelverbindingen
hunwerkplekthuisblijfteenbelangrijkaandachtspunt
wordtin2000ookgestartmetproevenophetgebied
vanSURFnet.HetprojectStudentenOnline,gestart
vandraadlozenetwerkverbindingen.Ditmondtin2002
in1998,isbedoeldomzoveelmogelijkstudentenen
uitinhetnationaleprojectFreebandImpuls.
medewerkersvanaangesloteninstellingenonlinete
Eenprojectdatinopdrachtvanhetministerievan
krijgenviaeentelefoonverbinding.
EconomischeZakenwordtuitgevoerddoorde
EenjaarlatergaatSURFnetaandeslagomeen
StichtingWetenschapenTechniek,hetTelematica
breedbandinternettoegangviaADSLmogelijkte
InstituutenSURFnet.
maken.VerschillendepilotsvindenplaatszoalsADSL
Uiteindelijkleidtdittotdediensteduroamwaarbij
AccessInfrastructurein2000waarbijwoonhuizen
studentenvaneenbepaaldeinstellingbijeenandere
vanstudentenenmedewerkersinTwente,Delften
instellingviahuneigenlaptoptoegangkrijgentot
AmsterdamviaADSLophetnetwerkvandeuniver-
hetnetwerkvandieinstelling.Uiteraardspeeltde
siteitwordenaangesloten.Uiteindelijkleidendeze
beveiligingvanhetnetwerkbijdezenieuwedienst
pilotstotdienstenalsSURFnetThuisADSLenzijn
eenbelangrijkerol.OokopditgebiedhoudtSURFnet
opvolgerSurfSnelADSL.
zichuitdrukkelijkbezigmetnieuweontwikkelingenen
technieken.
InmiddelswordenookinhetkadervanGigaPortde
54
eersteverkenningengedaanvannieuwetoegangstech-
Veiligheid, authenticatie en autorisatie.In2003worden
nologieënopbasisvanglasvezelverbindingen.Het
dedienstenophetgebiedvanveiligheid,authenticatie
resultaatishetprojectFibertotheDormitory(FTTD)
enautorisatieondergebrachtineenaparteafdeling:
datin2000vanstartgaat.Alseerstewordenin2001in
Middleware,onderleidingvanTonVerschuren.Middle-
hetkadervanhetproject2.600eindgebruikersviahet
wareregeltonzichtbaarvoordegebruikerallerleionmis-
netwerkvandeTUDelftaangesloten.MetFTTDwor-
bareprocessen,bijvoorbeeldophetgebiedvanbeveili-
densnelhedenbereiktvan10Mb/stot100Mb/s.Ge-
ging.Alsindshetontstaanvannetwerkenzijnditsoort
lijksoortigeprojectenwordenopgestartinEindhoven,
dienstennoodzakelijkom(persoons)gegevenstebe-
Groningen,Nijmegen,Twente,UtrechtenWageningen.
schermenenongeautoriseerdetoegangtevoorkomen.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 54
08-04-2008 14:14:52
Hetteamreageertnietalleen,maartreedtookpreventiefop
55
EendienstdieofficieelnietonderMiddlewarevalt,maar
HetteamopereertgrotendeelsvanuitUtrechtsamen
weldirectmetdeveiligheidvanhetnetwerktemaken
metexpertsvanaangesloteninstellingen.Daarnaast
heeftisSURFcert-vóór2004onderdenaamCERT-NL.
hebbenenkeleinstellingenookeeneigenteam.Omdat
Alin1992blijkthetnoodzakelijkeenComputerEmer-
beveiligingvanhetnetwerk,24uurperdag,steeds
gencyResponseTeam(CERT)opterichten.SURFcert
belangrijkerwordt,zoektSURFnetnaarnieuwe
onderzoektencoördineertallegevallenvanbeveili-
mogelijkhedenomdeactiviteitenvanSURFcertuitte
gingsinbreuken,dieafkomstiglijkentezijnvanSURFnet
breiden.
instellingen–studentenzijnferventehackers–ofwaarbijSURFnetinstellingenhetslachtofferzijngeworden.
