pag. 12 Cellen in de steigers

SLIJMVLIES KWEKEN
RECONSTRUCTIEVE CHIRURGIE
Tekst: Kees Vermeer
Beeld: Levien Willems
Cellen in de steigers
en er groeien haren op. Daardoor
heeft de patiënt, vooral na een grote
ingreep, blijvend moeite met slikken. Soms is het zelfs niet meer
mogelijk om normaal te eten en is
de patiënt voor altijd aangewezen
op gemalen of vloeibaar voedsel.
Groeispurt
Een operatie in de mond heeft voor
een patiënt dus ingrijpende gevolgen. De schade zou minder zijn als
het beschadigde slijmvlies kan worden vervangen door nieuw slijmvlies. Dat is in de toekomst misschien mogelijk. Op de afdeling
Plastische en Reconstructieve
Chirurgie van Erasmus MC zijn
onderzoekers bezig om in het laboratorium slijmvliescellen te kweken.
Die cellen zijn van de patiënt zelf,
vertelt plastisch chirurg dr. Stefan
Hofer: “Tijdens het vooronderzoek
bij de patiënt nemen we een stukje
gezond slijmvlies weg uit de mond.
De patiënt is op dat moment onder
narcose. We verwijderen een stukje
van ongeveer één vierkante centimeter. Dat laten we groeien in het
laboratorium. Die ene vierkante
centimeter wordt in drie tot vier
weken ongeveer honderdvijftig keer
zo groot.”
Soort plat sponsje
Door een operatie in de
mond, bijvoorbeeld vanwege een tumor, raakt het
slijmvlies beschadigd.
Onderzoekers van Erasmus
MC bestuderen een
methode om de schade te
herstellen met slijmvliescellen van de patiënt zelf.
Die cellen moeten wel
eerst in de steigers.
12
april/mei 2004
MONITOR
e mond- en keelholte zijn
bekleed met slijmvlies
waarin slijmkliertjes aanwezig zijn. Als in de mond- of
keelholte een tumor groeit,
dan is die vrijwel altijd ontstaan uit
het slijmvlies. Kleine tumoren kunnen gemakkelijk operatief worden
verwijderd, bij grotere wordt het
aangedane gebied ook nog bestraald. De wond wordt vervolgens
bedekt met een stukje huid van
arm, been of borst. Maar huid is
geen slijmvlies. Huid is droog, dik
D
Er is wel een trucje nodig om dat
nieuwe weefsel dikte te geven. Want
cellen groeien in een kweekbakje
niet op elkaar en een lapje weefsel
zou daardoor de dikte hebben van
één cel. De slijmvliescellen worden
daarom op een stukje biomateriaal
geplaatst. Dat is een kunstmatige
ondergrond die er een beetje uitziet
als een plat sponsje. In de gaatjes
daarvan kunnen de cellen groeien.
“Net zoals je een steiger gebruikt
om een huis te bouwen”, vergelijkt
dr. Hofer. “Het biomateriaal zelf lost
na verloop van tijd op.
Biomaterialen zijn gewoon te koop.
We testen verschillende materialen
en kijken waar de cellen het best in
groeien.”
Onder de huid
Als de cellen het biomateriaal hebben bevolkt, wordt het gekweekte
weefsel naar de patiënt overgebracht. Maar nog niet naar de uit-
eindelijke bestemming.
Onderzoeker dr. Han van Neck legt
uit waarom: “In het stukje weefsel
moeten ook nog bloedvaten groeien. Dat is nodig voor de voedingstoestand en de afweer van het weefsel. Daarom plaatsen we het biomateriaal met de cellen eerst onder de
huid van de arm van de patiënt.
Daar blijft het een week zitten,
waarna het gereed is om in de
mond geplaatst te worden. We kunnen het stukje vrij gemakkelijk weer
losmaken van de huid. Dat kan in
dagbehandeling onder lokale verdoving.”
Nog twee jaar
Er zijn nog geen patiënten behandeld met gekweekt slijmvlies. Dr.
Hofer hoopt binnen twee jaar de
stap naar de kliniek te kunnen
maken: “Op dit moment zijn we de
kweekmethode aan het optimaliseren. We onderzoeken wat het beste
biomateriaal is en wat de beste
kweektijden zijn voor de verschillende stappen. Als we dat allemaal
duidelijk hebben, zijn we klaar voor
toepassingen in het ziekenhuis.”
Niet direct in de mond
Volgens dr. Hofer is vooral het
onder de huid plaatsen van de
gekweekte cellen uniek in het
onderzoek. “Anderen hebben wel
geprobeerd om gekweekte cellen
direct in de mond te plaatsen. Maar
dat werkt niet goed, want dan gaat
veel materiaal verloren.” Als de
methode werkt, zijn er nog meer
toepassingen te bedenken, bijvoorbeeld het herstel van neusslijmvlies
of van een gehemeltespleet bij
baby’s (hazenlip). ■
WEEFSELFABRICAGE
Het kweken van cellen tot nieuw weefsel
wordt ‘tissue engineering’ genoemd. Het
gebeurt ook in brandwondencentra, waar
huid wordt gekweekt om brandwonden
mee te bedekken. Arts-onderzoeker
Hinne Rakhorst heeft daarnaar twee jaar
onderzoek gedaan aan de universiteit in
Boston (VS). Zijn kennis en ervaring op
het gebied van kweekmethoden komt nu
in Rotterdam goed van pas bij het kweken van slijmvlies voor in de mond.