Hetteamreageertnietalleen,maartreedtookpreventiefopenadviseertalsdatnodigis.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 55
5.10 SurfSnelADSL.nl,deopvolgervanSURFnetThuisADSL.
08-04-2008 14:14:58
‘Weproberendatelk
jaarteverdubbelen’
5.11
WaltervanDijk,afdelingshoofdvanAccountAdvise-
Omdatstudentensteedsmobielerwordenenvakken
ringwaartoeSURFcertbehoort,zegthierin2007het
volgenbijandereinstellingen,maarweltoegangwillen
volgendeover:
blijvenhebbentotheteigennetwerkennetwerkvoorzieningen,wordtauthenticatieenautorisatiesteeds
56
Wezijnnubezigomopallegroteinstellingeneen
belangrijker.Ookdeontwikkelingvandraadloze
vergelijkbaarCERT-teamtekrijgen,omdatveiligheid
netwerkennoopttotactieopditgebied.In2002start
heelbelangrijkisgewordenenookdieinstellingen24
onderzoeknaardebeveiligingvandraadlozenetwerken
uurperdagbereikbaarmoetenzijn.SURFcertleidtdie
diehetvoorstudentenenmedewerkersvaneenop
nieuweteamsopenbegeleidtze.Daarzijnweafgelo-
SURFnetaangesloteninstellingmogelijkmoetmaken
penjaarmeebegonnen.Ditjaargaanwenaartwintig
inteloggenopdedraadlozenetwerkenvanalleophet
teamsenweproberendatelkjaarteverdubbelen.
SURFnet-netwerkaangeslotenorganisaties.Ditleidt
totdetotstandkomingvanhetaleerdergenoemde
Tenbehoevevandeveiligheidvanhetnetwerkworden
Eduroam.
doorSURFnetverschillendedienstenontwikkeld.
Indezeperiodestartenookprojectenopauthenticatie-
Nietalleenwordenertechnischehulpmiddelenaange-
gebiedwaaruitbijvoorbeeldA-Selectvoortkomt.
boden,maarookbiedtSURFnetvoorlichtingvoorde
MetA-Select(Authenticatie-Selectie)kunneneind-
gebruikersvanhetnetwerk.
gebruikersvanSURFnetgeautoriseerdetoegang
SURFnetenKennisnetvoerengezamenlijkbewust-
krijgentotallevoorhenbedoeldedienstenmeteen
wordingscampagnesopgebiedvanbeveiligingen
enkelecombinatievanusername/passworddanwel
gevendaarbijinformatieoverzakenalshetvoorkomen
zwaarderevormvanauthenticatie.Daarbijkangebruik
vanvirussen,hetgebruikvanfirewallsenhetzorg-
wordengemaaktvantechniekenwaarbijdegebruiker
vuldigomgaanmetwachtwoorden.Daarnaastiser
doormiddelvaneenpincodeviaeentelefoonof
eenanti-spamserviceenbijvoorbeeldeensysteem
bankpastoegangkrijgttoteennetwerkdienst.Deze
voornetwerkbeheerdersomineenvroegtijdigstadium
conceptenzijnzosuccesvoldatzeookbijdeoverheid
worm-uitbraken,hackpogingenenanderverdacht
wordentoegepast.EenvoorbeeldisDigiD,waarbijelke
dataverkeertedetecteren.
burgerdoormiddelvanééninlognaamenwachtwoord
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 56
08-04-2008 14:15:02
5.12
5.13
toegangheefttotdedigitaledienstenvandegemeente
metuniversiteiten,diescholeninhunregioonderhun
ofoverheid.Tenbehoevevandesamenwerkingvande
hoedenemen.Insamenwerkingmetaandeelhouder
aangesloteninstellingenisSURFfederatieinhetleven
KPNTelecomwordenplannengemaaktvooreen
geroepeneneind2007inproductiegegaan.Deze
nieuwebeslotenvennootschapvoordezeactiviteiten,
dienstbiedtbehalveeenplatformvooruitwisselingvan
eduSURF.Doelisuiteindelijkeenlandelijkdekkendnet-
gegevensooktoegangtotlandelijkedienstverleners
werkvoorhetheleonderwijs.Inkortetijdiserin
zoalsuitgevers.Aldezemiddlewareisuiteindelijknodig
hetkadervanBVEneteentoestroomvannieuwein-
omdeeindgebruikerongestoord,veiligenonafhan-
stellingen.ZowelRegionaleOpleidingenCentra
kelijkvandewerkplekgebruiktelatenmakenvande
(ROC’s),LandelijkeOrganenBeroepsonderwijsals
toepassingendieSURFnetviazijnnetwerkaanbiedt.
AgrarischeOpleidingenCentra.
In1997komthetministerievanOnderwijs,Cultuur&
SURFnet/Kennisnet.Vanafdestartbehorennaastde
Wetenschappenechterzelfmeteeninitiatief:Kennis-
universiteitenenonderzoeksinstellingen,ookalleande-
net.Deoverheidstelthiermeeeenstructureleaanpak
redoorhetministerievanOnderwijs,Cultuur&Weten-
vandeICT-dienstverleningvooraanhetprimair,mid-
schappengefinancierdeinstellingentotdedoelgroep
delbaarenvoortgezetonderwijs,deBVE-sectoren
vanSURFnet.AanvankelijkrichtSURFnetzichalleen
cultureleinstellingen.BijSURFnetzietmendeaanpak
ophethogeronderwijsendeonderzoeksinstellingen.
metledeogenaan.Degedachteis:waaromeennieuwe
Middenjarennegentigishetgrosvandezeinstellingen
structuuropzettenalseraleenuitstekendnetwerkis,
aangeslotenbijSURFnet.
datinsamenwerkingmetdeuniversiteitenalveel
In1995vraagthetministerievanOnderwijs,Cultuur
dienstenheeftontwikkeld:namelijkSURFnet.
&WetenschappenofSURFnetinsamenwerkingmet
KPN,ookdeBVE-sector(BeroepsonderwijsenVolwasseneneducatie)wilgaanbedienen.Eenjaarlaterdoet
5.11 Draadlozetechniek:verbindingmakenviahetmobielenetwerkvia
eenspeciaaltelefoontoesteleneenlaptop.
SURFnetinsamenwerkingmetBVEneteenaanbod.
DeanimoonderBVE-instellingenisgroot.Voorhet
primairenvoortgezetonderwijswerktSURFnetsamen
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 57
5.12 In2004startdesamenwerkingtussenKennisnetenSURFnet.
5.13 ViaKennisnetbereiktSURFnetvanaf2004eennieuwedoelgroep.
57
08-04-2008 14:15:08
5.14
Waarom,metanderewoorden,hetwielopnieuwuit-
In2004isdesamenwerkingeenfeit.Deaansluitingop
vinden.Hetministerieheefthierechteranderege-
eennetwerkisnueenzaakvoordemarkt-NLtreeis
dachtenoverenvertrouwteropdatdevrijemarkt
inmiddelsterziele-endeverantwoordelijkheidvande
allewensenzalwetentevervullen.Hetnetwerkende
afzonderlijkeinstellingen.WelbiedtSURFnetaanzo-
internetaansluitingenvoorallescholenwordeninéén
genaamdeOSP’s(OnderwijsServiceProvidersdieaan
klapopenbaaraanbesteed.SURFnetschrijfthierniet
scholenICT-dienstenleveren)demogelijkheidgebruik
opin,omdathetzichnietalsaanbiedendemarktpartij
temakenvandehoogwaardigeinternetstructuurvan
beschouwtmaaralstaakorganisatieindienstvande
SURFnetomdeaanhenaangeslotenscholente
doelgroep.UiteindelijkwintNLtree,eensamenwer-
bedienen.
kingsverbandvankabelbedrijvendeaanbesteding.In
SamenontwikkelenSURFnetenKennisnetinnovatieve
1999gaatKennisnetvanstart.Deinstellingendienog
dienstenvoorhetonderwijs.Doelstellingvanhet
gebruikmakenvanSURFnetstappen,metuitzondering
samenwerkingsverbandisdatinnovatievebruikbare
vaneenaantalBVE-instellingen,overnaarKennisnet.
ICT-toepassingenvoorhetgeheleonderwijsbeschik-
UiteraardblijftSURFnetdeontwikkelingenbijKennis-
baarkomenenopgroteschaalwordengebruikt.
netopdevoetvolgen.
IndedriejaardatSURFnetenKennisnetsamenwerken
zijneralveleinitiatieventotstandgekomen.Zostart
58
In2003komtdeoverheidtotdeconclusiedatzijniet
in2004hetprojectSamenSnelopGlas.Doelvandit
langerverantwoordelijkwilzijnvoordeinternetaan-
projectisomdemarktuittedagenscholeneenhoog-
sluitingenvandescholen.MaarophetICT-gebiedvan
waardigeinfrastructuur,gebaseerdopglasvezel,te
dienstenencontentwilzijnietallesaandevrijemarkt
bieden.Hetideeisomdoorvraagbundelingoplokaal
overlaten.DatblijfthetdomeinvanKennisnet.Ervin-
niveau-inDenHaagisdatbijvoorbeeldopgroteschaal
dengesprekkenplaatstussenSURFnetenKennisnet
aandegang-glasvezelnetwerkenterealiseren.
oververregaandesamenwerkingophetgebiedwaarde
Hetresultaatisdaterin2005glasvezelnetwerkenvoor
activiteitenvanbeideorganisatieselkaaroverlappen:
500scholenzijngerealiseerdinLeiden,Deventeren
deontwikkelingvannieuwedienstenendeexploitatie
TilburgenopregionaalniveauindeVeenkolonieën,
daarvan.
ZeelandenZuid-Limburg.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 58
08-04-2008 14:15:16
5.15
5.16
VeelvandealbijSURFnetaanwezigedienstenzijnin
zaambijSURFnetenverantwoordelijkvoorhetsamen-
eenanderjasjebeschikbaargesteldvoorKennisnet.
werkingsprojectmetKennisnet,zegthierover:
Omscholenbekendtemakenmethetaanbodwordt
erin2005gestartmetvijfvoorbeeldscholen,in2006
Diewedstrijddaagdescholierenuitomeenwebsite
uitgebreidtot25,dieervaringopdoenmetondermeer
temakeninbepaaldedisciplines:natuur,cultuur,
streamingvideo,webvideoengaming.Eengoedvoor-
historie,datsoortgebieden.Indietijdwasdatheelerg
beeldisdedienstExpertopAfstand,waarbijschool-
nieuw.KeesNeggersmaakteonsattentopThinkQuest
klassenviavideoconferencingvragenkunnenstellen
enSURFnetheeftdiewedstrijdtoennaarNederland
aanexperts.Zowordenballetdansersvanhetnationaal
gehaald.
balletondervraagdoverhunberoepenkunnenleerlingeningesprekgaanmetbekendhedenalsWimdeBie
In1997doenmiddelbarescholenvoorheteerstmee
–vroegertelevisiemakermaartegenwoordigenthou-
aanThinkQuest.Alsbeloningwordendezescholen
siastinternetterenblogger–enwetenschapsjournalist
tijdelijkaangeslotenopSURFnet.Dewedstrijdiseen
GovertSchilling.Eenaantrekkelijkemethodeomhet
succes.AlmeteenindatjaarziteenNederlandsescho-
belangendemogelijkhedenvanSURFnet/Kennisnetbij
lierineenteamdatdehoofdprijswintmeteenwebsite
leerlingenonderdeaandachttebrengen,ishetorgani-
overdeHimalaya’s.Ookin1999winnenNederlandse
serenvanwedstrijden.ZointroduceertSURFnet/Ken-
scholieren,vandeGSGSeleniuminHellevoetsluiseen
nisnetdewedstrijdMake-a-Game,waarbijleerlingen
hoofdprijs.Dezesuccessenleidenin2000totdeop-
inhetvoortgezetonderwijslesstofmoetenverwerken
richtingvandeStichtingThinkQuestNederland.
59
ineencomputergame.EentweedewedstrijdisExposeyourTalent,waarbijeenvideofilmgemaaktmoet
worden.In2005doenbijna2.000leerlingenvan79
5.14 ExpertopAfstandindeklas.Hetjaar2005markeertdedefinitieve
doorbraakvanstreamingvideoinhetonderwijs.
scholenmeeaandezewedstrijd.Eenvandewedstrijd-
5.15 WimdeBieals‘ExpertopAfstand’.
onderdelenvanSURFnet/Kennisnetdienogstamtuit
heteduSURF-tijdperkisdevanoorsprongAmerikaanse
wedstrijdThinkQuest.RoelRexwinkel,sinds1992werk-
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 59
5.16 TijdenshetHollandFestivalinAmsterdamwerddeopera-voorstelling
EralaNotteop4K-kwaliteitgefilmdengestreamdnaarzevenplekken
indewereld.
08-04-2008 14:15:21
Linksboven:
Rechtssboven:
Onder:
Grote foto rechts:
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 60
Prijswinnaars van de wedstrijd Expose Your Talent 2006.
De winnaars van de wedstrijd Enlighten Your Research 2007.
Winnaars Make-a-Game 2006.
De trotse winnaars van Make-a-Game 2007.
08-04-2008 14:15:39
SURFNET
WEDSTRIJDEN:
DE WINNAARS
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 61
08-04-2008 14:15:46
‘KennelijkhebbenwemetSnelnetde
komst van een echte elektronische
snelweginNederlandbespoedigd.’
5.17
62
SURFnet,hetministerievanOnderwijs,Cultuur&
Streaming video.Ophetgebiedvantoepassingenheeft
WetenschappenenStichtingNLnetzorgenvoorde
SURFnetdelaatstetienjaareenstormachtigeontwik-
aanloopfinanciering.Dezestichtingdieop1juli2002
kelingdoorgemaakt.Zakendiein1995nognauwelijks
dewedstrijdheeftovergedragenaanKennisnet,gaat
voormogelijkwerdengehoudenzijnnudegewoonste
vervolgensookspeciale‘web-strijden’organiserenvoor
zaakvandewereld.Breedbandiginternetoverglas-
hetbasisonderwijsenhetberoepsonderwijs.
vezelverbindingenmaakttoepassingenmogelijkdie
Hethoudenvanwedstrijdenblijftnietbeperkttot
voorheenpraktischnietuitvoerbaarwaren.
scholieren.Dein2006bijSURFnet6behorendenieuwe
Omgekeerdfungerennieuweapplicatiesalskatalysator
optievanlichtpadenisdannogonbekendbijeengroot
voornetwerkontwikkelingen.Zowordtstreamingvideo
deelvandegebruikersindeonderzoeks-enonder-
gezienalsdenieuwekillerapplicatiediehetnetwerk
wijswereld.Inkortetijdveroverthetlichtpadechterde
opeenhogerplanmoetbrengen.Ophetgebied
achterbanvanSURFnet.Detoepassingisintrekvoor
vanstreamingvideoheeftSURFnettweebelangrijke
hetkoppelenvanverschillendelocatiesvaneenhoge-
content-dienstenontwikkeld:SURFnetVideotheeken
schoolofuniversiteitineenzogenaamdOpticalPrivate
SURFnet-TV.Daaraanvoorafginghetsuccesvolle
Network.
Snelnet-project.Snelnetiseenproef,samenmetKPN
Eentoepassingdievantevorennietwasbedacht.Om
TelecomenNOBInteractive,omdeoverdrachtvan
hetbelangvanlichtpadenbijonderzoekersonderde
dataviaeenADSL-telefoonlijn,bijvoorbeeldsnelinter-
aandachttebrengenorganiseertSURFnetinsamen-
netentelevisie-uitzendingen,naardecomputerthuis
werkingmetdeNederlandseOrganisatievoor
uitteproberen.Deproefwordtuitgevoerdinde
WetenschappelijkOnderzoek(NWO)inseptember
periode1998-1999bijduizendpersoneninAmsterdam.
2006eenwedstrijdvooronderzoekers.Dewedstrijd
NOBInteractivestelteeninteressantgevarieerdaanbod
krijgtdenaamEnlightenYourResearch.Debedoeling
aanmateriaal,dezogenaamdecontent,viahetnetwerk
voordedeelnemersiseenvoorstelintedienenvoor
beschikbaar.VoorbeeldenzijnPolygoonjournaals,
eennieuwetoepassingvaneenlichtpad.Voordevijf
muziekclips,filmtrailers,nieuwsenweer,televisie-
bestevoorstellenwordteenbeloningvan20.000euro
zenders(AnimalPlanet)enDelayTV(infeiteeenvoor-
eneenlichtpadinhetvooruitzichtgesteld.
lopervanhetzeerpopulaire‘UitzendingGemist’).
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 62
08-04-2008 14:15:49
5.18
5.19
Snelnet is een groot succes.Dankzijdepermanente
OpSURFnet-TVzijninsamenwerkingmetdeNOSen
supersnelleADSL-verbinding(2Mb/s)kunnendeproef-
Dutchviewverschillendelive-programma’suitgezonden.
personen24uurperdaginternettenenrechtstreeks
Bovendienzijnersinds2004vierthemakanalenvande
beeldengeluidopdecomputerontvangen.Tegen-
VPROenNOSinhogekwaliteittezienviaSURFnet-
woordigheelgewoon,maarin1998isiedereenmet
TV.In2005wordenerproevengedaanmetstreaming
stomheidgeslagen.Snelnetspeeltookeenbelangrijke
videomethighdefinitionbeeld-engeluidskwaliteit
rolbijdebesluitvormingrondGigaPort.Toenmalig
(HD),uitermategeschiktomopSURFnet5enSURFnet6
SURFnet-medewerkerErikHuizersteltin2001ineen
tewordentoegepast.Proevenmetdezeinnovatieve
uitgaveoverSnelnet:
techniekzijnnuin2007nogsteedsinvollegang,terwijl
meteenvolgendetechnologie,4Kdigitalecinematech-
HetwarennamelijkdedemonstratiesvanSnelnetaan
niek,alweervolopwordtgeëxperimenteerd.
TweedeKamerledendiedebetekenissnelheidopinter-
Dezenieuwetechnologiebeloofteenviermaalzohoge
netaanschouwelijkmaakten.Kennelijkhebbenwemet
resolutiealsHDtelevisie,zodatbeeldenmetdezelfde
Snelnetdekomstvaneenechteelektronischesnelweg
scherpteopbioscoop-formaatkunnenworden
inNederlandbespoedigd.
vertoond.Dezetechniekisindezomervan2007
succesvoluitgeprobeerdtijdenshetHollandFestival.
Groepscommunicatie.Breedbandiginternetopentde
In2008zalwordengewerktaaneenpermanenteop-
wegnaareentoekomstigeintegratievantelevisieenin-
stellinginAmsterdam.
ternetenbijvoorbeeldeennieuwemaniervanmuziekdistributiedoorhetdownloadenvanmuziekbestanden.
HetzalechternogenkelejarendurenvoordatSnelnet
voorelkepotentiëlegebruikerwerkelijkheidwordt,als
ADSLendekabelineenfellecompetitieterechtkomen.
DeSURFnetVideotheekiseenonlinemediatheeken
bevatveleuren(meerdan19.000video’sin2006)
beeldmateriaal.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 63
5.17ViaVideoonDemandwordteenbreedscalaaanvideocontent(van
Snelnet)beschikbaargesteldvooralleSURFnet-klanten.
5.18 Voorbeeldvaneenmultimediaapplicatie:demanindeCAVE
communiceertmetgebruikersopanderelocatiesdieopeensoort
televisieschermeninvirtualrealitytezienzijn.
5.19 ArtseninDenHaagenSt.Maartenbesprekenröntgenfoto’sviaeen
intercontinentalevideoconferentie.
63
08-04-2008 14:15:51
5.20
5.21
Dehogekwaliteitbeeldtechniekisnietalleenaantrek-
ruim700gebruikersvanongeveer50organisatiesdeze
kelijkvoordeentertainmentindustrie,maarookvoorde
voorzieninghebbenuitgeprobeerd.SURFgroepenblijkt
medischewereld.InsamenwerkingmethetRIVMwordt
ineenbehoeftetevoorzien.Inongeveereenjaartijd
samengewerktaandedigitaliseringvanhetbevolkings-
heeftdedienstbijna7.000geregistreerdegebruikers
onderzoekborstkanker.Hierbijwordtdigitalescansvia
gekregendieactiefzijninruim1.450groepen.In2007
lichtpadenvervoerdwaardoorsnellereanalyseen
starteencampagneomhetaantalgebruikersverder
diagnosemogelijkis.
telatengroeien.Hetisdebedoelingdatdezenieuwe
dienstoptermijnzalwordengeïntegreerdmetandere
Groepscommunicatie. Doordeopkomstvansnelle
opeindgebruikersgerichtedienstenzoalsbijvoorbeeld
breedbandigeinternetverbindingenwordtonline
deSURFnetVideotheek.
communicatiesteedsaantrekkelijker.
64
Eindgebruikersontdekkendathetnetwerkmeerte
NetalshetnetwerkzelfzijndeSURFnetVideotheek,
biedenheeftdane-mailenenhetbekijkenvanwebpa-
SURFnet-TVen4Kdigitalecinemavoorbeeldenvan
gina’s.
innovatieveengrensverleggendeprojecten,waarbij
Zekerineentijdwaarindefile-entijdsdrukalmaartoe-
deeindgebruikerskunnenprofiterenvandienstendie
neemt,ishetpraktischomviahetnetwerkrechtstreeks
eldersnognietofnietindiekwaliteitbeschikbaarzijn.
tecommuniceren.Webgebaseerdeteamsite-omgevin-
InheteerstekwartaalwordtgestartmetSURFworks
gen,InstantMessagingenaudio-envideoconferencing
alseenvierjariginnovatieproject.Geavanceerde
zijnnieuwemogelijkhedenomingroepsverbandviahet
dienstenvoorinstellingeneneindgebruikervormen
internetinformatieenkennisuittewisselen.Nietalleen
vooralhetwerkterreinvanhetSURFnet/KennisnetIn-
binnenafdelingen,werkgroepenenprojectenvaneen
novatieprogramma.Heteindevandeontwikkelingop
bepaaldeorganisatie,maarookdaarbuiten.Dus
dienstengebiedisnoglangnietinzichtendecirca180
nietmeernaarNewYorkvliegen,maareenvirtuele
aangesloteninstellingenmetbijnaéénmiljoengebrui-
vergaderingpervideoviahetinternet.Omhetonline
kersvanSURFnetendeinstellingendiegebruikmaken
samenwerkeninhetonderwijstebevorderenstart
vanKennisnetkunnenwatdatbetreftdetoekomstmet
SURFneteind2005dedienstSURFgroepen,nadat
belangstellingtegemoetzien.
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 64
08-04-2008 14:16:03
5.20EgonVerharen,projectleiderSURFworks.
5.21 HomepagevandeSURFnet-dienstSURFgroepenin2007.
5.21
65
Heteindevandeontwikkelingopdienstengebiedisnoglangnietinzicht
Opmaak-Hst.5-def-nw.indd 65
08-04-2008 14:16:06